De Biblebelt radicaliseert, constateert deze hoogleraar, net als de verslaggeving erover

De Krimpense kerkganger die zondagochtend in de buik trapte van RTV-Rijnmond-verslaggever Jacco van Giessen kreeg ’s avonds in de preek geen veroordelende woorden te horen van dominee Anthonie Kort. “We hebben vanmorgen te maken gehad met dingen, waar we best begrip voor kunnen tonen als we steeds zo getreiterd en getergd zijn…”, zo klonk het in de Mieraskerk in Krimpen aan den IJssel, verbonden aan de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

Elders op de Biblebelt klonk er afkeuring van de geweldplegingen tegen journalisten op Urk en in Krimpen aan den IJssel. Uit monde van de koster van de Mieraskerk en van SGP-leider Kees van der Staaij, en in het hoofdredactioneel commentaar van het Reformatorisch Dagblad. Maar journalisten hadden dit ook enigszins over zichzelf afgeroepen, was daar te lezen: als honderden kerkgangers zich op de dag des Heeren langs opdringerige camera’s en microfoons moeten worstelen, dan is het niet verbazend dat enkelingen hun ‘zelfbeheersing verliezen’. In een interview met De Stentor noemde ouderling Hessel Snoek van de Sionkerk op Urk de aanwezige verslaggevers ‘terroristen’, en zei hij ‘de SS handelde vriendelijker in de oorlog dan de journalisten’.

Confrontaties met de media op de Biblebelt zijn niet nieuw: al zeker een eeuw van incidenten gaat hieraan vooraf. Rondom de polio-epidemie in Staphorst, in 1971 bijvoorbeeld, toen de internationale pers met tv-camera’s naar het dorp kwam. 

Van oudsher zit er iets achter van de tegenstelling stad versus platteland, en al sinds de jaren zestig komt daar een toegenomen spanning bij tussen progressief en conservatief, zegt hoogleraar religiegeschiedenis Fred van Lieburg van de Vrije Universiteit. “Dat werd al vaker grimmig.”

Wat gaat er mis tussen de pers en de gelovigen op de Biblebelt?

“In het geval van Urk en Krimpen gaat het om twee buitenbeentjes van de bevindelijk-gereformeerde wereld. De Sionkerk is een afsplitsing van een afsplitsing, en de Mieraskerk heeft een traditie van imponerende dominees. Toch zegt het gebeurde wel degelijk iets over de hele groep. Men is gevoelig voor complotdenken, en dat komt nu door de coronamaatregelen samen met anti-overheidssentiment en antimedia-gevoelens. Er zijn altijd bezwaren geweest tegen de media, eerst tegen radio, en ook tegen tv. Ook hebben ze altijd het gevoel gehad een paria te zijn van de samenleving vanwege hun godsdienstige opvattingen. Je ziet hier nu aan twee kanten een proces van radicalisering: zowel aan de kant van de journalistiek als aan de kant van de refo’s.”

Waarom voelen refo’s zich paria’s?

“Zij ervaren steeds meer antipathie, en steeds minder begrip voor hun opvattingen, over het homohuwelijk en over vaccinatie bijvoorbeeld. Er zit een diepe angst achter, vooral sinds de Paarse kabinetten, dat hun manier van leven alsmaar ingeperkt wordt. Dat ze hun overtuigingen niet meer kunnen uiten. Zoiets komt er dan uit als een primitieve ontlading van opgekropte woede.”

Hoe ziet u de journalistiek over de Biblebelt radicaliseren?

“Vroeger beschreef de pers refo’s als een beetje onschuldige folklore: rare mensen, maar leuk, curieus. Nu wordt het steeds meer een kwaadaardige groep die de volksgezondheid in gevaar brengt. En daar komt dan de methode van PowNed bij, die mensen op straat tegen hun wil microfoons onder de neus duwt.

“Ik wil niet doen alsof deze gelovigen een soort martelaren zijn: want die neiging hebben ze wel. Van die slachtofferrol moeten ze juist zien af te komen. In plaats van te klagen over de boze buitenwereld moeten ze gewoon keihard gaan werken aan hun eigen probleem van burgerlijke ongehoorzaamheid. Ze moeten bij zichzelf beginnen.

“Hun mate van radicalisering vind ik echt zorgwekkend. Bij de journalistiek zeg ik: ja, er is persvrijheid. Maar je bent ook verantwoordelijk voor de mate waarin een groep zich begrepen voelt in de samenleving. En de onrust die dat teweeg brengt. Wakker dus geen antipathie aan, en hang het beeld van een gemeenschap niet op aan dit soort extreme incidenten.”

Lees ook:

Verslaggevers belaagd buiten kerken in Krimpen en op Urk. ‘Laffe daad van geweld’

Zowel op Urk als in Krimpen aan den IJssel, waar kerkgangers zondag weer in groten getale diensten bijwoonden, zijn zondag journalisten belaagd.