Tienduizenden Afrikaanse migranten zitten vast in Tunesië. ‘Europa is mijn droom’
Mensen uit de rest van Afrika komen naar Tunesië in de hoop over te steken naar Europa. Maar duizenden lukt het niet om weg te komen.
Was het goed afgelopen, dan woonde Pierre Zanga, artiestennaam Mr. Showny, allang in Europa en had hij “twee à drie optredens per week, een eigen muziekstudio en een platencontract”. De 34-jarige Kameroense zanger droomt even hardop. Maar nu zit Pierre Zanga als onbekende artiest in de Tunesische hoofdstad Tunis in een klein en sober ingericht tweekamerappartementje, grenzend aan een dakterras waar de was van de buren hangt.
Zingen op een verjaardagspartij
Zanga vertelt dat hij moet zien rond te komen van optredens bij feesten van de West-Afrikaanse migrantengemeenschap. ’s Nachts houdt het hem uit de slaap. “Door corona heb ik bijna geen optredens meer. Hoe moet ik de huur betalen? Straks kom ik op straat terecht.” Gelukkig is vandaag ‘een goede dag’. Zojuist werd hij uitgenodigd om te zingen op een verjaardagspartij. “Dat levert 20 dinar [6 euro, red.] op. Leef ik toch een beetje mijn droom.”
In Tunesië leven naar schatting enkele tienduizenden immigranten uit Afrikaanse landen bezuiden de Sahara, zoals Zanga. Sommigen werken in La Marsa, een voorstad van Tunis, als schoonmaakster, tuinman of chauffeur bij rijke expats. Anderen zoeken hun heil in havenstad Sfax, waar veel migrantenboten vertrekken, of in Médenine, in het zuiden, vlakbij de Libische grens.
Tussenstation voor Europa
Bijna nooit was het hun bedoeling in Tunesië te blijven, de meeste West-Afrikaanse migranten kwamen in de hoop over te steken naar Europa. Rapper Zanga vertelt hoe het in zijn geval ging: “Een trouwe broeder verzamelde geld voor tickets. Zijn zoon was getrouwd met een Tunesische, daar kon ik de eerste nachten blijven. Het land leek mij een goede plek om na te denken en een tussenstation om in Europa terecht te komen.”
Bij aankomst wacht vaak een grimmig bestaan. Geld en contacten voor de (illegale) oversteek liggen niet voor het oprapen, de Tunesische samenleving is hard en ondoorzichtig, en een verblijfsvergunning zit er nagenoeg niet in. Zodoende vormen de immigranten hier hun eigen gemeenschap, waarin ze elkaar helpen met werk en onderdak. Wie wil, bezoekt een van de eigen kerkdiensten of cafés, of volgt met ‘broeders en zusters’ Arabische taallessen. De immigranten zoeken elkaar ook om culturele redenen op, zegt Rachel Dia (50) uit Ivoorkust. “Tunesiërs zijn nogal islamitisch. Ivoorkust lijkt meer op Europa, je bent er vrijer.”
‘Ze weten dat ik niet naar de politie kan’
Dia verkoopt lokale specialiteiten op de levendige hoofdstraat dichtbij de woning van Zanga. Haar kraampje met gedroogde champignons, gedroogde vissenkopjes en kruiden, besteld in haar thuisland, staat tussen een fruitkraam en een waterwinkeltje. Ze vertelt over haar leven in Ivoorkust. “Ik had een goed leven met een gezin en werk in de handel. Net als nu, alleen gaan hier de zaken slecht.” In 2019 laaiden in Ivoorkust binnenlandse conflicten op en brak een economische crisis uit. “Nadat mijn man was overleden, ben ik met mijn dochter vertrokken. Voor Tunesië heb je geen visum nodig.”
Bang voor problemen met de politie is ze niet. “Zolang je je afzijdig houdt en niet opvalt, is er niets aan de hand.” Kwetsbaarder voelt Dia zich als alleenstaande vrouw. “Ik word vaak lastiggevallen door oudere Tunesische mannen die seks willen en weten dat ik niet naar de politie kan.”
Klem in Tunis
Een enkele immigrant boekt economisch succes. Er zijn Kameroeners met een goedlopend restaurant, schoonheidssalons doen het goed, en er zijn succesvolle start-ups van slimme ondernemers. Maar het merendeel van de immigranten sappelt. Tot de coronapandemie uitbrak, hielden velen nog het hoofd boven water met baantjes in het zwarte circuit, daarna verloren talloze migranten hun werk. “Ik moet geld sturen naar mijn familie in Kameroen en wil alles aanpakken”, zegt rapper Zanga. “Maar dat lukt niet.”
Langzamerhand verdampt voor veel migranten de droom Europa te halen. Door de coronacrisis zijn illegale bootreizen duurder geworden, omdat ook een recordaantal Tunesiërs weg wil. Buitenstaanders zonder inkomen en netwerk krijgen de 2000 euro die een overtocht kost bijna onmogelijk opgehoest.
Ook straatverkoopster Dia heeft het gevoel klem te zitten. “Ik mis mijn familie, maar heb geen geld om terug te gaan en ook geen recht op een verblijfsvergunning.” Het liefst zou ze toch verder gaan. “Europa is mijn droom. Kunt u mij helpen een Nederlandse man te vinden?”
Lees ook:
Tunesië wil best met Europa praten over migranten, maar geen Turkije-deal
Vooraf hadden ze er al weinig vertrouwen in, maar de Tweede Kamerleden die deze week Libië en Tunesië bezochten moesten de hoop op een ‘Turkije-deal’ over migranten met deze landen definitief laten varen.