Hoe kan het 40 graden warmer dan normaal op Antarctica zijn?
De Noord- en Zuidpool hebben tegelijk te maken met hittegolven. Een uitzonderlijke weerssituatie; niet direct klimaatverandering, maar het heeft er wel mee te maken.
De Zuidpool zou nu van zomer naar winter moeten gaan, maar de temperaturen liggen ver boven de normale waarden. Heel ver: in sommige delen van Antarctica meer dan 40 graden boven het normale gemiddelde. Daarmee is het op het overgrote deel van het continent nog altijd dik onder nul, maar aan de zuidpoolkust werden de afgelopen dagen temperaturen gemeten boven nul.
Door een rug van hoge druk ten oosten en een gebied van lage druk ten westen, heeft Antarctica de afgelopen week een bel warme lucht gekregen die voor ongekende temperaturen zorgt, zegt Wouter van Bernebeek, meteoroloog bij Weerplaza. “De gemiddelde temperatuur op Antarctica zou nu, aan het eind van de zomer daar, -40 tot -50 moeten zijn. En nu is dat iets onder nul. Dat is misschien wel eerder voorgekomen, maar in ieder geval nog nooit gemeten.”
Temperatuurschommelingen zijn aan de polen altijd wel veel groter dan bij ons, zegt Van Bernebeek: “Het kan op Antarctica vandaag -70 zijn en volgende week -20. Dat komt bij ons niet voor. Maar de extreem hoge temperaturen die nu worden gemeten, houden lang aan. En je hebt het hier wel over een enorm gebied.”
Warme lucht uit Spanje
De hittegolf aan de andere pool treft een veel kleiner gebied. Op Spitsbergen was het de afgelopen week met 15 graden boven nul uitzonderlijk warm, maar op Groenland was het juist extreem koud.
Het weersysteem dat hiervoor verantwoordelijk is, is vergelijkbaar met de situatie rond de Zuidpool, zegt Van Bernebeek: “Er is een lang gebied van hoge druk komen te liggen boven Scandinavië en een lange strook van lage druk vanaf Groenland naar het zuiden over de Atlantische oceaan. Tussen die twee kon een stroming op gang komen die warme lucht uit het zuiden, vanaf Spanje, naar het noorden voert, via Lapland tot aan Spitsbergen.”
In het noordpoolgebied is, na de winter, de zon nu weer boven de horizon gekomen. Die kan zorgen voor een verdere temperatuurstijging. In Antarctica is de zon juist begonnen aan haar winterslaap. Daar zullen de temperaturen de komende dagen wat gaan dalen, verwacht Van Bernebeek.
Zee-ijs
De uitzonderlijke temperaturen aan de Zuidpool zijn deels het gevolg van zee-ijs dat in de afgelopen maanden in omvang extreem is afgekalfd. Minder ijs betekent minder weerkaatsing van zonlicht, en dus opwarming.
De afkalving van het zee-ijs legt de verbinding tussen de polaire temperatuurrecords en klimaatverandering. Dat zich nu aan beide polen tegelijkertijd uitzonderlijk hoge temperaturen voordoen kan nog altijd een toevalstreffer zijn, zegt Van Bernebeek. Maar de klimaatverandering die de mens in gang heeft gezet, maakt de kans op dit soort extremen wel groter.
Van Bernebeek: “Het kan nog steeds heel koud worden, en dat zal ook zeker gebeuren, maar warmterecords zullen ook in de toekomst vaker worden gebroken dan kouderecords. Je kunt het vergelijken met de recente overstromingen in Limburg: die werden ook niet veroorzaakt door klimaatverandering, maar hadden er wel mee te maken.”
Lees ook:
‘Vluchten kan niet meer’
Iedereen krijgt te maken met klimaatverandering.