Direct naar artikelinhoud

Defensiecommissie oordeelt hard: 'Interne veiligheid niet op orde'

Een Nederlandse patrouille in Gao, het noordoosten van Mali, in 2014.

Het mortierongeval in Mali waarbij twee militairen omkwamen en een derde zwaargewond raakte, maakte opnieuw duidelijk dat Defensie de veiligheid binnen de organisatie niet op orde heeft. Zo oordeelt een commissie die door het ministerie zelf is ingesteld. 

"Op het gebied van bedrijfsveiligheid is Defensie onvoldoende in control", aldus de commissie, voorgezeten door voormalig Shell-topman Jeroen van der Veer. "Helaas is deze conclusie niet nieuw", schrijft de commissie. Die meent daarom dat het ministerie onvoldoende van haar fouten leert. 

De Defensietop moet zijn medewerkers duidelijk maken dat veiligheid een prioriteit is. De commissie pleit voor een centrale afdeling die zich richt op veiligheid en voor een onafhankelijk toezichthouder. Werken bij Defensie is niet onveilig, zei Van der Veer bij de presentatie van zijn rapport. "Het is ook gewoon uitvoeren wat al op papier staat."

Aftreden

In september vorig jaar oordeelde ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid dat er veel misgaat in de manier waarop de top van het ministerie van defensie besluiten neemt en veiligheidsrisico's inschat. De dood van twee militairen in Mali was daar het gevolg van, schreef ook de Onderzoeksraad. Die conclusie leidde een maand later tot het aftreden van minister Jeanine Hennis en generaal Tom Middendorp, commandant der strijdmachten. 

We moeten ons realiseren dat je in de woestijn onder operationele omstandigheden geen academisch ziekenhuis mag verwachten.
Toenmalig commandant der strijdmachten, Tom Middendorp.

De discussie in de Tweede Kamer spitste zich toen vooral toe op de vraag of de minister de volksvertegenwoordiging goed had geïnformeerd. Wat enigszins ondersneeuwde was dat er hier twee werelden botsten: de Onderzoeksraad voor Veiligheid vond dat de medische zorg voor militairen niet goed geregeld was, terwijl de minister en de commandant de vraag opwierpen hoeveel veiligheid en gezondheidszorg mag je verwachten tijdens een militaire operatie op een ander continent. "We moeten ons realiseren dat je in de woestijn onder operationele omstandigheden geen academisch ziekenhuis mag verwachten", meende Middendorp. 

Niet uit te leggen

Op de Tweede Kamer lijken die tegenwerpingen niet veel indruk te hebben gemaakt. Partijen noemen het rapport van de commissie-Van der Veer schokkend. Ze willen snel een debat.

"Enorm teleurgesteld in Defensie", laat VVD'er André Bosman weten. "Het blijkt geen lerende organisatie met een top die zich de veiligheidsverantwoordelijkheid niet eigen maakt. Hoe is dat uit te leggen aan de mannen en vrouwen in het veld, wier veiligheid juist deze top moet garanderen." Isabelle Diks van GroenLinks vindt de conclusies van de commissie snoeihard. "Veiligheid voor onze militairen moet altijd bovenaan staan en Defensie heeft daarin gefaald." 

Stop met al die missies en EU-legertje spelen.
Gabriëlle Popken van de PVV

Lilianne Ploumen (PvdA) vindt dat ook en wil een debat 'over de vraag hoe de veiligheid van onze militairen nu wordt zekergesteld'. Personeel moet prioriteit worden, laat Sadet Karabulut van de SP weten. Gabriëlle Popken van de PVV twitterde: "Onze militairen hebben recht op een werkende en veilige Defensie die leert van haar fouten. Stop met al die missies en EU-legertje spelen."

De huidige minister van defensie, Ank Bijleveld, liet direct weten dat ze alle aanbevelingen van de commissie-Van der Veer overneemt. "Er is best veel werk aan de winkel."

Vervolging?

De commissie spreekt zich niet uit of mensen juridisch vervolgd moeten worden voor fouten. Dat hoorde ook niet bij haar taak, zei Van der Veer. Minister Bijleveld meent dat je niet een iemand verantwoordelijk kunt stellen als het organisatiebreed niet goed ging. 

De minister, haar staatssecretaris Barbara Visser en de Commandant der Strijdkrachten gaan volgende week langs bij de nabestaanden van het ongeval in Mali en het schietincident in Ossendrecht waarbij een commando omkwam. Bijleveld hoopt snel tot een akkoord te komen met de nabestaanden. Wellicht, zei ze, komt daar een schadevergoeding uit voort.