Direct naar artikelinhoud
Column

Het tergend naïeve dedain van vaderlandslievende types

Het tergend naïeve dedain van vaderlandslievende types
Beeld Maartje Geels

Het is een rare kronkel die de verdedigers van de Nederlandse cultuur op social media volgen: het christendom hoort bij onze cultuur en zijn waarden en moet dus met hand en tand worden verdedigd. Maar kom niet aanzetten met zoiets achterhaalds als het geloof.

Het is een terugkerend fenomeen: te pas en te onpas worden de christelijke feestdagen erbij gesleept om nationalistische sentimenten aan te wakkeren. Door politieke partijen zoals PVV en FvD en, om- en voorzichtiger, het CDA. En ook door jan en alleman die zich op social media geroepen voelt zijn steentje bij te dragen aan het behoud van onze Nederlandse cultuur.

Sinds bekend werd dat de Theo Thijssenschool in Amsterdam het paasfeest komend jaar verruilt voor het Suikerfeest gaan er opnieuw boze stemmen op: islamisering! Dat Pasen dit jaar in de meivakantie valt en de school in het kader van burgerschap ook feestdagen uit andere culturen wil vieren, daar hebben de critici geen boodschap aan. Hier zijn duidelijk kwade krachten in het spel die met wortel en tak uitgeroeid moeten worden.

De meningen en oordelen over welke godsdienst dan ook buitelen dag in dag uit over elkaar heen, vanuit een benauwend klein ik-perspectief

De hypocrisie achter deze kritiek bleek maar weer eens toen hoogleraar en terrorisme-expert Beatrice de Graaf zich onlangs in het AD openlijk uitsprak over haar geloof. Dezelfde critici die zich nu als een stel pitbulls vastbijten in het behoud van het paasfeest deden niet de minste moeite hun minachting en hoon op Twitter en Facebook te verbergen: deze zogenaamde ‘wetenschapper’ – met haar naïeve geloof in God en de overwinning van het goede – hoef je dus voortaan ook niet meer serieus te nemen. 

Bron van alle kwaad

De achterliggende gedachte bij deze vaderlandslievende types is zo’n beetje als volgt: het christendom hoort bij onze cultuur en zijn waarden en moet dus met hand en tand worden verdedigd. Maar kom niet aanzetten met zoiets achterhaalds als het geloof. Daarmee toon je niet alleen dat je intellectueel incompetent bent, het is bovendien de bron van alle kwaad in de wereld. Kijk maar naar de verwoestende effecten van de islam.

Het tergend naïeve dedain dat uit deze gedachtegang spreekt, laat nog iets anders zien dat ik minstens zo verontrustend vind. Met het grootste gemak vellen die critici een oordeel over de geloofsovertuiging van een ander, maar daarmee maken ze ook het diep ervaren geloof van onze eigen voorouders belachelijk. De meningen en oordelen over welke godsdienst dan ook buitelen dag in dag uit over elkaar heen – dit alles vanuit een benauwend klein ik-perspectief dat slechts nog vol is van het eigen gelijk en voor geen enkel ander standpunt of perspectief wil wijken.

Het is, denk ik, een typisch kenmerk van de moderne ego-cultuur: we zijn vrijwel niet meer in staat afstand te nemen van de huidige ‘verlichte’ tijd en van ons eigen denken, laat staan dat we onze eigen tijd kunnen beoordelen door de bril van het verleden. 

Zonder diepte

Wat overblijft is een heden zonder diepte of grond waarin ieder mens het zelf maar moet uitzoeken. Ik vermoed zomaar dat hier een belangrijke (maar niet de enige) oorzaak ligt van de toenemende zingevingsproblematiek die vooral jongeren treft.

Wie slechts voor het uiterlijke leeft en opgaat in het momentane rumoer van de massa, hecht nog weinig waarde aan het idee dat iemands innerlijke waarheid of overtuiging ertoe doet. Dat het wellicht zinvol is je hier eens in te verdiepen – bijvoorbeeld via onderwijs en gesprek – in plaats van het zoveelste zelfgenoegzame oordeel de ether in te gooien. De Deense denker Kierkegaard zei het tweehonderd jaar geleden al: mensen eisen vrijheid van meningsuiting als compensatie voor de vrijheid van denken waar ze zelden gebruik van maken.

Filosoof Welmoed Vlieger (1976) studeerde wetenschap van godsdienst en levensbeschouwing, en ook wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam. Hier leest u haar eerdere columns.