Beatrix is tachtig en hoeft niet meer te schitteren

1 De ex-koningin

Historicus Coos Huijsen (78) schreef verschillende boeken over de Nederlandse monarchie: "Formeel is de rol van Beatrix uitgespeeld sinds haar aftreden bijna vijf jaar geleden. Ze is staatsrechtelijk nergens meer verantwoordelijk voor. Over haar grootmoeder Wilhelmina gaat het verhaal dat zij na de abdicatie terug naar Paleis Het Loo in de auto tegen haar secretaris zei: wie is die man die voorin zit? Dat is een beveiliger, was het antwoord. Die schijnt ze uit de auto gezet te hebben met de woorden: ik besta grondwettelijk niet meer. Voor prinses Beatrix geldt nu hetzelfde.

"Toch is ze ook weer niet te vergelijken met iedere andere tachtigjarige. Want ze blijft lid van het Koninklijk Huis, krijgt als ex-staatshoofd een speciale uitkering en heeft nog een eigen bureau en appartement op paleis Noordeinde. In haar doen en laten is ze al net zo min volledig vrij; ze blijft onder de verantwoordelijkheid vallen van de regering.

"Wat ik een heel mooi moment vond bij de abdicatie: toen ze het bordes naar de Dam opliepen. De nieuwe koning en koningin vergaten naar het publiek te zwaaien. De afgetreden koningin wilde terughoudend zijn, maar ja. Je hoorde Beatrix op de achtergrond fluisteren: even zwaaien misschien? Een heel voorzichtige aanwijzing nog. Ze voelt zich nog altijd verantwoordelijk voor het aanzien van het koningschap, ze wil dat het aanzien ongeschonden blijft, dat blijft haar missie."

Koningshuisspecialist en journalist Dorine Hermans (58): "Ze is dood, wat het staatsrecht betreft. Maar als lid van het Koninklijk Huis is ze dat niet. Ze is er nog vaak bij als op paleis Noordeinde op maandag de agenda wordt doorgenomen met de Rijksvoorlichtingsdienst en koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Ze is bevoegd om namens de monarchie nog functies te vervullen.

"Bij haar afscheid zei ze: u zult mij nog vaak zien, en dat is ook zo. Ze heeft alle tijd en ze is nog steeds geliefd bij het publiek, dus ze doet nog allerlei dingen in het openbaar, vooral dingen die ze leuk vindt."

Journalist Jutta Chorus (51) publiceerde vanwege het kroonjaar van de oud-koningin een nieuwe editie van haar boek 'Beatrix. Dwars door alle weerstand heen'. "Ze heeft een stap terug gedaan, is niet meer zo in the picture en dat bevalt haar goed. Voor mijn boek interviewde ik tientallen mensen die haar goed kennen en een aantal van hen spreek ik nog regelmatig. Ze doet nog wel zo'n dertig openbare optredens per jaar en is naar buiten toe dus nog veel te zien. Maar zij laat haar zoon en schoondochter de vrijheid om hun eigen rol te vinden in het koningschap. Ze heeft haar taak als koningin met een grote discipline en controle uitgevoerd. Dan kan het moeilijk zijn een stap opzij te doen, maar zij heeft het gedaan. Ik vind dat professioneel."

De tekst loopt door na de foto.

2 De promotor van de kunsten

Huijsen: "Heel opvallend hoe lovend kunstenaars meestal over haar zijn. Ze zien haar als medekunstenaar. Ik herinner me Rudi Fuchs, oud-directeur van het Amsterdamse Stedelijk Museum, die vertelde over zijn eerste ontmoeting met haar. Hij vond haar direct bijzonder sympathiek, maar hij vermoedde dat ze een conservatieve smaak zou hebben. Ze bleek uitgerekend een zwak te hebben voor de abstracte en avant-gardistische Robert Ryman. Ze wordt gewaardeerd om de manier waarop ze kunst een warm hart toedraagt. Bij formele bezoeken schreed Beatrix meestal plechtig naar binnen, maar bij de opening van een tentoonstelling van jonge kunstenaars huppelde ze zo'n beetje, daar genoot ze van".

Hermans: "Ze is zelf zó goed als beeldhouwster, ze had professioneel als kunstenares kunnen werken. Men zegt wel: het is haar hobby, maar het is meer dan zomaar een hobby. Een bekende beeldhouwster zei ooit: ze heeft een uitgesproken groot talent, intelligente handen. En ja, ze houdt van musea. Nog steeds als er ergens een tentoonstelling geopend wordt, is ze er graag bij".

Chorus: "Nog altijd beeldhouwt ze op donderdagmiddag, dat heeft ze altijd gedaan, het past in haar dagelijkse discipline. Ze heeft een groot, onmodieus gevoel voor moderne kunst. Dat komt bij haar recht uit het hart, ze is daarin uitgesproken. En vergeet dans niet, daar gaat ze nog altijd heen, vaker zelfs dan vroeger toen ze nog koningin was. Ze staat na afloop lang te klappen".

De tekst loopt door onder de foto.

3 De beschermvrouwe van ruim zestig organisaties en stichtingen

Huijsen: "Ze heeft goed in de gaten dat haar naam aanzien geeft aan een stichting of vereniging. Het is meer dan alleen een naam in een briefhoofd. Ze kijkt wel degelijk met één oog mee wat al die clubs doen. En als ze een appel doen vanwege een jubileum of een symposium, dan kijkt ze of ze wat kan betekenen. Soms gaat ze erheen, maar alleen als het zin heeft. Ik vind haar een echte protestantse oud-koningin in haar plichtsgetrouwheid. Ze moet wel nuttig blijven, vindt ze zelf".

Chorus: "Beschermvrouwe zijn is niet iets wat je zomaar kunt stoppen, dat ben je levenslang. Prins Claus was actief voor de Nederlandse molens, en nu zie je dat zij die rol overneemt en molens na een restauratie heropent. Maakt dat haar populair? Ze is geen pleaser, ze heeft populariteit altijd gewantrouwd. Populariteit vervliegt, is maar tijdelijk, daarom is het beter gestaag en goed door te werken, vond zij. In mijn boek schrijf ik over de paradox die ik zag bij Beatrix: ze heeft keihard gewerkt, daarmee won ze wel respect, maar niet de liefde van het volk. Die liefde kreeg ze als het misging in haar leven: met de zucht na de aanslag in Apeldoorn op Koninginnedag 2009, met het verlies van haar man in 2002 en haar zoon Friso in 2013. Dat waren de momenten dat het Nederlandse volk haar in de armen sloot. En nu ze op Drakensteyn in haar eentje woont, is er medeleven. Ik geef lezingen over mijn boek in het hele land en merk dat mensen nu eerder ontroerd over haar zijn dan kritisch".

De tekst loopt door onder de foto.

4 De vertegenwoordiger van de koninklijke familie

Chorus: "Een staatsbezoek wordt alleen afgelegd door een staatshoofd - nu de koning dus, vergezeld door zijn echtgenote. Prinses Beatrix is daar dus niet bij. Bij een inkomend staatsbezoek is ze er vaak wel nog even. Maar je ziet dat ze ook op openbare ceremoniële momenten een stapje terug doet. Ze is wel in Lech om te skiën met de familie, maar niet meer bij de fotosessie. Ze kent haar plaats. Ze laat de glamour aan haar zoon en schoondochter, ze hoeft niet meer te schitteren als koningin, geeft Máxima de ruimte".

Huijsen: "Bevriende koningshuizen bezoeken voor begrafenissen, huwelijken en dergelijke, dat gaat in overleg met haar zoon. Vergeet niet dat ook prinses Margriet betrokken is bij liefdadigheidsorganisaties en andere programmapunten en prins Constantijn en prinses Laurentien natuurlijk ook".

De tekst loopt door onder de foto.

5 De oma

Huijssen: "Ze heeft vaker publiekelijk geuit hoe leuk ze het vindt om oma te zijn. Ik vermoed dat ze in die rol ook troost vindt voor haar verdriet, maar ik weet dat natuurlijk als historicus niet. Oppassen gaat ze niet uit de weg, heeft ze in interviews duidelijk gemaakt. Bekend is de kerstkaart van de koning, waar ze zich met haar kleinkinderen omringt. Daar geeft ze mee aan waar zij waarde aan hecht. Ze gaat ook naar voorstellingen met haar kleinkinderen".

Chorus: "Als hoofd van de familie neemt ze haar ceremoniële taak in eigen kring serieus, bij doop of huwelijk vervult ze haar rol. Ze heeft aandacht voor haar kleinkinderen. Speciaal voor Amalia. Ze weet hoe moeilijk het is om troonopvolger te zijn. Ze is zich bewust van de eenzaamheid van die taak. Ze kan zich in haar verplaatsen".

Hermans: "Ze geniet heel intens van haar kleinkinderen, ze haalt in wat ze zelf gemist heeft, zegt ze zelf. In 1980 zei ze in een interview dat ze het werkend moederschap een groot probleem vond, en toen was prins Claus nog niet eens ziek. Ze vond dat ze er te weinig kon zijn voor haar eigen gezin. De kleinkinderen zijn voor haar een tweede kans. Ze reist graag naar hun huis in Toscane. Daar komen haar zoons en hun gezinnen en prinses Mabel, de weduwe van Friso. Ze is vaak in Londen, heeft een hele goede band met Mabel en steunt haar bij de opvoeding van de twee dochters".

De tekst loopt door onder de foto.

6 De vriendin

Chorus: "Ze is niet bepaald een immobiele tachtig-jarige, ze is kwiek, in goede conditie, tuiniert graag, rijdt nog paard, skiet. Ze heeft twee nieuwe knieën en maakt er wat van. Ze lijkt ontspannen. Ze is niet ongelukkig, maar voelt zich ook wel eenzaam, hoor ik. Ze is teruggekeerd op Drakensteyn, waar ze ooit gelukkig was en woonde met haar gezin. Dat is een bewuste keuze geweest. Het verdriet over het overlijden van Claus en Friso draagt ze met zich mee. Ze besteedt tegenwoordig veel zorg aan haar vrienden. Veel vrouwen om haar heen zijn inmiddels weduwe, zij staat hen actief bij.

"Ze viert haar verjaardag met haar vrienden en naasten met een groot feest in het Paleis op de Dam. Er komen veel generatiegenoten. Wat ik hoor, is dat zij zich bewust is van haar leeftijd, van de tijdelijkheid van het leven en denkt: nu kan het nog. Wie weet hoe dat over een paar jaar is? Ze is een realist, altijd geweest. En ze gelooft. 'We zijn allemaal in Gods hand', zegt ze."

Hermans: "Geert Mak zei ooit over Beatrix: 'Ze is uit haar eenzaamheid verlost, ze is een ander mens geworden. Een mens'. Ik denk dat ze het best goed redt in haar eentje op Drakensteyn. Ze heeft de banden met vriendinnen uit haar studietijd in Leiden weer aangetrokken, hoorde ik. Ze reist met vriendinnen naar Italië. Ze heeft haar paarden en twee honden: de labradors Asher en Delfi. Heb je haar trouwens op Prinsjesdag gezien? Ze zat er stralend bij, zwaaiend naar haar zoon in de koets".