Direct naar artikelinhoud

Verbazing alom: Heringa krijgt zes maanden voorwaardelijk voor hulp bij zelfdoding

Albert Heringa vorig jaar, vlak nadat de Hoge Raad zijn zaak terugverwees naar het Gerechtshof in Den Bosch.Beeld ANP

Als de rechter de straf heeft uitgesproken, kijkt Albert Heringa even naar zijn advocaat Willem Anker. “Nou”, zegt hij, en pakt zijn oranje rugzak die naast hem op de grond ligt. De volle zaal reageert ontzet. Iemand met een vlaggetje ‘Ik steun Heringa’ zegt: “Sodeknetter.”

Het Openbaar Ministerie had drie maanden voorwaardelijk geëist. Het Gerechtshof in Den Bosch gaat daar overheen. Zes maanden voorwaardelijke celstraf met een proeftijd van twee jaar. Niemand die daar rekening mee hield. “De toon, de kleur die uit het arrest spreekt, tja”, zegt advocaat Anker na afloop.

Het is deze maand tien jaar geleden dat Heringa een dodelijke cocktail van 130 pillen voor zijn stiefmoeder Moek bereidde. Dat was haar eigen wens. Heringa nam alles op en liet er in 2010 een documentaire van maken. Twee weken later zat hij op het politiebureau en begon een lange, ideologisch geladen rechtsgang.

De 99-jarige Moek was in 2008 klaar met het leven. Ze wilde dood. Maar artsen vonden geen medische grond om Moek te helpen bij haar stervenswens. Voor Moek restte niets anders dan zelf voor haar eigen dood te zorgen. Maar zo makkelijk is dat niet. Daar had Moek de hulp voor nodig Heringa. Hij mengde malariapillen die hij zelf nog had met de door Moek opgespaarde slaappillen en een antibraakmiddel door de vla. Hij bleef nog even bij haar, zag dat er niets mis ging en verliet de kamer om Moek te laten sterven.

Op het allerlaatste moment alleen gelaten

Wat kon Heringa anders doen? Weigeren? Een verzoek van een familielid dat smeekt om de dood is niet te weigeren, voerde hij aan in zijn rechtsgang. Hij beriep zich op overmacht. “Mijn rol begon toen ik zag aankomen dat haar eigengereidheid bij het gebruik van haar eigen medicijnen haar in ernstige problemen gezondheidsproblemen zou brengen en dat ik dus geen keus had dan haar te helpen met de betere middelen die ik had”, zei hij eerder.

De rechter zag dat anders. Hij rekende het Heringa vooral zwaar aan dat hij zijn stiefmoeder op het allerlaatste moment wel alleen had gelaten. Dat wilde hij toch juist niet, haar alleen laten? Er hadden complicaties op kunnen treden, zei de raadsheer. Heringa had volgens het gerechtshof ook beter zijn best kunnen, nee, moeten doen om een andere arts te vinden die wel euthanasie wilde uitvoeren.

Verbijsterd hoorde Heringa de rechter aan. In de drie eerdere rechtszaken was hij niet eerder zo fel aangevallen

Verbijsterd hoorde Heringa de rechter aan. In de drie eerdere rechtszaken was hij niet eerder zo fel aangevallen. Het gerechtshof in Arnhem oordeelde zelfs dat Heringa helemaal geen straf verdiende.

Hij zoekt de strijd, de strijd zoekt hem

De inmiddels 75-jarige Heringa had zich alle ellende kunnen besparen door het stervensproces niet te filmen en er geen documentaire van te laten maken. De huisarts die langskwam nadat Moek was overleden, stelde een natuurlijke dood vast. Maar Heringa wilde aandacht vragen voor ouderen die nog gezond zijn en toch niet langer willen leven.

Heringa in 2013 bij de start van de juridische procedure, bij de rechtbank in Zutphen.Beeld ANP, Robin Utrecht

Hij zoekt de strijd, of de strijd hem. Zo kwam hij ook in conflict met de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). Dat is bijgelegd. De NVVE ving hem in de rechtszaal hartelijk op met 20.000 handtekeningen en ruim honderd leden die hem met vlaggetjes in de rechtszaal bijstaan. Grijze en kalende leden vooral, maar ook enkele jongeren.

‘Uitzichtloos lijden door een stapeling van ouderdomsklachten’? Heringa noemt dat een ‘medisch geconstrueerde grote leugen’

Nee, hij is zeker niet de enige die voorstander is van een zelf geregisseerd einde. Daarom is er tegenwoordig De Levenseindekliniek. De artsen die patiënten helpen doen dat met een beroep op ‘uitzichtloos lijden door een stapeling van ouderdomsklachten’. Iets dat Heringa een ‘medisch geconstrueerde grote leugen’ noemt. Het is “puur een medische truc om de werkelijke motivatie van een stervenswens, die vooral existentieel van aard is, niet serieus te hoeven nemen”.

De Levenseindekliniek in Den Haag is in 2012 geopend en krijgt jaarlijks zo'n tweeduizend aanvragen, waarvan er ongeveer 500 gehonoreerd worden. Ten tijde van de hulp bij zelfdoding die Heringa bood, was het vrijwel onmogelijk om een arts te vinden die iemand op basis van een 'stapeling ouderdomsklachten' euthanasie wilde verlenen. Onder meer door de komst van de Levenseindekliniek is dit eenvoudiger geworden.Beeld ANP

Niet voor het laatst in de krant

Een adviescommissie heeft zich twee jaar geleden ook over familiehulp bij zelfdoding gebogen. Onwenselijk, concludeerde de commissie. Zo’n onherroepelijk en emotioneel belastende handeling kan niemand van een ander verlangen.

De rechter in Den Bosch weet ook dat er een maatschappelijke discussie gaande is over sterven na een voltooid leven. “Maar de meningen lopen sterk uiteen en van een wetsvoorstel is nog geen sprake,” zei de rechter. Daarom wil het Hof niet vooruitlopen op een eventuele wet en de vraag of hulp bij zelfdoding onder bepaalde omstandigheden wel is toegestaan.

Heringa hoopte dat hij morgen voor het laatst in de krant zou staan. Het arrest van het gerechtshof heeft dat veranderd. Ja, hij gaat in cassatie bij de Hoge Raad, als hij enige kans van slagen heeft. Dat gaat hij eerst overleggen met zijn advocaat. “Zolang ik tijd van leven heb, ga ik door”, zei Heringa.

Dit ging er aan de uitspraak van het Bossche Hof vooraf

2008

De 99-jarige stiefmoeder van Albert Heringa vindt haar leven voltooid. Ze heeft pillen verzameld en wil een einde aan haal leven maken. Heringa maalt er 130 fijn, roert ze door haar vla en geeft haar die te eten. Ze valt in slaap, hij gaat naar huis en belt de volgende ochtend het verzorgingshuis waar ze woonde om te zeggen dat ze is overleden. 

2010

Tv-programma Netwerk zendt een documentaire uit met beelden die Heringa heeft gefilmd voor zijn moeder stierf.  Hij vertelt erin wat hij heeft gedaan. Daarop wordt hij vervolgd.

2013

De rechtbank in Zutphen acht Heringa schuldig, maar hij krijgt geen straf. De rechtbank vindt de huisarts van Heringa's stiefmoeder, die zeer terughoudend was, 'de deur niet definitief had dichtgedaan'. En zelfs al zat die deur dicht, dan had Heringa beter zijn best moeten doen een andere huisarts te vinden. Iemand die geen arts is, zoals Heringa, mag geen euthanasie of hulp bij zelfdoding toepassen, zegt de rechter. Maar de innige familieband tussen Heringa en zijn moeder ziet hij als een verzachtende omstandigheid.
Zowel Heringa als het Openbaar Ministerie gaan in beroep.

2015

Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden acht Heringa niet strafbaar en beoordeelt zijn beroep op een noodtoestand als rechtvaardig. Zijn stiefmoeder was al bezig pillen te verzamelen; Heringa zat klem tussen de wet en de morele plicht om zijn moeder te helpen bij het uitvoeren van haar wens tot een pijnloze, vredige en waardige dood. Die zorgplicht, voor de vrouw die altijd goed voor hém zorgde, liet de rechter het zwaarste wegen. 
Het Openbaar Ministerie gaat in cassatie bij de Hoge Raad.

2016 

De advocaat-generaal, de belangrijkste adviseur van de Hoge Raad, adviseert om Heringa definitief niet te vervolgen.

2017 

De Hoge Raad gaat daar niet in mee. Die oordeelt dat het Arnhemse gerechtshof veel te gemakkelijk heeft geaccepteerd dat Heringa niet anders kón dan zijn 99-jarige moeder helpen bij het sterven. De Hoge Raad beslist dat het gerechtshof in Den Bosch nogmaals moet beoordelen of Heringa strafbaar is.

Lees ook:

De euthanasiewet is nu 15 jaar oud. Eraan sleutelen hoeft niet, maar nu je op internet dodelijke pillen kunt kopen, moeten artsen hun rol herzien, betoogt Boudewijn Chabot. 

We praten over 'euthanasie', maar dat zou eigenlijk 'thanasie' moeten zijn, stelt Ton Vink, want juist over het goede van de dood (ethos) hebben we het zelden.

Een mens moet zich ontplooien, leerden de jaren zestig, het leven is een project, leerden de neoliberalen en zo kwamen we op een vaag idee van 'voltooid leven'. Maar je leven hoeft geen kunstwerk te zijn, zegt Frits de Lange.