Direct naar artikelinhoud

'De rechtse, politieke wind ontstond in Rotterdam, dat kan dus ook met het tegengeluid'

Nida in maart 2016 met vlnr Nourdin el Ouali, Jasmine Foullani, Smahane Arghidi en Jeroen Schilder.Beeld Hollandse Hoogte / Peter Hilz

Ruim een jaar lang volgde Trouw Nida. De door de islam geïnspireerde partij wil uitbreiden naar Den Haag. In thuisstad Rotterdam krijgt ze na enkele pogingen tot samenwerking concurrentie van Denk.

Een ouder echtpaar loopt de trappen van de Markthal af, en krijgt door Nourdin El Ouali een foldertje in handen gedrukt. Of ze van Nida gehoord hebben? "Ja", zegt de vrouw. "Dat is toch die partij waar alle geloven meedoen?"

Nida-voorman El Ouali had zelf geen beter antwoord kunnen geven, terwijl zijn partij op een kille zaterdagochtend flyers uitdeelt op de centrummarkt van Rotterdam. In het foldertje - 'van de raad naar de straat' - staat wat de Rotterdamse partij de voorgaande drie jaar heeft bereikt. Een verkiezingsbelofte: Nida wil afrekenbaar zijn.

Tegelijkertijd markeert de flyeractie voor Nida ook het einde van het begin, nadat de door de islam geïnspireerde partij in 2014 met twee zetels in de Rotterdamse gemeenteraad kwam. Bij de verkiezingen van maart wil Nida in de thuisstad groeien, en doet ze mee in Den Haag. 2017 staat in het teken van uitbreiding. En er lopen intensieve gesprekken met Denk, waarvan steeds geruchten opduiken dat ook die partij zal meedoen in Rotterdam.

Nida is Arabisch voor 'stem' of 'oproep'. Denk betekent 'gelijkheid' in het Turks.

De contacten tussen Nida en Denk gaan ver terug. El Ouali en Denk-voorman Tunahan Kuzu kennen elkaar goed, vanaf 2010 zaten ze naast elkaar in de Rotterdamse raad. El Ouali voor GroenLinks, Kuzu voor de PvdA. Kuzu gaat in 2012 met een grote hoeveelheid Rotterdamse voorkeursstemmen naar de Tweede Kamer, een jaar later verlaat El Ouali zijn partij voor een avontuur met Nida.

Er blijft contact: In 2014 hebben Tunahan Kuzu en Selcuk Öztürk (dan nog PvdA) een etentje in Rotterdam met El Ouali en Nida-persvoorlichter Smahane Arghidi. Kuzu en Öztürk luisteren zeer geïnteresseerd als de partijopzet van Nida ter sprake komt. Niet lang daarna worden ze de PvdA uitgezet. Enkele maanden later wordt Denk opgericht.

De overeenkomsten tussen de partijen zijn evident. Beide noemen zich een emancipatiebeweging voor een 'inclusieve samenleving'. Ook hebben ze een helder partijlogo en een korte naam met dubbele betekenis gemeen. Nida is Arabisch voor 'stem' of 'oproep'. Denk betekent 'gelijkheid' in het Turks. Binnen Nida vinden sommigen dat Denk het kunstje van hen heeft afgekeken. El Ouali grapt eind 2016, als een fusie ter sprake komt: "Ik ben niet van plan op de bagagedrager van mijn eigen fiets te springen."

Nida wist de voorbije vier jaar naam te maken binnen en buiten Rotterdam. El Ouali werd in 2015 verkozen tot Rotterdams politicus van het jaar. Ook liet hij van zich horen in het islamdebat in Nederland. Afgelopen november glundert Nida-raadslid Aydin Peksert als hij een interview met Leefbaar Rotterdam-leider Joost Eerdmans in Metro aanhaalt. Die noemt Nida een partij die "staat voor de islamitische cultuur met daarover een mooi sausje. Eigenlijk is het een radicale partij". Een groter genoegen kon hij Nida niet doen, zegt Peksert.

In een interview met dezelfde krant stelt Nida vervolgens haar profiel scherp: "Nida is inderdaad radicaal anders dan Leefbaar." Peksert: "In het verleden kende Rotterdam een tweestrijd tussen Leefbaar en de PvdA. Leefbaar kijkt nu naar ons". Vier jaar geleden werd nieuwkomer Nida voor slechts één verkiezingsdebat uitgenodigd. Inmiddels is El Ouali één van de meest ervaren raadsleden en debaters.

Wij hebben het hier niet over 'wij moslims', maar 'wij Rotterdammers'.
Nida-voorman Nourdin El Ouali

Wij Rotterdammers

Remy van Aarden hoopt in maart op de Rotterdamse lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen te staan. De 34-jarige is ongelovig, dat doet geen afbreuk aan zijn kans op een kandidatuur. Nida wil een diverse lijst in Rotterdam: mannen en vrouwen van verschillende geloven en afkomst. Van Aarden was eerder journalist en hij deed communicatieklussen, zo was hij voorlichter bij Denk. Dat was werk, benadrukt hij, bij Nida voelt hij zich echt thuis. "De partij gaat uit van gelijkwaardigheid."

Dat gevoel werd versterkt tijdens een ledenvergadering die hij bijwoonde. Een man nam het woord en begon met 'wij moslims'. Nourdin El Ouali stond op: "Wij hebben het hier niet over 'wij moslims', maar 'wij Rotterdammers'."

Nog een anekdote. Van Aarden - zoon van een Marokkaanse vader en een Nederlandse moeder - zat een tijd terug in de fractiekamer met staflid Jeroen Schilder, een autochtone bekeerling. "Een vrouw kwam binnen en vroeg: zijn jullie allebei moslim?" Tot haar verbazing was de witte Schilder dat wel, de getinte Van Aarden niet. "Ach ja, zei ze. Dat kan in Rotterdam."

Als Nida ergens het verschil kan maken, is de stellige overtuiging, dan is het in thuisstad Rotterdam. De 'landelijke proeftuin', waar veel maatschappelijke ontwikkelingen als eerste en in volle rauwheid opkwamen. Denk aan de Fortuyn-revolte, het daaropvolgende stadsbestuur met Leefbaar Rotterdam en wrijvingen rond integratie.

In de zomer van 2017 stapt Leefbaar Rotterdam-raadslid Mo Anfal over naar Nida.Beeld ANP

Links verbond

Ook nu loopt Rotterdam weer voor op landelijke ontwikkelingen, zegt El Ouali. De afgelopen vier jaar had de stad een naar rechts hellend college, met Leefbaar Rotterdam, D66 en CDA. De oppositie bestond vrijwel uitsluitend uit linkse partijen. Dat heeft de banden versterkt: in het najaar besloten SP, PvdA, GroenLinks en Nida een verbond te vormen, waar de collegevormers straks niet omheen kunnen. Zeker niet als rechts, zoals El Ouali verwacht, 'versplintert', als ook de PVV naar de Maasstad komt. "In het verleden hield rechts elkaar vast", zegt hij, "links werd tegen elkaar uitgespeeld. Als bijvoorbeeld de PvdA ging meebesturen." Nu kan links de rollen omdraaien.

El Ouali wil een alternatief verhaal laten horen. "Het dominante politieke discours van de afgelopen jaren gaat over de-islamiseren." Dat discours, zegt hij, is in Rotterdam ontstaan, met de opkomst van Pim Fortuyn. "Het Fortuynisme is een van Nederlands grootste exportproducten. De PVV en Pegida vloeien eruit voort, andere rechtse partijen nemen het over." Ook het tegenverhaal zal daarom uit Rotterdam moeten komen. "Dat kan niet in de Kamer ontstaan, maar in de wijken, de grassroots." De afgelopen jaren had Nida zes bestuurders in de gebiedscommissies, op wijkniveau. Een aantal van hen zal in maart op de kieslijst terugkomen.

De ambities zijn groot. El Ouali ziet de contouren van een 'links reveil'. El Ouali: "Er is een nieuwe generatie in de grote steden, met andere verwachtingen van de politiek. Jongeren die op zoek zijn naar antwoorden op de grote vragen van deze tijd: over duurzaamheid, inclusie, armoede. De vraag die we de komende verkiezingen moeten beantwoorden is: welke kant moet Rotterdam op?" Als de stad zover is, zal ook de landelijke politiek weer volgen, denkt hij. Daar ziet hij dezelfde situatie als in Rotterdam: een rechts kabinet en een linkse oppositie.

‘Het Fortuynisme is een van Nederlands grootste exportproducten. Ook het tegenverhaal zal daarom uit Rotterdam moeten komen.’
Nourdin El Ouali

Terwijl Nida de banden aanhaalt met de andere linkse partijen, lopen er al sinds de oprichting van Denk besprekingen met die partij. Er is Nida veel aan gelegen dat die partij niet meedoet in Rotterdam. De partijen voeren een 'overkoepelende strijd': voor inclusie en verbinding. Hoewel er verschillen zijn in profiel en stijl, moeten de partijen elkaar niet beconcurreren, vindt de Rotterdamse partijleiding. Zo'n 'broedermoord' zou leiden tot de gevreesde versplintering op links. De rechtse partijen zouden daar blij mee zijn, precies zoals Nida blij is met deelname van de PVV.

Dat de banden binnen de Rotterdamse oppositie sterk zijn, bleek afgelopen zomer, nadat Nida 'breaking news' presenteerde: raadslid Mo Anfal stapte over van Leefbaar Rotterdam naar Nida. Anfal zei in NRC Handelsblad dat hij niet langer 'excuus-Marokkaan' wilde zijn bij de coalitiepartij. Hij benaderde Nida al in maart. Vlak voor een beslissend debat over Leefbaar-wethouder Ronald Schneider maakt hij de overstap. Met grote consequenties: het college verliest haar meerderheid.

De oppositie weet elkaar vervolgens snel te vinden. Ze hopen de macht te grijpen, of in ieder geval het college bij te sturen. Ze verkijken zich echter op de eenmansfractie van ChristenUnie-SGP in de persoon van Setkin Sies. Terwijl de linkse partijen en de VVD zich beraden, onderhandelt raadslid Setkin Sies met de coalitie. Hij haalt 16,5 miljoen euro binnen in ruil voor steun aan de coalitie. Dat geld is vooral bestemd voor afzwakking van het door links verfoeide armoedebeleid.

De overstap van Anfal was een meesterzet van El Ouali, daarover zijn vriend en vijand het eens. Maar het lukte Nida niet munt te slaan uit de nieuwe verhoudingen. Zoals Leefbaar-fractievoorzitter Ronald Buijt zegt: "De overstap van Anfal maakt El Ouali een goed schaker. Een geweldig schaker denkt ook over de volgende stap." El Ouali heeft zich verkeken op de wil van de coalitie om bij elkaar te blijven, erkent hij. "Hoewel ik er wel rekening mee hield dat dit kon gebeuren." Anderzijds, zegt hij, is dankzij de overstap van Anfal - 'de man van 16 miljoen' - het beleid in de stad bijgestuurd. "Mohamed deed misschien zijn mond niet veel open in de raad, maar van al die 45 raadsleden is hij verreweg de invloedrijkste."

'Onze leider Erdogan'

Binnen de gemeenteraad klinkt ook kritiek op Nida. De partij schuwt de scherpe toon niet. El Ouali is één van de belangrijkste critici van burgemeester Aboutaleb. Diens oproepen aan moslims afstand te nemen van terreur kwamen hem vaak op kritiek van de islamitisch geïnspireerde partij te staan. Evenals de aanpak van een demonstratie tegen Zwarte Piet in 2016.

Nida trekt soms zelf de populistische kaart, zegt PvdA-lijsttrekker Barbara Kathmann. Nida zoekt continu de tegenstellingen met de burgemeester, zegt zij. "Aboutaleb is een voorbeeld van verbinding zoeken. Het zou mooi zijn als Nida die strijd met hem zou voeren, in plaats van te proberen over zijn rug electoraal wijzer te worden."

Ze had ook moeite met een toespraak van Aydin Peksert tijdens een demonstratie na de mislukte Turkse coup in 2016. Peksert riep daar, in het bijzijn van El Ouali, 'onze leider Erdogan', en dat alle aanwezigen vertegenwoordigers waren van de Turkse staat. Ook riep hij op Gülenisten 'te vermorzelen'. Kathmann: "Dat was een heftige stellingname. Olie op het vuur gooien vind ik nooit de goede weg."

Gemeenteraadslid Nourdin el Ouali in 2015Beeld Hollandse Hoogte / Jan de Groen

Uitbreiding

Peksert spreekt afgelopen november zijn ongeduld uit. Waar blijft de langverwachte uitbreiding? Hij vindt dat hij amper wordt ingelicht over het overleg met Denk. "Ik had graag geweten waar we aan toe zijn. Doen we mee in meer gemeenten? Als je jezelf een beweging noemt, kun je moeilijk weer alleen in Rotterdam meedoen."

De partijleiding had ook al naar buiten willen komen met uitbreidingsplannen. Maar inmiddels moeten er bemiddelaars aan het overleg met Denk te pas komen. Niet voor het eerst lopen de besprekingen moeizaam. Lange periodes radiostilte worden afgewisseld met toezeggingen van Denk om Nida op de hoogte te houden. Maar vaak komt Denk afspraken niet na, vindt Nida. In 2015 hebben de partijen afgesproken dat Denk zich op de Tweede Kamer blijft richten, en Nida haar vleugels uitslaat naar andere gemeenten. Maar in juni 2016 blijkt Denk een Bredase afdeling te hebben opgericht. Bij navraag zegt Kuzu dat dat is met het oog op de Provinciale Statenverkiezingen van 2019. Begin 2017 weten ze wel beter bij Nida. Een aantal leden is benaderd om zitting te nemen op een kieslijst voor Denk in Rotterdam. Dan doen ook geruchten de ronde dat Denk Aydin Peksert wil inlijven.

In december 2017 concluderen mediators dat binnen Nida onvoldoende vertrouwen en bij Denk onvoldoende bereidheid is tot samenwerking

Voor Denk valt er wat te halen in de Maasstad. Het partijkantoor staat er en Kuzu kan niet over straat zonder om selfies te worden gevraagd. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 verovert de partij drie zetels en krijgt ze in Rotterdam 25.710 stemmen, acht procent van het totaal. Denk wordt er groter dan de PvdA, de oude partij van Kuzu en Öztürk. In sommige wijken haalt de partij de meeste stemmen. Ter vergelijking: bij de raadsverkiezingen van 2014 kreeg Nida 10.322 stemmen, iets minder dan vijf procent. Nida reageert verheugd op de zege van Denk, vanwege de overkoepelende doelen.

De afgelopen jaren groeide het enthousiasme voor Nida ook buiten Rotterdam. De partij heeft leden in Amsterdam, Utrecht en Den Haag, die ook daar op de partij willen stemmen of zelf een lijst willen opzetten voor de raadsverkiezingen. Als Denk na de Kamerverkiezingen aangeeft in Amsterdam en Utrecht mee te willen doen, geeft Nida Rotterdam en Den Haag prioriteit. Schiedam valt ook af als Denk zich daar meldt. Jammer, vindt Peksert: "Schiedamse vrienden vragen al maanden of Nida daar meedoet. Zij gaan nu Denk stemmen. Dat voelt voor hen als tweede keus." Nida heeft veel vertrouwen in de Hagenaars die een lijst willen opzetten: zij benaderden zelf Nida, omdat ze zich niet vertegenwoordigd voelden door de gevestigde raadsfracties. Volgens El Ouali voelen zij goed aan wat het geluid van Nida inhoudt: "kritisch, constructief, brutaal mag, altijd optimistisch." Potentiële raadsleden krijgen cursussen. Ook houdt Nida geregeld bijeenkomsten om leden te inspireren. Zo roept tijdens een avond over duurzaamheid en circulaire economie een stadsimker op om niet het goedkoopste, maar om duurzaam vlees te kopen. Ook een jongen die op een houten fiets naar Mekka reed en na de hadj afval opruimde, doet zijn verhaal.

Intussen blijft Denk azen op deelname in Rotterdam. De stad wordt door de deelname van de PVV de 'battleground' van Nederland, verklaart de partij, daar mag Denk niet ontbreken. De partij wil een gecombineerde lijst met Nida. Volgens Nida is dat in feite een fusie, en dat willen de leden niet.

Ook de bemiddeling van drie maanden, leidt niet tot overeenstemming. In december 2017 concluderen de mediators dat binnen Nida onvoldoende vertrouwen en bij Denk onvoldoende bereidheid is tot samenwerking.

Op 14 december maakt Geert Wilders zijn Rotterdamse kandidatenlijst bekend bij de Essalam Moskee. Tien minuten voordien krijgt El Ouali een sms'je van Kuzu. Denk doet mee in Rotterdam. Kuzu en een aantal volgelingen kondigen dat aan door Wilders' persmoment te verstoren. Denk zegt 'uit te kijken naar de samenwerking met Nida'.

In een eerste reactie noemt Nourdin El Ouali de deelname van Denk 'oliedom'. Zijn vrees zal bewaarheid worden: versplintering op de linkerflank. Denk zal ten koste gaan van de groei van Nida, zegt hij realistisch. "Maar we hebben vier jaar gezaaid, ik ben overtuigd dat we kunnen groeien." Nida heeft voldoende bestaansreden, zegt hij. "In 2014 stemden zeer veel Turkse Rotterdammers op PvdA-lijsttrekker Hamit Karakus. Bij ons kwam ongeveer een halve zetel uit die gemeenschap." De achterban van Nida, wil hij maar zeggen, is diverser dan één migrantengroep. In datzelfde gesprek, eind december, laat hij al doorschemeren dat er op een nieuwe lijst geen plek is voor Aydin Peksert.

Naïef

Peksert schrijft afgelopen maandag op Facebook dat hij teleurgesteld is in de uitkomst van de besprekingen met Denk. Hij vindt dat hij - als mede-oprichter van Nida - had moeten aanschuiven. Hij besluit zijn verhaal met de oproep om opnieuw samenwerking met Denk te zoeken. Hij wil de partijen dichter bij elkaar brengen. Diezelfde avond maakt Nida bekend dat er inderdaad geen plek is voor Peksert op de nieuwe lijst.

Is de jonge partij naïef geweest in de besprekingen met Denk? El Ouali vindt van niet. "Nida is goedgelovig, maar niet naïef." De partij wil juist wegblijven van politiek alleen voor stemmen, zegt hij. Nida wil pas meedoen aan verkiezingen als ze een goede lijst kan leveren, en niet proberen in zoveel mogelijk steden aan de start te verschijnen. "Er is behoefte aan politici die voor de troepen uitlopen, die niet van hun ideologie wegdrijven voor electoraal gewin. Dat kan je dom vinden, of naïef. Dan maar geen extra zetels."