Nico ter Linden: een leven lang vertellend over de diepere betekenis van de Bijbel

Als predikant in de Amsterdamse Westerkerk en als schrijver met zijn boekenserie ‘Het verhaal gaat ...’. Hij gold als uitgesproken vrijzinnig, een dominee die niet geloofde in de historiciteit van de Bijbelse verhalen, maar ze begrijpelijk wilde maken voor de moderne lezer door hun diepere betekenis uit te leggen.

Het is wel waar, maar het is niet echt gebeurd. Dat is kort samengevat hoe Nico ter Linden naar de Bijbelse verhalen keek. Hij las en sprak over de verhalen met een enorme eerbied. De taal van de Bijbel was een uitdrukking van het grote geheim waar de verhalen van getuigden. De poëtische taal kon je niet zomaar vertalen naar iets meer hedendaags omdat dat beter over zou komen.

Na zijn vertrek bij de Westerkerk legde Ter Linden zich toe op het schrijven. Al snel werd hij een bestsellerauteur. Vrijwel elke dominee heeft een boek van hem in de kast staan. In 1996 verscheen het eerste deel van zijn zesdelige serie ‘Het verhaal gaat ...’, een hervertelling van de verhalen uit de Bijbel. Die hervertellingen kenmerkten zich niet door modern taalgebruik, want dat paste volgens hem niet bij de Bijbel die verhaalt van het grootste geheim dat er bestaat. De serie was vooral een poging de verhalen uit te leggen als niet historisch-waargebeurd maar wel waar. De boeken zijn in Nederland meer dan een half miljoen keer verkocht en zijn over de hele wereld vertaald.

Zijn boek ‘Het verhaal gaat ...’ werd wel ‘een kinderbijbel voor volwassenen’ genoemd. Ter Linden schreef ook nog een kinderbijbel voor kinderen. De drie delen zijn later samen uitgegeven onder de titel ‘Moet je horen’.

Rommeltje in de kerk

Hij trok het zich aan dat, zoals hij het zei, veel predikanten hun vak nauwelijks kennen en het met weinig vreugde uitvoeren. Het is dikwijls een rommeltje in de kerk, vond hij. In 2006 beklaagde hij zich in een interview met Trouw nog over de taal die tegenwoordig in erediensten gebezigd wordt. “Het is niet eerbiedig te beginnen met ‘Goedemorgen dames en heren, fijn dat u er allemaal bent’, om vervolgens, een beetje uit de losse pols, te gaan bidden”, zei hij. En even later: “Zo’n voorganger maakt misbruik van Gods naam door plat te vertellen.”

Ter Linden geloofde dat de verhalen in de Bijbel niet echt gebeurd waren. Jezus’ opstanding uit de dood was volgens hem bijvoorbeeld niet historisch, maar moest je symbolisch opvatten. Dat stuitte veel orthodoxere gelovigen tegen de borst en Ter Linden kreeg daardoor ‘het nodige over zich heen’. Zelf zei hij daarover: “Het is niet altijd even lollig om de brievenbus te legen. Ik ben een ketter, de antichrist – je kunt het zo gek niet verzinnen. Maar, ik denk altijd maar zo: de vervuiler betaalt. We hebben het volk jarenlang misleid; wat we, theologisch, al ruim een eeuw weten, komt nog steeds niet, of gebrekkig, op de kansels door.”

Hofpredikant

Ter Linden werd in 1936 geboren in Amersfoort. Hij deed negen jaar over het gymnasium en ging daarna in militaire dienst. Toen pas bedacht hij dat hij zijn beide grootvaders achterna wilde en dominee wilde worden. Hij studeerde theologie in Utrecht, Nijmegen en de Verenigde Staten en werkte onder meer als gevangenispredikant in Alkmaar. In 1977 werd hij predikant in de Westerkerk in Amsterdam, waar hij tot zijn emeritaat in 1995 bleef. Vanuit die kerk maakt hij ook het televisieprogramma ‘Op verhaal komen in de Wester’ voor de NCRV.

Daarnaast schreef hij bijna vijfentwintig jaar lang elke drie weken een column in Trouw. De rubriek met de naam ‘Kostgangers’ was door lezers zeer geliefd. Hij was ‘een geval apart’, schreef de redactie religie & filosofie bij zijn afscheid in 2000, omdat columnisten normaal gesproken regelmatig wisselen. Ter Linden had zelf aangegeven het ‘wel welletjes’ te vinden. Trouw prees zijn bijdragen met een ‘onmiskenbaar eigen geluid en kleur, in inhoud en stijl met niemands artikelen te verwarren’.

Ter Linden stond bijna twintig jaar als predikant in de Westerkerk in Amsterdam. Zijn broer Carel ter Linden (84) was destijds predikant in de Kloosterkerk in Den Haag. Beide broers onderhielden warme banden met het koninklijk huis. Carel ter Linden zegende het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima in. Nico ter Linden trouwde prins Maurits en prinses Marilène. De broers werden daarom weleens informeel hofpredikanten genoemd.

Maar het beeld dat Ter Linden een predikant was voor de elite, is onterecht. In de Westerkerk bestond zijn gehoor uit mannen en vrouwen van alle leeftijden en uit alle lagen van de bevolking. Ter Linden, die tijdens zijn loopbaan ook nog godsdienstpsychologie studeerde bij de Nijmeegse hoogleraar Willem Berger, was naast zijn vertelkunsten ook een pastor die er altijd was voor zijn gemeenteleden.

Nico ter Linden overleed zondag op 81-jarige leeftijd in zijn woonplaats Amsterdam. Hij was al lange tijd ziek.

Lees ook:

Reacties van vrienden en bekenden op het overlijden van Nico ter Linden: 'Nico maakte het geloof heel menselijk'

In 2006 interviewde Trouw dominee Ter Linden over de tien geboden. "Als je, zoals ik, een bijbeluitlegger, klare wijn schenkt, krijg je het nodige over je heen", zei hij toen.

Een jaar later sprak Trouw Ter Linden nogmaals, over zijn hervertelling van de Bijbel. Oftewel zijn nieuwe boek, genaamd 'De profeet in de vis'. Hij verklaarde toen niet te geloven in de lichamelijke opstanding van Jezus.

In 2010 interviewde Trouw de dominee over zijn boek 'Alleen maar vrije tijd'. Dat schreef hij omdat het hem raakte dat veel predikanten "hun vak niet of nauwelijks kennen en het ook met weinig vreugde uitoefenen".