Statiegeld op plastic flesjes: de industrie had het plan liever tegengehouden
Op flesjes en blikjes wordt in de nabij toekomst ook statiegeld geheven, waarschijnlijk al vanaf 2021. Het lijkt inmiddels onafwendbaar. Heineken en Albert Heijn kunnen alvast wennen aan het idee.
Het verpakkende bedrijfsleven, de supermarkten en drankproducenten reageren wat zuur, maar sinds vrijdag is duidelijk dat statiegeld op kleine flesjes eerder, waarschijnlijk al begin 2021 wordt ingevoerd. Ook is vrij zeker dat er niet lang daarna statiegeld komt op blikjes.
De industrie had het plan liever tegenhouden, althans een deel van het bedrijfsleven. De sector slaagt er echter niet in om een toezegging uit 2018 na te komen, dat binnen twee jaar het zwerfafval van flesjes, ook zonder retourpremie, drastisch kan worden teruggedrongen. Dat plan faalt. Sterker: er liggen nu nog net zoveel flesjes en blikjes op straat, in de berm en in de natuur als twee jaar terug.
De industrie moet nog aan de nieuwe werkelijkheid wennen. “Wij houden ons aan de doelstellingen en de afspraken met het ministerie. Vooralsnog gaan wij tot aan het definitieve afrekenmoment gewoon door met het streven naar vermindering van het zwerfafval”, aldus Miranda Boer van het Afvalfonds Verpakkingen, woordvoerder van de supermarkten, de drankenfabrikanten en verpakkingsproducenten. Dat staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66, milieu) het besluit om statiegeld bij wet te verplichten naar voren haalt, verandert niets, zegt ze zuinigjes: “Wij gaan onverstoorbaar door”.
Geen verbetering te zien
Van Veldhoven, die in de zomer van 2018 met de bedrijven een deal sloot om flesjes voor 2021 goeddeels uit het zwerfafval te laten verdwijnen, stuurde de Tweede Kamer gisterochtend de jongste zwerfafvalmetingen van Rijkswaterstaat: het probleem is nog net zo groot als in 2018. Zorgelijk, vindt ze.
Rijkswaterstaat heeft op twintig locaties in Nederland periodieke metingen gedaan en bijna nergens is iets verbeterd. Dat beeld sluit naadloos aan op de registraties van de vrijwillige zwerfafvalraper Dirk Groot, alias @Zwerfinator, die sinds najaar 2016 nauwkeurig bijhoudt wat hij aan flesjes en blikjes vindt op straat. Gegevens van Groot zijn door Rijkswaterstaat meegenomen in het laatste tussenrapport over zwerfafval.
Groot raapte en registreerde van januari 2017 tot juli 2019 langs meer dan 1000 kilometer terrein – wegen en openbaar groen – in 43 gemeenten ruim 37.000 drankverpakkingen. Het aantal flesjes dat hij in de eerste helft van 2017 opraapte (1889 stuks) werd in het eerste half jaar van 2019 zelfs overtroffen: 1959. Bij de drankblikjes was het beeld een fractie gunstiger: 4670 in 2017 tegen 4552 dit jaar. Een te klein verschil om van een verbetering te spreken.
Groot is niet verbaasd over de stap van Van Veldhoven. “Wij als zwerfafvalrapers zagen dit wel aankomen. Er was geen afname te zien in mijn metingen. Zelfs niet in Zaandam en Rotterdam, waar een proef werd gedaan door Nederland Schoon met speciale oranje vuilnisbakken voor flesjes, waar winkeliers honderd meter rond hun toko zouden opruimen en waar opruimacties werden georganiseerd. Bij onze metingen daar lag er elke keer weer meer dan gemiddeld in mijn andere onderzoeken. Dat helpt dus niet.”
Dirk Groot vindt het ‘een gigantische misser’ dat de staatssecretaris niet meteen ook statiegeld op blikjes invoert. “Er liggen bijna drie keer zo veel blikjes op straat.”
Tientje van Stientje
Tientallen Nederlandse zwerfafvalrapers besloten in maart 2018 voor ieder uur dat zij zwerfafval raapten, een symbolische rekening te sturen aan Van Veldhoven, het ‘tientje van Stientje.’ De nota is inmiddels opgelopen tot bijna 7 miljoen euro.
De echte oplossing ligt in het terugdringen van eenmalige verpakkingen, aldus Dirk Groot. “We hebben veel te veel eenmalige verpakkingen. Ook recyclen, het stokpaardje van de staatssecretaris, is geen oplossing voor het probleem van plastic vervuiling, hoe belangrijk het ook is.”
Rob Buurman, directeur van Recycling Netwerk Benelux, een organisatie die al jaren strijdt voor uitbreiding van statiegeld, denkt dat vervroeging van het besluit om statiegeld in te voeren het bedrijfsleven niet slecht uitkomt. “De maatregel is toch onafwendbaar en door het besluit te vervroegen, hebben fabrikanten meer tijd om zich op statiegeld voor te bereiden.”
Buurman verwacht dat de VVD, die nog twijfels heeft bij statiegeld op blikjes, uiteindelijk het bezwaar zal inslikken. “Er is een duidelijke Kamermeerderheid. Ik kan me niet voorstellen dat de liberale fractie voor dit onderwerp de coalitiepartners zal terugfluiten.”
Een woordvoerder van Heineken zegt dat de bierproducent de plannen van Van Veldhoven om zwerfafval tegen te gaan ‘volledig onderschrijft’. “Statiegeld is een van de opties. Voor het invoeren is het cruciaal dat het zorgvuldig en goed gebeurt om maximale impact te hebben.” Het bedrijf achter energiedrank Red Bull reageerde niet op vragen.
Producent Spa wil snel retourpremie, ook op blikjes
Het front van het verpakkende bedrijfsleven vertoont al langer scheurtjes als het gaat om uitbreiding van statiegeld. Gisteren pleitte Spadel Nederland, producent van Spa-mineraalwater, voor snelle invoering van statiegeld op alle drankverpakkingen, dus ook flesjes en blikjes. In juli liet Vrumona – van Royal Club, Sourcy en Rivella – al voorzichtig doorschermen voorstander te zijn van statiegeld. Ook Coca-Cola zei toen dat statiegeld ‘zeker een optie is’.
Bart Peeters, Benelux-baas bij Spadel, roept politiek en bedrijfsleven op haast te maken met een statiegeldsysteem: met de huidige aanpak wordt een circulaire economie, waarin zoveel mogelijk grondstoffen worden hergebruikt, niet op tijd bereikt. “De aanpak is onvoldoende om zwerfvuil terug te dringen, vooral van flesjes en blikjes die buitenhuis worden genuttigd.” Zijn oproep komt toevallig op de dag dat staatssecretaris Stientje van Veldhoven aankondigt dat zij sneller gaat beslissen over de wettelijke invoering van statiegeld op flesjes.
Lees ook: De maker van Royal Club en Sourcy lonkt naar statiegeld
De Nederlandse frisdrankenbranche is erg terughoudend over het uitbreiden van statiegeld naar kleine plastic flesjes. Maar achter de schermen is er beweging.
Statiegeld op blik kan het leven van de koe redden
Koeien krijgen ongewild stukjes gemalen blik in hun maag. Dat kan dodelijk zijn. Boeren en een veearts hopen dat er door statiegeld minder blikjes in het weiland belanden.