Monasch: Ik ben sociaal-democraat en dat blijf ik

Net als andere dinsdagen in de afgelopen zes jaar, piepte de telefoon van Jacques Monasch vanmorgen om kwart over tien. Bericht van de PvdA; over een kwartier begint de fractievergadering! Maar Monasch (54) zat op dat moment thuis, in Sneek. Hij is nog wel Kamerlid, maar niet meer voor de PvdA.

Maandag stapte Monasch uit de fractie en hij zegde ook zijn lidmaatschap op van de partij waarbij hij zich op zijn zestiende aansloot. Terwijl hij lijsttrekker wilde worden, hij had al een compleet campagneteam klaarstaan. Ze zouden stad en land afgaan, op zoek naar teleurgestelde PvdA-stemmers en weggelopen leden die in Monasch de man zouden herkennen die de PvdA uit de crisis helpt.

Monasch werd het niet eens met het partijbestuur. Zijn voorwaarde was dat hij invloed wilde hebben op het verkiezingsprogramma. Die kreeg hij niet, althans niet meer dan andere leden. Monasch gaat nu als eenmansfractie verder, onder zijn eigen naam.

Hoe lang die nieuwe politieke carrière duurt, kan hij onmogelijk zeggen. Hij houdt er rekening mee dat hij zijn zetel weer 'teruggeeft' aan de PvdA. Maar niet nu, "want niet ik, maar zij hebben zich niet aan de afspraken rond het referendum gehouden", zei hij vanmiddag in het restaurant van de Tweede Kamer.

Even terug naar begin dit jaar. U kondigde aan dat u niet nog een periode Kamerlid wilde zijn. Waarom wilde u het Binnenhof verlaten?
"Omdat ik zeker de afgelopen twee, drie jaar zag dat er dingen anders konden in de PvdA, maar dat dat niet gebeurde. Kleinere klassen, aanpak van verpleeghuizen, de menselijke maat in plaats van grootschaligheid. Ik heb steeds wel mijn mond opengetrokken, maar ik zag het allemaal vastlopen. Dan was er weer een bewindspersoon dat er anders over dacht, of ze kwamen met andere redenen. Het bouwt zich op, en op gegeven moment kom je dan tot de conclusie: het is mooi geweest, ik maak mijn periode voor de PvdA af en dan stop ik."

Vanwege uw kritische opstelling werd u gezien als de rebel van de fractie. Hoe vindt u die kwalificatie?
"Ons hele bestaan hier bestaat uit kritisch zijn, maar als je debat in de fractie voert, dan ben je ineens te kritisch. Je zit daar niet als een stel makke schapen. Ook in de media word je weggezet als dissident. Ik heb geloof ik vier keer anders gestemd dan de fractie, het is eens uitgerekend, ik heb meer dan 99 procent van de standpunten van de fractie gesteund. En dan ga je als rebel door het leven! "

Hoe kwam u er dan toch bij om lijsttrekker te willen worden?
"Ik heb een vast groepje mensen met wie ik veel over politiek praat, mensen van buiten Den Haag, meer zeg ik er niet over. Zij zeiden tegen mij: ga er voor, dan kun je je eigen verhaal neerzetten en mensen weer terugwinnen voor de partij. Het duurde bij mij wel even voordat de kogel door de kerk was, ook omdat ik mijn vertrek al had aangekondigd. Maar eind september is het idee bij mij toch gaan landen."

Met welk verhaal had u de boer op willen gaan?
"Ik ben sociaal-democraat, en dat blijf ik, ook nu ik uit de partij ben gestapt. Integratie wordt een belangrijk verkiezingsthema. Ik vind dat je grenzen moet stellen aan wat wel en niet kan in dit land. In het verkiezingsprogramma staat dat we nog met een zoektocht bezig zijn. Dit speelt al jaren! Ik lees niets over de politieke islam, niets over de lange arm van Turkije, ik lees ook niets over de emancipatie van de vrouw, zo belangrijk voor vrouwen die hier naar toe komen."

Een ander kritisch lid van de PvdA, Sander Terphuis, schreef aan het partijbestuur dat u geen lijsttrekker mag worden omdat u andere ideeën hebt over vluchtelingen. Heeft hij een punt?
"Als je ziet wat ik over me heen heb gekregen, het is te schandalig en schunnig voor woorden. Niet alleen van Terphuis, ook van de Jonge Socialisten, op sociale media. Ik ben, als ik het zo mag zeggen, opgevoed in de traditie van Angela Merkel. Gereformeerd, mensen willen helpen. Ik begrijp dat 'wir schaffen das' van haar wel, maar het is een valse belofte, je kunt het niet waarmaken om iedereen hier naar toe te halen. Ik heb liever dat er een paar mensen goed worden geholpen, dan dat er veel mensen worden opgevangen in wijken waar het toch al problematisch is. Dat kan best botsen met Europese verdragen, maar je moet ook kunnen zien dat die in een andere tijd zijn opgesteld. Daar kun je misschien ook wel wat aan veranderen."

Met zo'n verhaal zou de PvdA zich vervreemden van de andere linkse partijen. Hoe erg is dat?
"Hoe kan je nou op de dag dat ons verkiezingsprogramma uitkwam, gaan praten over linkse samenwerking? GroenLinks heeft best mooie ideeën, maar het is een verhaal voor studenten en voor hoger opgeleiden, niet voor onze mensen. Ik zie meer overeenkomsten met partijen die denken vanuit gemeenschapszin. Het CDA, de SP, 50Plus."

Hoe had u zich dat nou voorgesteld, dat u lijsttrekker was geworden van een partij waar u zoveel kritiek op heeft?
"Ik was gekomen met een mooi, sociaal-democratisch verhaal, terug naar het midden van de samenleving en in het hart van de Nederlandse politiek. Maar je kunt niet een lijsttrekker op pad sturen met een programma waarmee hij het deels niet eens is. Ik heb tegen het partijbestuur gezegd dat ik ruimte wil hebben om het programma aan te passen. De andere kandidaten, Diederik Samsom en Lodewijk Asscher, hebben kunnen meeschrijven. Samsom zat zelfs in de programmacommissie, en er is echt niks de deur uit gegaan waar Asscher niet achterstaat. Ik wilde nog een slag met het programma kunnen maken, maar niks zonder het congres natuurlijk, daar had ik ook alles aan willen voorleggen. Ik heb gezegd tegen het partijbestuur: de keus is aan jullie. Maar zij wilden hier niet mee akkoord gaan. Toen hield het voor mij op."

Had u echt gedacht dat het partijbestuur deze voorwaarden zou accepteren?
"Ik ga ervan uit dat het bestuur een echte verkiezing wilde over waar we met de PvdA naar toe gaan, en geen beauty-contest. Maar misschien wilden ze dat wel niet, en dan moet ik dus zeggen dat ik te naïef ben geweest."

U bent het oneens met de fractie over het handelsverdrag met de Oekraïne. De meerderheid van de stemmers heeft nee gezegd. U vindt dat de PvdA dat moet volgen, en u steunt een motie van wantrouwen tegen het kabinet. Welke rol speelt dat in uw afweging om op te stappen?
"Dat is doorslaggevend. Ik zou nooit weggaan vanwege een verschil van mening over procedures. Maar dit is cruciaal. Al was er nooit een discussie over het lijsttrekkerschap geweest, dan nog was ik vandaag uit de fractie gestapt. De PvdA heeft gezegd de uitslag van het referendum te respecteren. Afspraak is afspraak, dat moet je nakomen. En nu gaat de fractie toch akkoord met de aanvulling die het kabinet op het verdrag maakt."

De fractieleiding zegt dat het standpunt genuanceerder lag. Diederik Samsom heeft bijvoorbeeld gezegd dat bij een nee, het verdrag 'niet op deze manier' kan worden goedgekeurd. Is dat niet wat anders dan zeggen dat je het sowieso opvolgt?
"Ach, ik heb nog zoveel andere uitspraken liggen waarin is gezegd dat de uitkomst wordt gerespecteerd. Zo hebben we het gecommuniceerd en het is nooit naar buiten gecorrigeerd. Er worden nu allerlei semantische discussies gevoerd en woordspelletjes gespeeld. Ik zou zeggen: vraag het aan de kiezer. Dit is waarom mensen zich afkeren van politiek. Mensen voelen zich ... hoe zal ik het aardig zeggen ... genomen."

U begint nu voor u zelf. Heeft u overwogen uw zetel af te staan aan de PvdA?
"Nee, dat zou van de gekke zijn. Ik ben de enige die doet wat de PvdA vooraf heeft gezegd en dan zou ik mijn zetel moeten inleveren? Dat is de wereld op zijn kop! Ik weet nog niet wat ik ga doen, misschien lever ik mijn zetel nog in, maar niet nu, en ook al helemaal niet omdat ik maar 2200 voorkeursstemmen heb gehaald, zoals Hans Spekman nu zegt. Hij kan proberen vuil te spuien, maar de houding tegenover het referendum is een heel serieus punt, voor mij is dat einde oefening."