'We hopen dat Bouterse van zijn fouten als legerleider heeft geleerd'

President Desi Bouterse moet alsnog worden vervolgd als hoofdverdachte van de Decembermoorden, besloot de krijgsraad begin deze maand. Een controversiële amnestiewet, die het parlement in april 2012 goedkeurde nét voor de aanklager met een strafeis zou komen, is volgens de rechters in strijd met de grondwet. Die bepaalt namelijk dat niemand mag ingrijpen in lopende rechtszaken.

De aanklager moet van de krijgsraad overmorgen zijn strafeis bekendmaken. Als die rechtszitting tenminste zal doorgaan. Bouterse meent namelijk dat het besluit van de krijgsraad de interne staatsveiligheid ernstig in gevaar heeft gebracht en wil nog voor donderdag met een 'oplossing' komen. Dat vertelde het Surinaamse staatshoofd vorige week tijdens een onderhoud op het presidentieel paleis met de oppositie aan Gregory Rusland, parlementslid en voorzitter van de Nationale Partij Suriname.

Heeft Bouterse u op het paleis verteld aan welke 'oplossing' hij dan concreet denkt?
Rusland: "De president - die tijdens het gesprek overigens een erg rustige indruk maakte - heeft ons enkel verteld dat hij zoekt naar een uitweg binnen wet en recht. Al proberen we de kalmte te bewaren en willen we niet meteen uitgaan van het allerergste scenario, toch is dat geen verklaring die ons geruststelt. Zeker niet toen de president een dag na het onderhoud met mij in het parlement zei dat de situatie nog erger is dan hij aanvankelijk dacht. De grondwet van Suriname geeft de president namelijk verregaande bevoegdheden, en ook het uitroepen van de noodtoestand valt daaronder. Binnen wet en recht kunnen dus net zo goed besluiten worden genomen die voor ons land internationaal erg zware consequenties zullen hebben. Als oppositie drukken we de regering op het hart bovenal geen besluiten te nemen die niet in het belang zullen zijn van de maatschappelijke rust.

Niemand heeft er belang bij de samenleving in een nieuw avontuur van onzekerheid en angst te storten, een avontuur dat we tijdens de militaire dictatuur in de jaren tachtig reeds eerder hebben beleefd. Ik hoop dat de president heeft geleerd van de fouten die hij als legerleider toen heeft gemaakt, en dat hij die niet zal herhalen. Het kan ijdele hoop zijn. Wanneer we zien hoe de staatsmedia bijvoorbeeld tekeergaan, of dat er parlementsleden uit de regeringscoalitie zijn die openlijk uithalen naar de rechterlijke macht, dan zijn we zeker niet gerustgesteld."

In een persbericht heeft u Bouterse opgeroepen vooral het hoofd koel te houden.
"Na het gesprek met het staatshoofd heb ik meteen (partijgenoot, red.) Ronald Venetiaan gebeld. Als oud-president die na de militaire dictatuur meerdere regeringen heeft geleid, weet hij als geen ander hoe hij uitspraken van Bouterse moet inschatten. Samen kwamen we tot de conclusie dat de constatering van de president, dat er sprake zou zijn van een constitutionele crisis, zeer ernstig is. Wij delen zijn conclusie niet. Een beslissing van de rechter, gebaseerd op de grondwet, kan helemaal niet aan de basis liggen van een constitutionele crisis. Wij hopen dat het de president lukt dit vraagstuk zo zakelijk mogelijk te benaderen en dat hij zijn emoties achterwege kan laten. In een rechtsstaat is het namelijk niet abnormaal dat de rechterlijke macht van mening verschilt met de uitvoerende macht. We leven in een land met wetten en regels, en die moeten gewoon hun beloop hebben."

Bouterse is de populairste politicus van het land. Stel dat hij veroordeeld wordt, dan kunnen er toch rellen uitbreken?
"Het enige wat ik hierover wil zeggen is dat elke president in dit land genoeg mogelijkheden heeft om de veiligheid te waarborgen, ook zijn persoonlijke veiligheid. Als Bouterse de rechtsstaat laat functioneren en de krijgsraad zijn werk onverstoord kan doen, dan kan hij daarna eventueel aan een oplossing werken. Als de president heel goede redenen heeft en komt met een overtuigende argumentatie, is het wat mij betreft mogelijk dat - bij wijze van strikte uitzondering - een besluit van de rechterlijke macht niet hoeft te worden uitgevoerd."

U bedoelt dat Bouterse gratie kan krijgen, maar dan pas na een eventuele veroordeling?
"Ik wil zo weinig mogelijk speculeren, ook niet op een eventuele veroordeling. Op dit moment is enkel nog maar de strafeis aan de orde. Laten we eerst kijken wat er de komende dagen gebeurt."

Indien de regering tussen nu en donderdag besluiten neemt die de oppositie niet steunt, wat kunt u dan doen? Bouterse heeft sinds de grandioos gewonnen verkiezingen van vorig jaar een absolute meerderheid in het parlement. In principe kan hij doen wat hij wil.
"De oppositie is in het parlement inderdaad flink in de minderheid, dat is een grote handicap. Alle macht ligt bij Bouterse. Hij heeft de bevolking bij de verkiezingen vorig jaar een rad voor de ogen gedraaid. Er zijn beloften gedaan waarvan meteen na het tellen van de stemmen is gebleken dat die niet kunnen worden waargemaakt. De enige crisis die momenteel heerst is namelijk een vernietigende economische crisis, die diep ingrijpt in het dagelijkse leven van elke burger. De staatskas is leeg, de inflatie torenhoog. Het volk komt nu tot de slotsom dat het is gepakt, dat ze op deze regering hebben gestemd op basis van bedrog en onwaarheden. Er zijn gelukkig democratische mogelijkheden om de president buiten het parlement om aan het verstand te brengen dat het volk hem niet langer wenst. Op het einde van de vorige eeuw is dat al eens gebeurd (na maanden van protesten schreef president Jules Wijdenbosch, partijgenoot van Bouterse, in 2000 vervroegde verkiezingen uit, red.). Het verkiezingsresultaat van vorig jaar was maar een momentopname, de situatie vandaag ziet er helemaal anders uit.

Ik ben er zeker van dat als er vandaag vervroegde verkiezingen worden gehouden, Bouterse zijn meerderheid meteen weer kwijt is. De afgelopen weken zijn bij protesten al duizenden mensen de straat op gegaan. We houden de situatie voortdurend in de gaten en kijken naar de mogelijkheden die we hebben."