Direct naar artikelinhoud
Recensie

Vertel geen mooie praatjes over een lieve God, het leven is niet eerlijk

Altijd dat kruis
A. van de Beek
KokBoekencentrum , 144 blz.  € 12,99
★★☆☆☆

De schrijver

Bram van de Beek is emeritus hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en ­bijzonder hoogleraar aan de universiteit van Stellenbosch in Zuid-Afrika. Vorig jaar rondde hij een boekenreeks af waarin hij zich liet kennen als een eigenzinnige ­dogmaticus die vroeg-christelijke teksten inzet om de orthodox-­gereformeerde traditie tot de orde te roepen. Maar vooral is hij ­bekend om zijn nadruk op het ­lijden van Christus.

De thematiek

En laat dat lijden nu precies het thema van dit boek zijn. Want waar Van de Beek ook komt ­spreken, altijd weer vragen mensen hem of dat nu altijd moet, die nadruk op dat kruis. Er is toch ook nog een opstanding, en is het niet fijner om daarover te spreken? Nee, zegt Van de Beek hier. Wegkijken van de ellende kan niet werkelijk pastoraal en missionair zijn. Zo moeten mensen die hun geliefden hebben verloren, niet van de dominee horen dat God er een diep plan mee heeft, of erger nog: dat God het ook niet wilde. Nee, ze moeten erkenning krijgen voor het feit dat het leven inderdaad tot op het bot pijnlijk en ­onrechtvaardig is. En ongelovigen: die raken heus niet overtuigd door mooie praatjes over een lieve God, net zo min overigens als door vernuftige godsbewijzen.

Het enige dat christenen hun ­zouden moeten vertellen, is dat het ­leven inderdaad niet eerlijk is en dat de dood hier op aarde het laatste woord heeft. Maar dat God precies in deze werkelijkheid in Christus solidair met ons is.

Van de Beeks theologie is als een gereformeerde donderpreek

Interessante stelling

Van de Beek zou het liefst willen dat kinderbijbels niet meer beginnen met het Oude Testament. Daar kom je immers al gauw terecht bij de gruwelijke verhalen over Jozua’s genocide, en in steeds meer gezinnen wordt de kinderbijbel dan maar weggelegd.

Nee, zegt hij, laat kinderbijbels ­beginnen met het leven, sterven en opstaan van Jezus, in wiens identiteit de kinderen gedoopt zijn. Als pas daarna de verhalen uit het Oude Testament worden gelezen, is al duidelijk gemaakt dat de weg die daarin gegaan werd, die van een theocratische heilstaat, stukgelopen was op het menselijke tekort.

Kenmerkend citaat

“God is een fijne God, om het leven fijn te houden. In wezen is de ­hedendaagse ‘God is goed’-theologie een narcistisch mantra van ­verwende kinderen, die blijkbaar nog nooit het echte leven hebben ­gezien. Ze hebben misschien wel problemen, maar die zingen ze weg, zoals je een partner die te ­problematisch is aan de dijk zet. Het verdriet is nog nooit in hun ­leven gekomen. Ze laten het niet toe in hun leven te komen.

Totdat het verdriet toch in je leven komt. ­Totdat het leven je uit ­handen glipt. Totdat je jezelf uit handen glipt en je machteloosheid en schuld je ego breken.”

Reden om dit boek niet te lezen

Van de Beek herhaalt zijn standpunten, maar diept ze niet uit, en daardoor wordt zijn boodschap kort door de bocht. Storend is ­vooral hoe hij alle alternatieven slecht afschildert. Zo geloven ­mensen die zijn sombere ernst niet delen, blijkbaar onmiddellijk in een fijne, lieve knuffelgod en hebben ze ook geen idee wat echt lijden is.

Daarmee verraadt hij zijn persoonlijke frustratie: dat de gereformeerde traditie haar radicale boodschap heeft ingeruild voor een prettiger verkoopbaar evangelisch verhaal. Maar hij weet zijn eigen theologie te weinig als een vruchtbaar ­alternatief voor het licht te brengen.

Reden om dit boek wel te lezen

Van de Beeks theologie is als een gereformeerde donderpreek. Eerst bezorgt Van de Beek je een hoop ongemak, als hij met behulp van gruwelijke lijdensverhalen laat zien dat de theologie geen antwoorden op het lijden heeft.

Net als je hem begint te geloven en denkt dat er geen hoop in deze ­ellende is, biedt hij je een ‘maar toch’-moment door Christus naar voren te schuiven. Liefhebbers van dit genre zullen van deze nieuwe ‘Van de Beek’ weer dankbaar ­smullen.

Lees ook:

Theoloog met een broertje dood aan veilige havens

Dr. A. van de Beek is emeritus hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Al meer dan twintig jaar werkt deze hervormde dogmaticus aan een boekenreeks met als titel ‘Spreken over God’. Dit boek is de afsluiting van de serie, die begon met ‘Jezus Kurios’.