Amateurs die het werk van professionals doen, moet je dat verbieden?

Deze week werd in Koekange gegraven naar het lichaam van de sinds 1992 vermiste Willeke. Amateurspeurders meenden ‘voor 100 procent’ zeker te weten waar Willeke’s resten lagen. “Als jullie niet gaan graven, dan doen we het zelf.” Dus kwamen de gravers in actie, om ‘onrust in het dorp te voorkomen’. Gevonden werd er niets.

Begin deze maand lanceerde de overheid een filmpje dat Nederlanders ervan moet weerhouden ongelukken met hun mobieltje te filmen; iets waar journalisten vroeger het monopolie op hadden. Het is daarbij dus net al bij de recherche: de amateur is op de stoel van de professional gaan zitten. Nu iedereen een mobieltje op zak heeft en waarschijnlijk vooral nu je met vloggen rijk en beroemd kunt worden, heeft het filmen van ongelukken epidemische vormen aangenomen. GroenLinks en CDA willen het dan ook verbieden. Want je zult daar maar liggen en het enige wat omstanders doen is jouw ellende vastleggen. En dat waarschijnlijk alleen maar om nóg meer volgers en likes te krijgen.

Het overheidsfilmpje dat ons bewust moet maken van dit foute gedrag, was leuk gedaan: vrolijk vloggende puber hoort een klap, laat de camera meezwenken en we zien een fiets in de kreukels en een man op de grond. “Check dit!” zegt de filmende puber. Automobiliste: “Stop even met filmen! Help met die fiets!”

Ethiek

Fout gedrag inderdaad. Maar zo’n tien jaar geleden hoorde ik een internetpionier van The Guardian nog hoog opgeven van filmende amateurs. Niet geheel ten onrechte, als je denkt aan omstanders die excessief politiegeweld met hun mobieltje vastleggen. Al is dat wel iets anders dan een ongeluk filmen natuurlijk: in dat laatste geval dient jouw filmpje het slachtoffer meestal níet. Toch leek het me achteraf nogal naïef te denken dat filmende omstanders de pers kunnen helpen. Het ontbreekt hun aan de beroepsethiek van de journalist.

Of is dat ook weer een onderschatting van de amateur? Waarschijnlijk, want de discussie over goed en fout heeft zich inmiddels ook verplaatst naar sociale media en wordt daar naar mijn indruk net zo enthousiast gevoerd als op de kantoren van professionele journalisten.

Een overheidsfilmpje uit Duitsland, waar ongelukken filmen wel verboden is, kreeg begin januari op de Nederlandse site dumpert.nl al ‘reaguursels’ die de docent van een instapcursus ethiek tevreden zouden stemmen. Je ziet drie opgewekte jongeren een uitgebrande auto filmen. “Doet me denken aan een ongeluk hier in de stad waarbij een jongen is omgekomen. De beelden gingen al over sociale media voordat de ouders ingelicht waren. Gewoon ziek.” Een ander vroeg of de schuld bij gebruikers lag of bij de nieuwe technologie. En als je ongelukken mág filmen, waarom zou je het dan niet doen? Kortom: een echte ethische discussie.

Amateurs die voor journalist spelen, moet je het verbieden? Misschien kunnen we er op vertrouwen dat Nederlanders elkaar in dit opzicht de maat nemen. Negentig procent schijnt al tegen het filmen van ongelukken te zijn. Dat is geen slechte score.

Wat is daar nou erg aan? Leonie Breebaart onderzoekt in haar column de actualiteit op filosofische wijze. Lees meer columns op trouw.nl/leoniebreebaart.

Lees ook:

Ook bij de graafactie van vandaag is geen spoor van de vermiste Willeke Dost gevonden

Een zoektocht naar resten van de sinds 1992 vermiste Willeke Dost in een weiland bij Koekange leverde niets op. Amateurspeurders meenden zeker te weten waar Willeke is begraven.

Waarom mensen een ongeval gaan filmen

De automobilisten die onderweg de slachtoffers van ongevallen filmen, zijn zo horkerig nog niet. Volgens media-psycholoog Micha Coster moeten ze er vooral aan herinnerd worden dat wat ze doen, echt niet kan.