Direct naar artikelinhoud
filosofisch elftal

Je mag een alfamannetje zijn, zegt Jordan Peterson

Jordan PetersonBeeld Toronto Star via Getty Images

Kan de moderne man nog wel man zijn? De Canadese psycholoog Jordan Peterson ziet dat masculiniteit in de verdrukking raakt. Klopt dat?

Komende maandag, op 19 november, vieren we de Dag van de Man. Hoewel vieren? De dag is een stuk minder bekend dan Vrouwendag. Logisch misschien, want de man heeft geen extra steuntje in de rug nodig. Die heeft het in deze wereld nog altijd vaker voor het zeggen. Als vrouwen hogerop willen, moeten ze zich meestal aanpassen aan mannelijke mores. 

Maar daar denkt niet iedereen zo over. De zeer populaire Canadese psycholoog Jordan Peterson, onlangs nog te gast in Nederland, constateert dat feministische aanvallen op het patriarchaat hebben geleid tot een crisis van mannelijkheid. Mannen moeten zich steeds vaker verantwoorden voor het feit dat ze man zijn – zeker sinds #MeToo. Een politiek-correcte elite verstoort de natuurlijke verhouding tussen mannen en vrouwen. 

Hoe kun je iemand anders nog versieren? Ik zie dat mannen daar té onzeker over worden.

Heeft Jordan Peterson een punt? En zo nee: wat verklaart dan zijn populariteit onder jonge mannen?

Paul Teule, filosoof en econoom, docent aan de Universiteit van Amsterdam: “In één opzicht heeft Peterson wel een punt: als hij ageert tegen de extreme juridisering van incidenten in Amerika. Daar mag je elkaar op kantoor bij wijze van spreken geen hand meer geven, want dat is al fout. In zijn bestseller ‘12 regels voor het leven’ geeft hij voorbeelden van facebookgroepen en organisaties waar je geen foute grap meer kunt maken zonder zwaar gekapitteld te worden. De irritatie daarover begrijp ik, al zie ik daarvan in Nederland veel minder voorbeelden.”

Bas Haring, filosoof en bijzonder hoogleraar publiek begrip van de wetenschap aan de Universiteit Leiden: “Zelf ken ik eerlijk gezegd weinig aanhangers van Jordan Peterson. Dus misschien valt het met identiteitscrisis onder mannen ook wel mee. Wat ik wél merk, is dat er sinds #MeToo een angst is ontstaan elkaar aan te raken. Ik ben zelf best een fysiek iemand en dan ben ik geneigd een student een schouderklopje te geven. Moet je daar dan bang voor worden? Dan heb je helemaal geen contact meer. In het natuurlijk verkeer tussen mensen is altijd sprake van een bepaalde vorm van grensoverschrijding. Hoe kun je iemand anders nog versieren? Ik zie dat mannen daar té onzeker over worden. Als Peterson hen van die overmatige angst bevrijdt, begrijp ik dat dat goed valt.”

Bas HaringBeeld Foto: Jörgen Caris

Teule: “Het probleem is dat Peterson helemaal aan de andere kant gaat hangen. Hij geeft heel weinig blijk van sympathie voor slachtoffers van seksuele intimidatie. Zodra je een oplossing verwacht voor dat probleem, komt hij met een onderzoek waaruit zou blijken dat we ‘niet precies weten hoe dat werkt’. Of met een onderzoek waaruit zou blijken dat maatregelen tegen ongelijkheid averechts werken. Dat is klassieke conservatieve truc. Het gevolg is dat je zegt: het zit wel goed zo.” 

“Hiërarchische verhoudingen tussen man en vrouw zijn volgens Peterson zelfs een biologisch gegeven. Die kun je niet opeens gaan deconstrueren met de ‘softe theorie’ van de geesteswetenschappen die alles als een sociale constructie opvat. Hiërarchie is hoe onze soort overleeft, net zoals heel veel andere soorten. In mijn ogen legitimeert hij zo de positie van mensen die hoger in de hiërarchie staan. Mannen, maar bijvoorbeeld ook Nederlanders tegenover mensen uit armere landen. Ongelijke verhoudingen zijn natuurlijk.”

Haring: “Dat is natuurlijk lariekoek. Zelfs al zou het natuurlijk zijn dat de een boven de ander wil staan, dan betekent dat niet dat het oké is. Stelen is waarschijnlijk ook heel natuurlijk, en toch moeten we het niet goedvinden. Dus als het al zo is dat mannen traditioneel de grens opzoeken, fysieker zijn enzovoorts, dan is dat nog geen reden om te zeggen: ga daar maar mee door.”

Teule: “Maar gaat het echt om argumenten? Of eerder om emoties? Ik zie Jordan Peterson als therapeut. Hij geeft je het idee dat je er mag zijn, dat je ruimte mag opeisen. Ook als je hoog in de hiërarchie staat, als je het alfamannetje bent, dan is dat prima. Peterson verlost mannen van hun schuldgevoel.”

Haring: “Dat schuldgevoel, daar begrijp ik niks van. Je hebt met mij misschien een softie aan de telefoon, maar ik ben nooit het type macho geweest dat nu over zichzelf moet gaan nadenken. Waarom zou ik me schuldig voelen dat ik man ben? Dat is complete onzin.”

Teule: “Voor mannen die hun heerschappij wél terug willen, biedt Peterson veel munitie. Al verstopt hij die ook goed. Zogenaamd spreekt hij voor mannen én vrouwen. Maar iedereen weet dat dat niet zo is. Die twaalf regels in zijn beroemde boek, moeten ons beschermen tegen chaos; en chaos is volgens hem vrouwelijk, terwijl orde mannelijk is. Dat gaat echt nergens over natuurlijk. Ik kan zo drie, vier religies aanhalen waar dat precies andersom is. Met het idee dat orde mannelijk is, bedrijft Peterson geen wetenschap, maar keiharde ideologie. Terwijl hij dat anderen juist verwijt: links zou ideologisch denken, hij zou daar helemaal geen last van hebben.”

Haring: “Het is ook wel logisch dat er een reactie komt op het feminisme. Dat zie je in de geschiedenis altijd. Dat mannen dit nú interessant vinden, die nadruk op traditionele waarden, is vanuit historisch oogpunt begrijpelijk. Dat zal ook wel weer overgaan.”

Teule: “Het idee dat de man aan alle kanten wordt bekneld, is overdreven. We voelen ons allemaal bekneld. We zijn ons allemaal hyperbewust van onze plek in de maatschappij en in de wereld. Alleen creëert Peterson een vijand die het makkelijker maakt dat gevoel te kanaliseren. En omdat dat toevallig de progressieve genderbenders zijn, bestaat zijn publiek uit heteroseksuele mannen. Maar we horen allemaal graag dat we ruimte mogen innemen – als man, maar ook als westerling. Dat is een universele behoefte.”

In het Filosofisch Elftal legt Trouw een actuele vraag voor aan twee filosofen uit een poule van elf. Lees hier eerdere afleveringen.

Lees ook:

Jordan Peterson is de razend populaire prairiepopulist van dit moment. 

Eelco Runia besprak het boek ‘12 Regels voor het leven’ van Jordan Peterson.