Stress door de app die juist rust moet brengen

Mindfulness, een eeuwenoude meditatietraditie uit het boeddhisme, bereikt miljoenen westerse mensen via een groeiend aantal meditatie-apps op de smartphone. Inmiddels zijn er tientallen Engelstalige en Nederlandstalige apps (gratis) verkrijgbaar. Ook zorgverzekeraar VGZ biedt sinds vorig jaar een Mindfulness Coach App aan.

De populairste mindfulness-app is een miljoenenbedrijf en heet Headspace. Bedacht in 2012 door twee Britten: een gestreste carrièretijger en zijn mindfulness-coach, een voormalige boeddhistische monnik. De 31 miljoen mensen die wereldwijd de app hebben gedownload luisteren tijdens elke meditatie naar de rustige stem van de ex-monnik.

Tien basiscursussen van Headspace zijn gratis. Gebruikers kunnen daarmee leren hun aandacht te houden bij de ademhaling. Wie toegang wil tot meer specifieke trainingen, zoals ‘omgaan met spijt’ of ‘luisteren naar anderen’, moet een abonnement afsluiten. Dat kost 70 euro per jaar.

Naast Headspace hebben de meditatie-apps andere, veelzeggende namen als Calm, Insight Timer, of Smiling Mind. “De apps kunnen een mooie introductie en aanvulling zijn op mindfulness”, stelt Ellen Jansen, psycholoog en mindfulnesstrainer aan het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen. Ze zijn laagdrempeliger dan een reguliere mindfulnesstraining, geeft ze als reden voor het grote succes.

Daarin zit in haar ogen ook meteen het grootste nadeel: de apps missen een trainer. Iemand die persoonlijke begeleiding biedt, en die samen met de cursist de eigen ervaringen onderzoekt. Dit hoeft niet altijd face-to-face in een groep. Jansen heeft ook ervaring met online mindfulness training, maar daarin is er wel een trainer die wekelijks online feedback geeft.

Dat is geen overbodige luxe, zegt de mindfulnesstrainer. Ze heeft geregeld mensen voor zich die hun perfectionisme meenemen naar de mindfulnesscursus. De daarbij horende oefeningen willen ze óók perfect doen. Jansen: “De mindfulness-apps corrigeren dit niet. Ze stimuleren het soms zelfs, door fanatieke mensen de mogelijkheid te geven hun mindfulness-minuten bij te houden. Zo wordt het een spelletje én een stressfactor.”

Dat kan het ook worden als mensen verwachten dat mindfulness ze directe ontspanning biedt, of meer focus en dus meer productiviteit. Daar speelt ook Headspace op in door topatleten reclame te laten maken voor hun app. Betere resultaten door meditatie, vertellen de basketballers en andere sporters via de advertenties.

“Resultaatgericht mediteren kan tot teleurstellingen leiden én het is niet de boodschap van mindfulness”, zegt Jansen. Mindfulness gaat volgens de trainer over het bewust worden van automatische patronen waarin mensen vastzitten. Het najagen van prettige gevoelens of wegduwen van vervelende gevoelens is daar een voorbeeld van. Of onnodige zelfkritiek hebben, iets wat kan ontstaan door constante vergelijking met anderen. Mindfulness-oefeningen helpen om deze gevoelens te erkennen en deze toe te staan.

Jansen:  “Als je bijvoorbeeld somber bent, dan laat je je niet meeslepen in je somberheid, maar je zegt tegen jezelf: ‘Oké, ik voel me vandaag somber. Dit is wat het nu is en ik maak een bewuste keuze in hoe ik hier mee omga.’ Als je je niet verzet tegen je somberheid, leer je dat er meerdere mogelijkheden zijn om met je somberheid om te gaan. Je ervaart  keuzevrijheid en dat is waar mindfulness over gaat.”

Mediteren maakt me veerkrachtiger

Fotograaf Sabine Metz (27) uit Rotterdam gebruikt Headspace

“Ik heb de app gedownload omdat ik wilde weten hoe je kunt mediteren, en of dit zou kunnen helpen bij mijn persoonlijke groei. Dat kan. Mediteren maakt me veerkrachtiger. Het helpt me om met enige afstand en zonder oordeel naar mijn gevoelens te kijken en me geen slachtoffer te voelen van mijn emoties. Met de betaalde versie van Headspace heb ik toegang tot verschillende meditaties. Zo is er een fijne die je kunt inzetten tijdens het wandelen. Hij gaat alle zintuigen langs op het ritme van je pas. Wat ruik je? Wat zie je? Met de stem in de app gaat het beter dan wanneer ik mezelf dat zou afvragen. Er is er een voor wanneer je pijn hebt, die zet ik in als ik ongesteld ben. En als ik last heb van slapeloosheid, zet ik een sleepcast aan in de vorm van een gedetailleerd verhaal. Ben ik zo weg. Deze week werd mijn meditatiekussen thuisbezorgd. Door een vast plekje te creëren, hoop ik wat meer structuur te krijgen in het gebruik van de app. Want Headspace geeft elke avond een melding op mijn telefoon. Als ik tijd heb denk ik: oh ja goeie! Klik ik de melding gehaast weg, dan voelt dat niet als falen. Maar ik weet ook wel: als je geen tijd hebt, moet je het juist doen.”

Tegenstrijdig is dat de app bijhoudt hoe lang ik mediteer

Schrijfster en coach Jacqueline van Lieshout (43) uit Overveen gebruikt Calm

“Ik ben een wandelende to-do-lijst en heel productief, dat komt voort uit een angst dat ik alles uit mijn leven moet halen. Als ik een meditatie volg, kom ik bij mijn kern die bedolven ligt onder de dagelijkse drukte. Dan kom ik weer bij een happiness-achtige waarheid: ik ben goed zoals ik ben. Dat is heel waardevol. Maar om naar een meditatieles op een vast moment te fietsen, dat vind ik tijdsverspilling. Dus ik betaal nu twee jaar voor de Calm-app. Ideaal. Soms luister ik in bed voor het slapen naar een meditatie van drie kwartier, soms begin ik de dag in de woonkamer met een meditatie van tien minuten. De app biedt verschillende mannen- en vrouwenstemmen, want niet elke stem luistert lekker weg. Ik doe geregeld een ‘bodyscan’, dan wordt je gevraagd om je aandacht te verleggen van je tenen, naar je hakken, naar je enkels, zo heel je lichaam af. Het tegenstrijdige is wel dat de app bijhoudt wanneer en hoe lang je mediteert. Zo voelt het toch alsof je een sticker krijgt elke keer wanneer je een meditatie afrondt. Voor een competitief persoon zoals ik is dat dan weer niet heel mindful.”

Mindfulness zorgt dat ik minder in mijn hoofd zit

Student Camiel Povel (23) uit Den Haag gebruikt Headspace

“Van nature ben ik een rustig persoon. Maar ik zit wel veel in mijn hoofd, waardoor ik de neiging heb te overanalyseren en ik me niet goed kan concentreren. Ik had geen ervaring met mindfulness, maar begreep wel dat het mij hiermee kon helpen. Mijn eerste paar meditaties deed ik nog in kleermakerszit, maar ik dacht al gauw: volgens mij gaat het hier helemaal niet om. Toen ben ik gewoon op mijn bed gaan zitten. Het gaat om de inhoud. Je leert om je aandacht bij één ding te houden. En als de Britse man achter de app begint te praten dan begint bij mij die focus. Ik luister niet eens goed wat hij zegt. Zinnen als ‘elke gedachte is een wolkje’ boeien mij niet zoveel. Voor hetzelfde geld was het een bepaald muziekje geweest dat die aandachtigheid veroorzaakt. Ik heb dus ook niet de betaalde versie van Headspace, ik luister de tien basis-meditaties die standaard op de gratis app zitten. Mindfulness heeft ervoor gezorgd dat ik minder in mijn hoofd zit. Ik let meer op mijn ademhaling en omgevingsgeluiden. Eerder was ik tijdens een gesprek bezig met wát ik zou zeggen. Nu zit ik als ik met iemand praat meer in een flow.”

Lees ook: 

Het effect van Mindfulness is nauwelijks te meten

Velen gebruiken het, maar niemand weet hoe het precies werkt: mindfulness. Waarom is het effect van meditatie toch zo moeilijk te onderzoeken?