Mogen vrouwen op de kansel? De Christelijke Gereformeerde Kerken vergaderen erover

Als twee kerkelijke gemeenten alles samendoen, en bij de ene mogen vrouwen van het landelijk kerkverband wel dominee worden en bij de andere niet, welke regels gelden dan in die samenwerkingsgemeente? De strengste, die vrouwen verbiedt te preken en lid van de kerkeraad te worden? Of de lichtere, waarbij vrouwen ‘het ambt’ wel mogen uitoefenen?

Dit is geen hypothetische vraag, maar een concrete kwestie, die hoogst actueel is in het orthodoxe deel van de protestantse wereld, om precies te zijn in de Christelijke Gereformeerde Kerken, een kerkgenootschap van 180 plaatselijke gemeenten met ruim 73.000 leden. De locatie is Arnhem, maar de vrouwenkwestie speelt ook elders, onder andere in Nijmegen.

In Arnhem werken de christelijke gereformeerden samen met de eveneens orthodoxe Nederlands Gereformeerde Kerk. Deze twee kerken vormen in Arnhem één kerk, de Kruiskerk, een gefedereerde gemeente. Rond de vrouw in het ambt is er tussen die twee kerkgenootschappen op landelijk niveau een groot verschil van inzicht. In de Nederlands Gereformeerde Kerk kunnen vrouwen dominee worden, of ouderling, of diaken. De Christelijke Gereformeerde Kerken willen op grond van haar visie op de Bijbel, alleen mannen op de preekstoel en in de kerkeraad.

Aanpassen

De Arnhemse gemeente leest de Bijbel anders. De christelijke gereformeerden hebben daar al in de jaren negentig gezegd dat vrouwen volwaardig mee kunnen doen. In de praktijk hielden ze zich aan het officiële verbod, én aan het voorschrift dat in een samenwerkingsverband de strengste voorschriften gelden. Om één kerk te blijven, moesten de Nederlandse gereformeerden zich aanpassen aan de leer van de Christelijke Gereformeerde Kerken dat het ambt alleen mannen past. Hoe langer dat duurde, hoe lastiger het werd, zegt de woordvoerder van de Kruiskerk, Gert van de Beek, zelf christelijk gereformeerd. “Meer dan twintig jaar heeft de gemeente geduld gehad”, zegt hij herhaaldelijk. Het wachten was op een besluit van het landelijke kerkbestuur, de synode, vrouwen toe te laten in het ambt. Dat kwam er niet.

Ondertussen kwam er wel verandering bij de Gereformeerd Vrijgemaakte Kerk, de derde loot aan deze orthodoxe stam. Vanaf 2017 mogen vrouwen daar wel alle functies bekleden. Dat was mede de reden voor de Kruiskerk in Arnhem dit onderwerp weer op de agenda te zetten. Want de Kruiskerk houdt sinds een paar jaar de middagdiensten samen met de vrijgemaakten. Het is in Arnhem nu dus twee vóór de vrouw in het ambt en één tegen – althans officieel.

De woordvoerder van de Kruiskerk denkt dat het standpunt van de Christelijke Gereformeerde Kerken niet snel zal veranderen. Maar in Arnhem willen ze na twintig jaar graag hun eigen standpunt over vrouwen in de praktijk brengen. “Ik kan me niet voorstellen dat onze gemeente nog eens zo lang geduld op kan brengen”, zegt Van de Beek. Daarom vroeg de Arnhemse christelijke gereformeerde gemeente aan het regionale bestuur (de classis) het ambt in de Kruiskerk te mogen openstellen voor vrouwen.

Accepteren

Sinds begin oktober mag dat. Toestemming heeft de classis niet gegeven, zegt voorzitter C. de Jong. “Dat is te veel gezegd. We accepteren het.” Arnhem was dankbaar voor deze beslissing, die overigens nog geen gevolgen heeft gehad, omdat er momenteel geen vacatures zijn in de kerkeraad.

Maar er was ook onvrede bij de christelijke gereformeerden. Die richtte zich niet op de geloofsgenoten in Arnhem, maar op de classis. Er werden bezwaarschriften ingediend tegen het besluit van dat regionale bestuur om Arnhem zijn gang te laten gaan.

Ook twee kopstukken uit de Christelijke Gereformeerde Kerken mengden zich in de discussie: oud-synodevoorzitter Peter Buijs en Herman Selderhuis, rector van de Theologische Universiteit Apeldoorn en hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht. Zij verwijten de classis zich niet aan de spelregels te hebben gehouden. “Je kunt niet afspreken dat je overal 50 rijdt, en dan in Arnhem toestaan om 70 te rijden”, zegt Selderhuis.

Hij en Buijs wijzen op de synode, het landelijk bestuur, als ‘kerkelijke weg’ voor verandering. Die moet deze kwestie volgend jaar bespreken, ook al heeft de krimpende kerk in Nederland, zoals Selderhuis het zegt, ‘wel belangrijker dingen aan haar hoofd dan dit soort discussies.’

Hij verwacht niet dat die synode het vrouwenstandpunt aan gaat passen. Daar moet ook de kerk in Arnhem duidelijk in zijn. Selderhuis: “Wees eerlijk over hoe het bij ons zit. Bij de Nederlands Gereformeerden en de vrijgemaakten staat het ambt wel open voor de vrouw. Die posities komen niet bij elkaar. Je kunt geen mensen wegsturen met wie je eerder contact hebt gezocht, maar je moet wel duidelijk zijn over de consequenties. Samen kerk zijn kan niet als die posities zo wezenlijk verschillen.”

Herverkaveling

De hoogleraar ziet geen kerkscheuring voor zich, wel een ‘herverkaveling’ van het kerkelijke landschap. Hij schat in dat er wellicht christelijke gereformeerden zijn die hun kerk zullen verlaten vanwege het vrouwenstandpunt. Andersom merkt hij dat teleurgestelde vrijgemaakten de overstap naar zijn kerk maken, juist omdat die vrouwen blijft weren uit het ambt. “Het is triest, maar zo gaat het”, zegt Selderhuis.

Arnhem wacht nu even af. De mannen van het regionale bestuur komen volgende week donderdag weer bij elkaar, om te bekijken of ze er begin oktober goed aan hebben gedaan vrouwen in de Kruiskerk toe te laten tot alle functies. “We hopen dat er oog is voor de zorg om de eenheid die wij hebben”, zegt de Arnhemse woordvoerder Van de Beek. Tot de uitkomst van deze vergadering houdt de Kruiskerk zich weer aan de officiële leer van de Christelijke Gereformeerde Kerken en blijft het ambt gesloten voor vrouwen.

Lees ook:

Na twaalf jaar discussie aanvaardde de Gereformeerd Vrijgemaakte Kerk vorig jaar zomer de vrouw op de preekstoel.

Vier mannelijke predikanten stapten dit jaar uit de vrijgemaakte kerk uit onvrede met haar vrouwenstandpunt.