Kwestie Armeense genocide precaire zaak voor Merkel

"Herinnering en herdenking van de volkerenmoord op de Armeniërs en andere christelijke minderheden in de jaren 1915 en 1916", luidt de titel van de resolutie, die door Die Grünen in overleg met regeringspartijen CDU, CSU en SPD is opgesteld. De resolutie is louter symbolisch en nabestaanden kunnen geen beroep doen op schadevergoeding. De term volkerenmoord komt in de tekst nog drie keer voor.

En dat is tegen het zere been van Turkije, de rechtsopvolger van het Ottomaanse Rijk die weliswaar erkent dat er Armeniërs zijn gedood maar het woord volkerenmoord niet wil gebruiken omdat Armenië conflictpartij was in de Eerste Wereldoorlog. Bovendien rekent Ankara met een lager dodental.

Ongelegen moment
De stemming komt dan ook op een uiterst ongelegen moment voor bondskanselier Angela Merkel en haar regering. Het vluchtelingenakkoord dat Europa onder Merkels leiding met Turkije sloot en ervoor heeft gezorgd dat de stroom asielzoekers enorm is teruggedrongen, kan hierdoor verder onder druk komen te staan. Vorige week dreigde de Turkse president Recep Erdogan nog het op te zeggen als Brussel de visumplicht voor Turken niet snel opheft.

In het kort
*Ankara erkent dat er Armeniërs zijn gedood, maar wijst de term volkerenmoord af
*Relatie tussen Duitsland en Turkije staat al onder druk door optreden komiek Böhmermann
*Resolutie zou gaan om rol van Duitsland bij massamoorden

Nu lijkt hij de Armeense resolutie ook te betrekken op het akkoord. Dinsdag sloeg de president al dreigende taal uit. "Als Duitsland in deze val trapt, zullen de diplomatieke, economische, politieke, militaire en Navo-verhoudingen verslechteren", zei hij tegen journalisten en liet hij Merkel ook telefonisch weten. "Natuurlijk zal het onze relatie beschadigen", voegde de nieuwe Turkse premier Yildirim toe.

De relatie tussen beide landen was al beschadigd door de kwestie-Böhmermann: de Duitse komiek droeg in april een 'smaadgedicht' voor op tv waarin hij de Turkse president onder meer 'geitenneuker' noemde. Erdogan verzocht justitie in Duitsland Böhmermann te vervolgen.

Binnenlandse gevolgen
Maar de Bondsregering maakt zich ook zorgen om de binnenlandse gevolgen van de resolutie. Er wonen bijna vier miljoen mensen van Turkse komaf in Duitsland. Zullen zij het vertrouwen in de Duitse regering nu verliezen? "Nee, zij laten zich niet door één stemming leiden", zei minister Frank-Walter Steinmeier dinsdag op een bijeenkomst van buitenlandse journalisten.

Zijn opmerking klinkt wat ongeloofwaardig: samen met Merkel tracht hij al een jaar te voorkomen dat er over de resolutie wordt gestemd. In april vorig jaar werd dezelfde resolutie op het laatste moment afgezwakt door druk van de Duitse regering: het woord genocide werd geschrapt. Dit voorjaar sloten Die Grünen toch een deal met de regeringspartijen over een genocide-resolutie.

Zaterdag demonstreerden 1300 Duitse Turken in Berlijn. Ook hebben ruim 500 Turkse organisaties in Duitsland onder leiding van de Turkse Gemeente in Berlijn een brief opgesteld die Duitse Turken aan parlementariërs en journalisten kunnen sturen. Opvallend is dat zowel verenigingen gelieerd aan regeringspartij AKP als oppositieclubs zich achter het schrijven scharen. "Meer dan 90 procent van de Turkse bevolking wijst terecht de beschuldiging van volkerenmoord af", staat er in. En als de resolutie wordt aangenomen, zal dat 'vergif zijn voor de manier waarop Duitsers en Turken hier en in Turkije vreedzaam samenleven'.

Dreigementen
Parlementariërs en journalisten hebben afgelopen dagen duizenden van dit soort brieven en andere protesten ontvangen, tot dreigementen aan toe. Vooral politici met een Turkse achtergrond moeten het ontgelden, meldt Der Spiegel Online.

Cem Özdemir, voorzitter van Die Grünen en initiatiefnemer van de resolutie, krijgt de grootste lading verwensingen over zich heen. Hij is uitgescholden voor 'verrader', 'Armeense terrorist' en 'nazi'. De politicus vindt dat Duitsland verplicht is de genocide te erkennen omdat het land er zelf een rol in heeft gespeeld als bondgenoot van het Ottomaanse Rijk. Duitsland zou ook van de massamoorden op de hoogte zijn geweest. "Dit gaat niet om het veroordelen van Turkije, maar om Duitslands bijdrage."

Hoe zat het ook al weer?
Op 23 mei 1915 besloten de machthebbers van het Ottomaanse rijk de hele Armeense bevolking te deporteren naar de Syrische woestijn. Honderdduizenden mannen, vrouwen en kinderen begonnen aan de lange tocht, de dodenmarsen. Velen werden verkracht en vermoord. Ook stierven veel Armeniërs van uitputting.
Vaststaat dat vele Armeniërs tussen 1915 en 1916 zijn omgekomen, maar hoeveel is onderwerp van een verhit debat. Volgens het Niod, het insitituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies, variëren de schattingen van het aantal slachtoffers tussen de 800.000 tot 1,5 miljoen mensen. Turkije houdt het op enkele honderdduizenden doden.