Gesubsidieerd afslanken: waar maakt de overheid zich eigenlijk druk om?
De ‘Gecombineerde Leefstijlinterventie’ heet het, het afslankprogramma voor mensen met gewichtsproblemen dat sinds begin dit jaar door de overheid wordt vergoed. Via de huisarts kunnen mensen met overgewicht een leefstijlcoach te krijgen. Zaterdag meldde Trouw dat deze leefstijlcoaches echter nog maar amper beschikbaar zijn.
De overheid wil ons dus helpen afslanken. Ze wist sigaretten al min of meer uit het publieke domein te verbannen, helpt ons minder te drinken en zal in de toekomst wellicht het gevaarlijke vuurwerk uit onze handen nemen. Waar maakt de overheid zich eigenlijk druk om? Zijn we niet vrij om zelf te bepalen hoe we willen leven? Of hebben we die betutteling en beteugeling juist nodig?
We willen volledige vrijheid en volledige verzorging tegelijk
“Laten we die vraag vooral breder trekken dan de concrete aanleiding. Roken doe ik niet, drinken met mate, maar ja, ook ik mag gerust een paar kilo’s kwijt”, lacht Erik Borgman, hoogleraar publieke theologie aan Tilburg University.
“Daar mag de overheid mij best aan helpen herinneren. Maar is het niet wat voorbarig dat er op 12 januari aan de alarmbel wordt getrokken over een regeling die op 1 januari is ingegaan? Die overspannenheid zint me helemaal niet. Wat me ook niet bevalt is de expliciete economische motivatie van de overheid om obesitas aan te pakken: het scheelt aanzienlijk in de zorgkosten als mensen gezonder leven. Dat de overheid een rol speelt in zaken die onze gezondheid aangaan is geen probleem. Ik denk dat er in Nederland bijna geen harde liberalen zijn die menen dat de overheid niet ook een zorgplicht voor haar burgers heeft. Dat is het resultaat van een halve eeuw verzorgingsstaat. Maar laten we goed beseffen dat wat de overheid kan doen maar beperkt is. Ze kan zichtbare symptomen aanpakken. Ze kan ons de middelen van onze verslavingen afpakken, maar gaat niet in op de reden waarom wij voortdurend naar verslavende middelen grijpen.”
Alles consumeren
Matthias Smalbrugge, hoogleraar Europese cultuur en christendom aan de Vrije Universiteit te Amsterdam: “In onze moderne verlangens zit een diepe paradox. Aan de ene kant willen we volledig vrij zijn. We willen altijd meer hebben: meer mogelijkheden, meer scholing, meer dingen gebruiken en consumeren en meer genieten. Tegelijk willen we dat de staat bijspringt als we in de problemen komen. We willen altijd alles kunnen consumeren, maar kloppen huilend aan bij Vadertje Staat als we te dik worden. Dan wil ik dus volledige vrijheid én volledige verzorging tegelijk. Intussen accepteert de overheid de rol die wij haar toedichten ook nog. Ze geeft het kind alles wat het wil: én die vrijheid én die verzorging.
“Ja hallo, je kan niet alles tegelijk hebben, denk ik dan. Iedere leefstijl kost iets. Voor iedere vorm van geluk of genot moet je aan de andere kant offers brengen. Dat mag je ook een keer financieel terugzien. Wil je roken of ongebreideld eten en drinken? Prima, maar dan ga je wel een andere verzekeringspremie betalen.”
Laten we beseffen dat wat de overheid kan doen maar beperkt is
Borgman: “Oei, daar zou ik nu juist heel terughoudend mee zijn. Terecht is er aandacht gevraagd voor het feit dat obesitas vooral in lagere sociale klassen voorkomt. De overheidscampagnes richten zich echter op de mensen die verantwoordelijk met hun eigen gezondheid om willen en kunnen gaan. Maar mensen zijn geen rationeel kiezende individuen. Dat weten tegenwoordig zelfs economen. Ik zou willen weten wat er achter die zichtbare problematiek van verslaving en obesitas schuilgaat. Wat mij betreft blijft ‘solidariteit’ het centrale woord. Als je zorg nodig hebt moet de vraag in hoeverre jij dit probleem zelf veroorzaakt hebt niet meetellen. In mijn theologie hoeven we het recht op zorg niet te verdienen. Bovendien, in hoeverre is je eetprobleem je eigen schuld? Wie maakt dat uit? Wie kent daar het geheim van, zou ik bijna zeggen.”
Klimaat
Smalbrugge: “Akkoord, ik vind ook niet dat we allemaal eerst op de weegschaal moeten voor de zorgpremie wordt berekend. Maar ik vind wel dat we best wat meer eigen verantwoordelijkheid mogen nemen. Vrijheid en rechtvaardigheid gaan niet alleen over ons individuele geluk, je bereikt ze pas door je te binden aan een gemeenschap. En dus ook door offers te brengen.
“Neem het klimaatakkoord. Dat lukt alleen maar door ondernemers daaraan te binden. En niemand kan ontkennen dat ook mensen met een laag inkomen eronder lijden. Je doet het omdat je de gemeenschap een toekomst wil bieden. Solidariteit met een gemeenschap is niet alleen maar een kwestie van je hand ophouden en snoepgoed ontvangen. Dat noem ik de infantilisering van onze samenleving. We willen het allemaal hebben. Als je met een gezondheidsprobleem zit, ga je naar de huisarts. En als de ene arts geen oplossing voor je heeft, vraag je een second opinion. Want je hebt recht op een oplossing. En precies zo verongelijkt als we met de staat omgaan, gaan we ook vaak met God om. We willen alleen het mooie en het goede dat ons geluk brengt. Maar als ons kwade dingen treffen, houden we God verantwoordelijk. Hij moet het maar weer oplossen.”
Borgman: “Ik deel de irritatie over de fixatie die onze maatschappij rond gezondheid aan de dag legt. Dik zijn is tegenwoordig onfatsoenlijk. Je zal in dit klimaat maar chronisch ziek zijn. Krijg je steeds te horen dat je te duur en een last voor de samenleving bent. Ik noem het half grappend weleens een moderne ketterij dat we ons lichaam aan het eind van de rit net zo gaaf zouden moeten inleveren als we het gekregen hebben. Hebben we onze prioriteiten wel op orde? Laat ik het even heel groot maken: vinden wij nu werkelijk dat onze leefstijl en ons lichamelijk welbevinden belangrijker zijn dan het feit dat er duizenden vluchtelingen wegkwijnen op Griekse eilanden?”
Smalbrugge: “Het theologische principe hier is dat er geen gave bestaat zonder achterkant, zonder schaduwkant. De christelijke doop gebruikt het symbool van het water. Water staat voor iets moois: voor leven. Maar de doop symboliseert ook verdrinking. Water is iets waarin je ten onder kan gaan. Water is even dodelijk als levensnoodzakelijk. Zo dienen we te beseffen dat al het goede en mooie in dit leven om keuzes vraagt die pijn doen.”
In het Theologisch Elftal reflecteren twee godgeleerden op de actualiteit.
Huisarts biedt amper afslankhulp aan
Het leefstijlprogramma waar miljoenen zwaarlijvige Nederlanders sinds 1 januari recht op hebben, werkt nog niet goed. Het budget is te krap en er zijn onvoldoende leefstijlcoaches, zeggen artsen.
Lees ook: Leefstijlbegeleiding is het nieuwe afvallen
Die leefstijlbegeleiding die vanaf dit jaar door de overheid wordt vergoed, bestaat in Amersfoort al jaren. ‘Deze mensen hebben vaak al een heleboel diëten geprobeerd die niet werken.’
Theologisch Efltal