Direct naar artikelinhoud

Met een oude telefoon kan het regenwoud beschermd worden

Topher White, een appontwikkelaar uit San Francisco, bedacht een manier om het geluid van illegale houtkap op te sporen via oude mobieltjes. Ze hangen hoog in de boom en werken op zonne-energie.Beeld rv

Hoe kom je illegale houtkap op het spoor voordat de houthakkers zijn gevlogen? De Amerikaan Topher White bedacht er een systeem voor. Samen met de Nederlandse tak van IUCN, een natuurbeschermingsorganisatie, begint hij nu een project in Peru.

In het regenwoud is het nooit stil. Sterker nog, het is er een groot kabaal. Krijsende apen, fluitende vogels, kwakende kikkers en … het geluid van een kettingzaag. Maar dat laatste is door de kakofonie van natuurgeluiden eigenlijk nauwelijks te horen. Dat merkte Topher White, een appontwikkelaar uit San Francisco, toen hij in 2011 als vrijwilliger werkte bij een gibbonreservaat in een bos op Sumatra. “De mensen daar deden enorm hun best om illegale houtkap te bestrijden, maar steeds waren ze te laat: zodra de illegale kap gevonden was, waren de houthakkers al weg.” Maar hoe bescherm je het regenwoud dan tegen illegale kap? Voor een permanente patrouille is het woud te dichtbegroeid en veel te groot. Bovendien is het gevaarlijk: illegale kappers zijn meestal niet het vriendelijkste type.

Bij het geluid van een kettingzaag of vrachtwagen gaat er een seintje naar mensen op de grond

Dat moet anders kunnen, dacht White. Hij ontwikkelde software voor telefoons die dag en nacht geluiden uit het bos oppikt, ook dat van kettingzagen, vrachtwagens en motoren. In de garage van zijn ouders knutselde hij het apparaatje in elkaar: de telefoon met de software in een beschermend doosje, een goede microfoon en zonnepanelen voor de stroom. Hang het apparaat hoog in een boom waar de zon tussen het dichte bladerdek doorpiept en je hebt een permanente audiocontrole, onzichtbaar voor de mensen op de grond. Zodra de telefoon het geluid van een kettingzaag of motor oppikt, gaat er een seintje naar de mensen op de grond. Die kunnen dan gelijk ingrijpen.

Topher White, de jongen die het regenwoud beschermt met mobiele telefoonsBeeld rv

Een jaar later keerde White terug naar Sumatra om zijn uitvinding te testen. Het werkte onmiddellijk. De mensen ter plaatse kregen een seintje op hun telefoon en konden illegale boomkappers onderscheppen. White ging met ze mee, op de beelden is de angst van zijn gezicht af te lezen. Hij had geen idee met wie hij te maken had, de parkwachters wisten dat wel: een handvol ongewapende mannen die zich een ongeluk schrokken. Een goed gesprek later gingen ze er vandoor. Of ze voorgoed het criminele pad achter zich hebben gelaten is natuurlijk de vraag, maar het succes smaakte naar meer. Het bedrijf Rainforest Connection was geboren.

Er hangen nu wereldwijd zo’n honderd telefoons in de bomen. Die houden 26 duizend hectare regenwoud in de gaten.

De oude telefoons waren zo verzameld, het ombouwen naar surveillance-apparaat is ook zo gebeurd. Door samenwerkingen met verschillende internationale en lokale natuurorganisaties hangen er nu wereldwijd zo’n honderd telefoons in de bomen en wordt er 26.000 hectare regenwoud in de gaten gehouden. De nieuwste samenwerking start deze week in Peru, met IUCN NL, de Nederlandse tak van natuurorganisatie IUCN.

Met een oude telefoon kan het regenwoud beschermd worden
Beeld rv

Maar zo makkelijk als in dat stukje bos op Sumatra bleek het niet overal te gaan. Daar was het een handvol ongewapende mannen met een kettingzaag, elders op de wereld heb je te maken met goed georganiseerde, criminele kartels die wel degelijk wapens bij zich hebben, of drugssmokkelaars die van het dichte bos hun werkterrein hebben gemaakt. “In de praktijk is van onmiddellijke interventie bijna geen sprake”, legt White uit op het kantoor van IUCN NL in Amsterdam. Hij praat snel en met zijn gekreukte overhemd en Silicon Valley-mentaliteit heeft hij de allure van Facebook­oprichter Mark Zuckerberg. “Het liefst werk je met mensen die in staat zijn zich tegen zulke groepen te wapenen, maar dat is zelden het geval. Soms trekken mensen zich juist terug als er in de buurt illegaal hout wordt gekapt.”

Waar is het systeem dan wel goed voor? Bijvoorbeeld voor het verzamelen van forensisch bewijs. “In Brazilië gingen mensen die in de buurt van het woud wonen er zelf op uit om foto’s te maken van illegale kap en sporen van vrachtwagen. In de eerste plaats is dat levensgevaarlijk, in de tweede plaats nemen politie en leger dit bewijs niet altijd even serieus. Het is niet eerlijk, maar data uit een computer worden nu eenmaal serieuzer genomen dan het handgeschreven werk van een local.”

Topher White, de jongen die het regenwoud beschermt met mobiele telefoonsRainforest ConnectionBeeld rv

Een telefoon kan drie vierkante kilometer bos in de gaten houden. Dat betekent niet dat het hele bos vol hangt. Alleen op strategische plekken langs rivieren en paden waar de houthakkers langskomen en op plekken waar de beste kwaliteit hout groeit, hangt een telefoon in de boom. Ook kan het systeem stropers detecteren. Alle data worden opgeslagen op een server en razendsnel geanalyseerd. Bij het geluid van een kettingzaag of vrachtwagen geeft hij een signaal door. “We hopen ook een soort spotlighteffect te creëren. We zeggen niet waar de telefoons hangen, maar wel dat ze er hangen. Hopelijk jaagt dat de stropers en illegale houthakkers weg.”

Elke locatie heeft een ander probleem en dus een andere aanpak. Daarvoor is samenwerking met lokale organisaties essentieel. “Het liefst leveren wij alleen de technologie en laten we het verder aan de mensen ter plekke over”, zegt White. “Zij kunnen dat veel beter dan wij.” IUCN NL is al jaren aanwezig in de provincie Madre de Dios in Peru, waar het te beschermen bos Tambopata ligt. IUCN NL werkt al lang samen met het Tambopata-managementcomité, waarin naast verschillende lokale stammen ook de nationale overheid en ngo’s present zijn. Projectleider Liliana Jáuregui schetst de problemen daar. “Bewoners in Tambopata hebben toestemming om het bos tot op zekere hoogte te exploiteren. Maar illegale houthakkers roven het bos leeg en de lokale bevolking krijgt de schuld. Zie dat maar eens te bewijzen.”

Topher White, de jongen die het regenwoud beschermt met mobiele telefoonsRainforest ConnectionBeeld rv

Met het project dat deze week begint hoopt IUCN NL dat er bewijs wordt verzameld waarmee de echte daders kunnen worden opgepakt en de bewoners beter beschermd zijn. Ook wordt er in het gebied illegaal gemijnd naar goud, wat ook met de boomtelefoons te monitoren is.

En als er geen illegale kap plaatsvindt, stropers rondsluipen tussen de struiken of illegaal wordt gemijnd? Dat was het geval in Ecuador. “Sindsdien gebruiken we het systeem daar om vogelmigratie in de gaten te houden”, vertelt White. Dit bleek een schot in de roos. De software van de app werd herschreven en alle telefoons kregen een update, zodat ook biologen en ecologen gebruik kunnen maken van de data. White: “We hebben al die data, we kunnen er zoveel mee. Dat is toch amazing?”

Wie zich graag in het tropisch regenwoud waant maar even niet op reis kan, kan de app van Rainforest Connection downloaden. Daarmee zijn livestreams te beluisteren van de verschillende locaties. Dan hoor je zelf de gibbons zingen, de vogels fluiten en de kikkers kwaken.