Direct naar artikelinhoud

Hoe de evangelicals de Braziliaanse president Bolsaro in het zadel hielpen

Evangelische christenen in Brazilië komen elk jaar samen voor de Mars voor Jezus in São Paulo. Een van de deelneemsters heeft ‘100% Jezus’ op haar haarband staan.Beeld AP

Politici in Latijns-Amerika hebben veel te winnen bij de steun van evangelische christenen. In Brazilië hielpen zij de rechtse president Bolsonaro in het zadel.

Latijns-Amerika telt weliswaar de meeste katholieken van alle regio’s in de wereld, maar hun aantal neemt snel af. Dat komt niet zozeer door de ontkerkelijking, als wel door de opkomst van het protestantisme, en dan vooral het evangelische variant daarvan. En deze toename wordt ook gevoeld in de politiek, zoals de recente verkiezing van de extreem-rechtse Braziliaanse president Bolsonaro duidelijk maakt.

Tot halverwege de vorige eeuw was het protestantisme een marginale stroming in Latijns-Amerika. In 1950 maakten protestanten minder dan 3 procent uit van de Latijns-Amerikaanse bevolking. Tegenwoordig is dat ruim 20 procent. Met name de evangelicals zijn in opkomst. Zo’n 65 procent van Latijns-Amerikaanse protestanten behoort tot de pinksterbeweging. En door het toenemende aantal evangelische christenen kan deze stroming de politiek naar haar hand zetten.

Snel groeiend aantal

Dat is te zien in Brazilië. Zo’n 20 procent van de Brazilianen rekent zichzelf tot de evangelicals, en hun aantal groeit snel. De invloed van deze evangelische christenen heeft Jair Messias Bolsonaro geholpen om president te worden. Maar liefst 61 procent van hen gaf begin deze maand aan op hem te zullen stemmen. Landelijk kreeg hij 55 procent van de stemmen.

De extreem-rechtse Bolsonaro, zelfverklaard katholiek, mikte openlijk op die steun van het evangelische electoraat. Vorig jaar toog hij naar Israël om zich te laten dopen in de rivier de Jordaan bij de Assemblies of God, het grootste verband van verschillende pinksterbewegingen ter wereld. In de zomer liet hij tranen rollen tijdens een protestantse kerkdienst. Zijn vrouw en zoon zijn evangelische christenen. Met zijn anti-abortuscampagne sprak hij veel evangelicalen aan en ook zijn religieuze verkiezingsslogan deed het goed bij hen: “Brazilië boven alles, God boven allen”.

Snel groeiend aantal
Beeld TR Studio

Toen hij eerder dit jaar werd neergestoken, kreeg hij ziekenbezoek van de prominente evangelische pastor Silas Malafaia. Die steunt conservatieve krachten in de politiek. “Ik help kandidaten verkozen worden door mijn reputatie en steun aan ze te verbinden”, vertelde hij onlangs aan persbureau AP. Over Bolsonaro zei hij: “In Brazilië hebben we een macho als hem nodig, die alle normen en waarden van het christelijke gezin verdedigen.”

In Brazilië hebben we een macho als hem nodig, die alle normen en waarden van het christelijke gezin verdedigen
Silas Malafaiaevangelische pastor

Politici hebben veel te winnen bij de steun van evangelische christenen. Die zijn goed georganiseerd en hebben veel invloed bij bevolkingslagen die doorgaans moeilijk te benaderen zijn voor politici, zoals armen en plattelandsbewoners. Zij beschikken ook over ruime financiële middelen, die zij inzetten voor religieuze propaganda, zoals door het inkopen van zend- en reclametijd.

Alliantie

Bolsonaro is dan ook niet de eerste Latijns-Amerikaanse politicus die een alliantie aangaat met evangelicals. In 1990 besloot de Peruaanse rechtse autoritaire leider Alberto Fujimori evangelische christenen voor zijn zaak te winnen. Hoewel hij zelf een katholiek was, en protestanten slechts 5 procent vormden van de totale bevolking, ging hij een alliantie aan met de goed georganiseerde geloofsgemeenschap. Hij beloofde ze invloed te geven wanneer hij aan de macht zou komen, als de evangelicals op hun beurt hielpen bij het winnen van stemmen. Fujimori won de verkiezingen en bleef aan de macht tot 2002.

De steun van evangelicals bleef ook niet beperkt tot conservatieve autocraten. Ook de linkse Nicaraguaan Daniel Ortega, in de jaren zeventig en tachtig leider van de marxistische Sandinistas, schakelde de hulp in van evangelische christenen. Ongeveer de helft van de Nicaraguanen is katholiek, 40 procent van de bevolking is inmiddels protestants.

Deelnemers aan de Mars voor Jezus in São Paulo.Beeld NurPhoto via Getty Images

In 2006 deed Ortega, na vier mislukte pogingen, opnieuw een gooi naar de macht. De linkse leider pleitte tijdens zijn campagne voor een abortusverbod – zelfs wanneer de moeder in levensgevaar verkeert –, bezocht protestantse kerken en zei dat Jezus nu zijn ‘held’ was. Het leverde hem het presidentschap op, zij het met slechts 38 procent van de stemmen.

Evangelicals en de Koude Oorlog

Tijdens de Koude Oorlog probeerden evangelische christenen zich grotendeels afzijdig te houden van Latijns-Amerikaanse politiek, maar veel religieuze leiders kozen toch de kant van de conservatieve dictators in hun strijd tegen communistische rebellen die her en der actief waren in Latijns-Amerika.

De Guatemalteekse dictator Ríos Montt, zelf een evangelisch christen, voerde begin jaren tachtig een ‘kruistocht’ tegen marxisten. Hij kreeg daarbij politieke hulp van prominente evangelicals, zoals de Amerikaanse televisie-evangelist Pat Robertson en de Guatemalteekse prediker Francisco Bach. “Hij die zich verzet tegen de autoriteiten, verzet zich tegen de wil van God”, luidde Bachs boodschap.

De katholieke kerk was verdeeld; een deel voelde zich bedreigd door ‘goddeloze marxisten’ en een ander deel, geïnspireerd door de bevrijdingstheologie, steunde juist het verzet tegen repressieve regeringen. Katholieke priesters, en met name jezuïeten, werden vaak verdacht van banden met guerrilla’s en vermoord. In de praktijk bleken met name jezuïeten betrokken te zijn bij de guerrilla’s.

Lees ook

Brazilië maakt ruk naar rechts met president Jair Bolsonaro

De conservatieve populist Jair Bolsonaro heeft de presidentsverkiezingen in Brazilië gewonnen. Dat heeft de Braziliaanse kiesraad bekendgemaakt.

Bolsonaro heeft de Brazilianen veel beloofd; wat kan hij waarmaken?

Jair Bolsonaro is verkozen tot president van Brazilië na een campagne vol keiharde retoriek. Hoeveel daarvan kan hij omzetten in praktische politiek?