Het échte probleem van de versnelling van onze maatschappij
Over een gillend actuele kwestie kon het deze week in deze column niet gaan. De reden is dat ons weekendmagazine Letter&Geest in België wordt gedrukt en Allerheiligen daar een vrije dag is.
Daardoor moest alle kopij eerder klaar zijn en dat zou je als journalist erg kunnen vinden. Kunnen ze daar in Lokeren niet een ploegendienst instellen? Dat doen verpleegkundigen, buschauffeurs, pakketbezorgers en journalisten toch ook? Die werken ook door tijdens de feestdagen, waarom dan niet de drukkers van nota bene een krant, zij het een zaterdagse bijlage daarvan?
Toch reageerde ik op het bericht van de vervroegde zaktijden eerder vrolijk, als iemand die hoort dat een koe ontsnapt is uit een veewagen. Hoera! Een kleine daad van verzet!
Het probleem is dat de tegenwoordige versnelling geen ander doel lijkt te dienen dan het voorblijven op de concurrentie
Je weet wel dat zo’n koe geen kans maakt. Zoals je ook weet dat de 24-uurseconomie waarmee ook de krant te maken heeft zulke vertragingen alleen tolereert als het gaat om weekendkaternen. Toch voelde het bericht over ‘vervroegde zaktijden’ als moedig protest tegen wat de Duitse socioloog Hartmut Rosa ’de logica van de versnelling’ noemt.
Sterker nog, het leek sprekend op een voorbeeld waarmee Rosa zijn theorie illustreerde toen hij twee jaar geleden in Amsterdam was. In zijn woonplaats Jena, vertelde hij, stond namelijk een elektronicazaak die ook aan het buitenland levert, maar niet met de kerstdagen, want dan hebben de werknemers vrij. Absurd, vonden de zakelijke contacten van de eigenaar. “Of u viert Kerstmis, óf u doet mee aan de internationale handel.” En dat vond Rosa dan weer absurd. “Moeten we onze feestdagen afschaffen? Waarom niet meteen het huwelijk?”
Zulk commentaar tekent Rosa, die het in zijn doorwrochte studies opneemt voor Überchauffeurs, pakketbezorgers, freelance journalisten, vrachtwagenchauffeurs, gestresste ondernemers én voor op cv concurrerende studenten die het tempo van de 24-uurseconomie niet meer aankunnen. Voor bijna iedereen dus.
Versnelling
Het probleem is niet de technologische versnelling op zich, meent Rosa. Wees blij dat de ambulance snel ter plaatse is. Wees blij met de wasmachine. Wees blij met het digitale abonnement dat de krant bij u thuis brengt zonder dat daar vieze vrachtwagens aan te pas komen.
Het probleem is dat de tegenwoordige versnelling - nóg sneller nieuwsupdates, nóg snellere pakketlevering - geen ander doel lijkt te dienen dan het voorblijven op de concurrentie, die zoals bekend nooit slaapt. “Ja maar, als ík niet reageer, klikken ze zó door naar een ander!” Die opgevoerde concurrentiedruk zorgt volgens Rosa voor een angstcultuur waartegen amper verzet mogelijk is. “Of u werkt door in het weekend, of u kunt vertrekken.”
Vaak is het trouwens niet de baas die ons onder druk zet, vaak voelen 21ste-eeuwers zelf de plicht tot continu concurreren, ook als dat ten koste gaat van huwelijk, vrienden, tradities. “Ik kan toch niet de hele dag onbereikbaar zijn?”
Maar goed, in België vieren ze dus nog Allerheiligen en dat betekent dat deze column eerder af moest. Toch weer een reden tot stress, zo’n vervroegde deadline? Ik werd eerder rustig van het idee dat ze daar in Lokeren gewoon collectief een dag vrij krijgen.
Correctie: in een eerdere versie van dit artikel stond dat Allerzielen (2 november) in België een vrije dag is. Dit moet Allerheiligen (1 november) zijn.
Wat is daar nou erg aan? Leonie Breebaart onderzoekt in haar column de actualiteit op filosofische wijze. Lees meer op trouw.nl/leoniebreebaart.