Extravert zijn is de standaard waaraan iedereen moet voldoen
Mijn dochter staat bij het zwembad tranen met tuiten te huilen. Gisteren was het op zwemles alweer niet gelukt om zes meter onder water te zwemmen. De badjuf had me apart genomen. 'Ja, dan staat ze daar stilletjes te snikken op de kant, te zeggen dat ze het niet kan. Dus toen hebben we er toch maar even wat druk op gezet.' Mijn dochter vertelde later dat ze hadden gedreigd haar naar huis te sturen als ze 'zo bleef doen'.
Gezien de enorme huilbui had deze aanpak averechts gewerkt. Dat verbaasde me niet. Mijn dochter is een introvert en behoedzaam meisje. Onder te grote druk slaan die eigenschappen om in onzekerheid. Dit weerhoudt badjuffen en aanverwanten er echter niet van te denken dat zij haar met een paar ferme woorden in een extraverte durfal kunnen veranderen. Haar introversie en haar voorzichtigheid worden niet geaccepteerd als dingen die bij haar horen, maar als nadelige eigenschappen die zo snel mogelijk veranderd moeten worden.
Sinds ik moeder ben van een introvert twijfelkind, realiseer ik me hoezeer onze samenleving is ingericht op zelfverzekerde extraverte mensen. Schrijver Susan Cain, zelf introvert, legt het in haar goed doortimmerde boek 'Quiet' zo uit: 'Introversie - samen met haar neefjes gevoeligheid, serieusheid en verlegenheid - is tegenwoordig een tweederangs persoonlijkheidstrek, ergens tussen teleurstelling en pathologie'. Extraversie is de standaard waaraan iedereen moet voldoen.
Hoewel 'Quiet' een door en door Amerikaans boek is, is veel ervan ook in toenemende mate op Nederland van toepassing. Ook op onze scholen zijn het de luidruchtige kinderen die de meeste aandacht krijgen. Universiteiten willen selectie bij de poort, wat betekent dat je als student-in-spe jezelf tijdens een intakegesprek moet verkopen. Op de arbeidsmarkt moet je 'het merk Ik' door te netwerken aan de man brengen. De overheid rekent op een mondige burger.
Ook in de politiek is extraversie de norm. Die norm eiste tijdens de televisiedebatten vorige week zijn eerste slachtoffer: Roemer, die net even wat introverter overkomt dan de rest. Na het RTL Premiersdebat werd hem verweten dat hij onzeker was geweest. Bij 'Knevel & Van den Brink' miste hij voorafgaand aan het debat de fiere overtuiging dat hij het nu wel fantastisch zou doen: 'Ik vraag jou om twaalf uur wel wat je oordeel is', zei hij. Die uitspraak kon in de media niet op goedkeuring rekenen. De extraverte ideale-schoonzoon-act van Rutte en zelfverzekerde guitigheid van Samsom werden daarentegen collectief omarmd.
Een van de redenen is dat veel mensen aannemen dat de introverte twijfelaars minder goed zullen presteren dan de extraverte roeptoeteraars. Voor mij dochter geldt dat bepaald niet: uiteindelijk zwom ze zonder aarzelen zes meter onder water. En ook Cain rekent in haar boek grondig af met het vooroordeel dat introversie een zwakte is. De maatschappij heeft veel te danken aan de stille kracht van verlegen mensen, schrijft ze: de nocturnes van Chopin, Google, Harry Potter, de relativiteitstheorie.
Dat iemand zich niet bedient van gladde praatjes wil niet zeggen dat er niks zinnigs gezegd wordt. En dat iemand zichzelf niet optimaal kan verkopen wil niet zeggen dat er geen zaken worden gedaan.