Rechter tikt VPRO op de vingers
De VPRO heeft volgens de kantonrechter ‘ernstig verwijtbaar’ gehandeld in een arbeidsconflict na een niet-uitgezonden radioreportage van ‘Argos’ over Srebrenica.
De VPRO moet Stefan Heijdendael, onderzoeksjournalist van het programma ‘Argos’, bijna twee ton betalen in een arbeidsconflict over het beruchte fotorolletje van Srebrenica. De kantonrechter in Utrecht vindt dat dat de VPRO ‘ernstig verwijtbaar’ heeft gehandeld in een slepende affaire over een radioreportage van Heijdendael, die nooit werd uitgezonden.
De omroep wil van Heijdendael (43) af, ondanks zijn uitmuntende staat van dienst, en bood hem 70.000. euro. Heijdendael ging niet akkoord. Beide partijen stapten daarop naar de rechtbank. Kantonrechter Sjef de Laat trekt in zijn vonnis de zogenaamde ‘billijke vergoeding’ fors op, omdat hij vindt dat de VPRO en Argos zich laakbaar hebben opgesteld.
Ik vind dat we ook ontlastende verklaringen die we zelf ontdekken moeten behandelen
Heijdendael maakte in 1998 op verzoek van Argos een reconstructie van de gebeurtenissen rond het mislukte rolletje waarop foto’s stonden die een Nederlandse officier van Dutchbat in 1995 maakte van het afvoeren van jongens en mannen in de moslim-enclave Srebrenica. De officier fotografeerde ook lichamen van vermoorde moslims.
Doofpot-tactiek
Het fotorolletje werd kort daarna in een fotolab van Defensie verknoeid. De opnamen waren verloren gegaan door een fout bij het ontwikkelen, aldus Defensie. Het incident werd door velen gezien als onderdeel van een doofpot-tactiek om de rol van Nederland bij de val van de enclave zo klein mogelijk te houden.
Heijdendael toonde bij een gedetailleerde reconstructie met een beroepsfotograaf aan dat de lezing van Defensie wel juist kon zijn: door chemische vloeistoffen te verwisselen kwam een belicht rolletje blanco uit het ontwikkelproces. Uit een reconstructie bleek ook dat de toedracht die Defensie zelf gaf van de fouten in het fotolab niet klopte. Maar alleen dat voor Defensie belastende deel van de reconstructie werd uitgezonden door Argos. Heijendael, toen nog niet in vaste dienst bij Argos, legde zich uiteindelijk bij de beslissing neer.
De kwestie liep uit op een ernstig conflict toen Argos in 2015 - 20 jaar na Srebrenica - een speciale uitzending maakte. Toegezegd werd dat Heijdendaels reconstructie uit 1998 alsnog geheel of grotendeels zou worden uitgezonden. Maar ook dit keer gebeurde dat niet.
Heijdendael meldde zich ziek en liet zijn naam weghalen als mede-samensteller van de jubileumuitzending. In een mail aan de redactie schreef hij: ‘Ik vind dat we ook ontlastende verklaringen die we zelf ontdekken moeten behandelen. We zijn er voor om machthebbers te controleren, maar als we ontlastend materiaal hebben dat diezelfde machthebbers wellicht vrijpleit, moet dat ook in de uitzending.’
'Journalistiek niet belangrijk'
Volgens eindredacteur Kees van den Bosch van Argos is de reconstructie niet uitgezonden omdat hij de kwestie ‘journalistiek niet zo belangrijk vond’. De mogelijkheid dat er inderdaad een fout was gemaakt werd wel genoemd in de jubileumuitzending, maar slechts terloops.
De rechter laat de eindredactionele afweging voor rekening van Van den Bosch, maar merkt op dat ‘als een journalist van dit kaliber dringend en uiteindelijk zelfs bijna wanhopig duidelijk probeert te maken hoe belangrijk het voor hem is dat de door hem ontdekte informatie wordt uitgezonden, dan is de motivering dat het journalistiek niet zo belangrijk is onvoldoende’.
In zijn uitspraak verwijst de kantonrechter naar journalistieke beroepscodes en leidraden, waarin de belangen van vrije nieuwsgaring en betrouwbare, objectieve waarheidsvinding zijn vastgelegd.
De omroep stapelde volgens De Laat in het arbeidsconflict fout op fout en kwam toezeggingen om het conflict op te lossen niet na. De rechter noemt de handelwijze van de VPRO ‘ernstig verwijtbaar’, een kwalificatie die een werkgever niet snel wordt aangewreven. De Laat verhoogde de billijke vergoeding voor Heijdendael met 10.000 euro vanwege ‘het laakbare gedrag’ van de omroep.
Gerard Walhof, hoofdredacteur radio bij de VPRO, is volgens de kantonrechter te verwijten dat hij ondanks herhaalde verzoeken van Heijdendeal sinds september 2015 geen standpunt innam in het arbeidsconflict. Pas tijdens de rechtszitting zei Walhof dat hij eindredacteur Van den Bosch steunt.
Daardoor ontnam Walhof Heijdendael de mogelijkheid zijn arbeidsconflict voor te leggen aan de programmaraad van de VPRO, aldus de rechter. Walhof had Heijdendael tijdens de zitting omschreven als ‘een van de beste onderzoeksjournalisten van radio en tv’.
Tegen de uitspraak staat geen beroep open. Beide partijen hebben vooraf afgesproken dat zij zich neerleggen bij het oordeel van de rechter. Het bedrag van 191.570 dat de VPRO uiteindelijk aan Heijdendael moet betalen is een optelsom van verschillende vergoedingen bij elkaar. De journalist had 220.000 euro gevraagd. Volgens zijn advocaat Christiaan Oberman is het de hoogste billijke vergoeding die tot dusver in Nederland is toegekend op grond van het nieuwe arbeids- en ontslagrecht.
De radioreportage van Stefan Heijdendael, die hij 18 jaar geleden maakte en die niet door Argos werd uitgezonden, is hieronder terug te luisteren. Het is een presentatie die Heijdendael maakte in de aanloop naar een discussie die hij met de volledige redactie van Argos zou hebben over het niet-uitzenden van zijn reconstructie. Die discussie heeft nooit plaats gehad. Onder de video is ook het volledige vonnis van de kantonrechter terug te lezen.