Wat zei Trump nou echt? Zelfs met getuigen en opnamen blijft het gissen

Dit weekeinde hadden die dan moeten overwerken. Volgens de president heeft hij in een besloten overleg een hard aangekomen vulgair woord niet in de mond genomen, terwijl hij in een interview een essentieel geluid juist wel heeft gemaakt.

Dat woord was 'shitholes' en dat geluid was het tot 'd' verkorte modale werkwoord 'would'.

Als Trump ongelijk heeft, kun je hem met recht beschrijven als een racist die het contact met de internationale werkelijkheid heeft verloren. Als hij gelijk heeft, is hem diep onrecht aangedaan, door leugenaars in de politiek en door journalisten van The Wall Street Journal.

Schijterig

Dat 'shitholes' zo hard aankomt, is voor Nederlanders niet direct aanvoelbaar. Nederlanders nemen het woord 'shit' regelmatig in de mond en ook de Nederlandse variant is niet erg schokkend. 'Doe niet zo schijterig' zeg je niet tegen de koning of de burgemeester, maar als de verhoudingen redelijk zijn weleens een keertje tegen je chef.

Maar in de VS is gebruik van het woord 'shit' in een fatsoenlijk gesprek met anderen dan intimi volstrekt taboe. Amerikaanse media omschreven 'shitholes' dus, bliepten het, vervingen een paar letters door sterretjes of waarschuwden ouders met kinderen dat er een verboden woord zou worden gebezigd. In de VS zijn krachttermen met excrementen erin ongeveer zo onbehoorlijk als in Nederland die met genitaliën. De meest adequate vertaling in het Nederlands is daarom – excuses, lieve lezer, maar het is niet anders, hier komt het – 'kutlanden'.

In Washington moesten ouders met kleine kinderen daarom vorige week oppassen waar ze hun wandelingetje maakten, want dat vreselijke woord werd als protest door de kunstenaar Robin Bell in levensgrote letters geprojecteerd op de gevel van het Trump International Hotel.

Geen ontkenning

Maar heeft Trump het nou echt gezegd, donderdag bij een bespreking over immigratie, over Haïti en/of El Salvador en/of alle landen in Afrika? In eerste instantie leek daar weinig twijfel over mogelijk. Nadat het werd gemeld door The Washington Post kwam er steeds luidere kritiek op uit politieke kringen. Van Democraten, maar ook, misschien wat omfloerster, van zijn partijgenoten, terwijl het Witte Huis niets ontkende.

De Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Paul Ryan, boog het hoofd toen hem er tijdens een optreden naar werd gevraagd en noemde het 'jammer' en 'niet behulpzaam'.

Pas zaterdag sprak Trump het bericht in een tweet tegen, al gaf hij toe 'harde taal' te hebben gebruikt. Dat werd weer ontkracht door de Democratische senator Dick Durbin, die in een interview zei dat Trump het woord 'shitholes' diverse malen had gebruikt. Zijn Republikeinse collega Lindsey Graham, met wie Durbin samen een compromis-voorstel over immigratie bij de president was komen brengen, hield zich iets meer op de vlakte, maar gaf een verklaring uit waarin hij Durbin niet tegensprak en liet doorschemeren dat hij zeer geschokt was geweest: 'Ik heb mijn zegje gedaan tegen de president'.

State of the Union

De timing van Trumps uitspraak kon niet ongelukkiger zijn. Vrijdag was het precies acht jaar geleden dat Haïti werd getroffen door de vernietigende aardbeving die ervoor zorgde dat duizenden Haïtianen hun toevlucht zochten, en kregen, in de VS. En deze maandag is het Martin Luther King Day. 

In de politieke praatprogramma's op televisie spraken Democratische politici en opiniemakers er zondag schande van. John Lewis, lid van het Huis van Afgevaardigden en strijdmakker van 'MLK', noemde de president ronduit een racist en zal diens State of the Union-rede, later deze maand, niet bijwonen. 

Maar onder Republikeinen was de afkeuring toch niet unaniem. Afgevaardigde Mia Love uit Utah veroordeelde in CNN's 'State of the Union' de uitspraak – wat niet verwonderlijk is, want ze is van Haïtiaanse komaf. Het leek er sterk op dat ze het woord 'racistisch' niet in de mond wilde nemen, maar toen presentator Jake Tapper het haar rechtstreeks vroeg, kwam het er met een zenuwachtig lachje toch uit: "Ja."

Anderen namen het steviger voor Trump op. Senator Rand Paul noemde de uitspraak 'niet opbouwend', maar denkt niet dat Trump een racist is. Hij herinnerde eraan dat Trump had meebetaald aan een reis van Paul, die ook oogarts is, naar Haïti, om daar gratis oogheelkundige zorg te bieden.

'Valse' voorstelling van zaken

En dan zijn er degenen die de gerapporteerde uitspraak zelf aanvochten. De nieuwe minister van binnenlandse veiligheid, Kirstjen Nielsen, zei in het programma 'Fox News Sunday' dat ze zich niet kon herinneren dat hij 'die precieze uitdrukking' had gebruikt. Het verst ging senator Sonny Perdue, in het ABC-programma 'This Week': "Ik zeg je dat hij dat woord niet heeft gebruikt en dat het een volkomen valse voorstelling van zaken is."

Dat leverde hem een scherpe terechtwijzing op van de woordvoerder van Dick Durbin, Ben Marter, op Twitter: "Geloofwaardigheid is iets dat wordt opgebouwd door steevast eerlijk te zijn gedurende lange tijd. Senator Durbin heeft dat. Senator Perdue niet. Vraag het iedereen die met die beiden heeft samengewerkt."

Het is jammer dat er – voor zover bekend, geen audio of video is van de immigratiebijeenkomst. En nu senatoren elkaar van liegen beschuldigen, is het niet ondenkbaar dat zowel Graham als Perdue een volgende keer stiekem hun telefoon op 'geluid opnemen' zetten.

Verbale nuance

Maar zelfs dat hoeft niet afdoende te zijn. Zoals blijkt uit de kleine oorlog die dit weekeinde uitbrak tussen Trump en The Wall Street Journal, over een belangrijke verbale nuance die wel of niet door hem was gebezigd in een interview.

'Trump: ik heb een goede relatie met Kim Jong-un', kopte die krant in een nieuwsbericht. In het interview somt Trump een aantal wereldleiders op waar hij goed mee kan opschieten. Dan zegt hij: "Ik heb vermoedelijk een heel goede relatie met Kim Jong-un. Ik heb relaties met mensen. Ik denk dat dat jullie daarvan opkijken."

I probably have a very good relationship: Als er niet zoveel ophef was gekomen over Trumps shitholes-uitspraak, zou dat citaat het nieuws dagenlang hebben kunnen beheersen. Wat bedoelde Trump, vroeg een van zijn gesprekspartners van de WSJ meteen: "Voor de duidelijkheid, u heeft niet met de Noord-Koreaanse leider gesproken, ik bedoel, als u zegt 'een relatie met Korea'." Waarop Trump doorgaat: "Ik wil er geen uitspraak over doen, ik zeg niet of ik dat wel of niet heb gedaan."

Daarmee lijkt duidelijk dat de journalisten hem goed verstaan hebben, maar volgens Trump hadden ze het verkeerd gehoord: I'd probably have a very good relationship, "Ik zou vermoedelijk een goede relatie hebben".

Het is een lastige. Dat korte 'd', de afkorting van would, 'zou', is een 'modaal werkwoord’' Het geeft de houding van de spreker weer ten opzichte van het gezegde. 'Zou' stelt iemand in staat straffeloos de werkelijkheid naar zijn hand te zetten. Als Trump het woord gebruikte, en dus hypothetisch sprak, dan zit de krant fout en zou je zelfs - met Trump - van nepnieuws kunnen spreken.

Audio

Deze kwestie zou objectief te beslissen moeten zijn, omdat er audio van dat interview is. In tweevoud zelfs: zowel de krant als het Witte Huis namen het gesprek op en van beide versies is het stukje dat over Kim Jong-un gaat op internet gezet. We kunnen zelf de scheidsrechter zijn.

En wie wint? Op het eerste gehoor The Wall Street Journal. Die modale 'd' haal je er niet duidelijk uit. Maar pas op: die 'd' wordt gevolgd door een 'p', en dat is een lastige combinatie, in zo'n geval sneuvelt vaak de eindletter van een woord, ongeveer zoals in Nederland alleen nieuwslezers 'zakdoek' zullen zeggen maar de meeste gewone mensen 'zaddoek'. Met wat googelen zijn andere voorbeelden te vinden waarin je bij Trump dezelfde woordcombinatie tegenkomt. Luister maar naar de keer tijdens de verkiezingscampagne dat hij zegt dat hij waarschijnlijk rechters zal benoemen (I'd probably appoint people) die Hillary Clintons misdrijven met haar e-mailserver serieus zullen nemen: ook daar hoor je die 'd' niet of nauwelijks.

In die context was duidelijk dat Trump geen rechters aan het uitkiezen was, hij was immers nog geen president. Zo werkt het in de taal: er is altijd meer dan alleen de klanken die we uiten en horen.

Context

In het interview is de context allereerst de situatie in de wereld. Die maakt de versie van Trump aannemelijk: hij schept op dat hij prima met Kim zou kunnen opschieten. Dat is ten eerste typische Trump-praat en ten tweede zou het theoretisch nog waar kunnen zijn ook.

Maar als je kijkt naar de context van het gesprek, dan zou je zeggen dat de journalisten gelijk hebben. Want ze keken van zijn uitspraak op en vroegen extra naar die relatie met Noord-Korea. En hij ging daarin mee door geheimzinnig te doen.

En dan is er ook nog zoiets als de context van zijn hele presidentschap tot nu toe: de wereld is er inmiddels aan gewend dat Donald Trump op ieder moment de vreemdste dingen kan zeggen. Dat biedt ruimte aan vergaande interpretaties van wat hij zegt, zelfs als het eigenlijk niet zo vreemd is.

Voor de president van een wereldmacht moet dat behoorlijk hinderlijk zijn.

Lees ook: Trump kan beter linten gaan knippen en Trump twittert tussen schijn en werkelijkheid.