Direct naar artikelinhoud

AIVD waarschuwt voor rechts-extremistisch geweld

September 2017: Twee mannen protesteren op het dak van de nieuwe middelbare islamitische school in de Amsterdamse wijk Nieuw-West.Beeld ANP

De inlichtingendienst AIVD signaleert een nieuwe vorm van ongeorganiseerd rechts-extremisme. Die is niet zozeer anti-islam, maar iedere ‘migrant’ moet het ontgelden. Migranten zíjn moslim, is de gedachte.

Met op de omslag van het rapport een enorme omvallende golf, waarschuwt de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) voor rechts-extremisme in een nieuw jasje. De traditionele clubjes van Hitlerbewonderaars en antisemieten zijn weliswaar gemarginaliseerd, maar een nieuw ongeorganiseerd extreem-rechts steekt de kop op. Dat noopt de dienst tot de uitspraak dat ze zich ‘zorgen maakt om het klimaat dat in Nederland ontstaat’.

In het rapport ‘Rechts-extremisme in Nederland, een fenomeen in beweging’ beschrijft de AIVD dat de neonazi’s en skinheads er nauwelijks nog toe doen, maar dat wel steeds meer mensen via sociale media met het rechts-extremistische gedachtengoed worden geconfronteerd. Door de opkomst van terreurbeweging IS en de toestroom van vluchtelingen naar West-Europa, is het aantal anti-islam-uitingen enorm toegenomen. Ook al is de binnenkomst van vluchtelingen weer sterk afgenomen, de toon blijft hard. Er wordt nauwelijks onderscheid gemaakt tussen anti-moslim- en anti-migratie-retoriek. Migranten zíjn moslims, is de gedachte.

De opruiers willen een culturele omwenteling naar een maatschappij waarin racisme normaal is

De mensen achter het steeds opruiender en agressievere taalgebruik op internet krijgen meer zelfvertrouwen, signaleert de dienst, ook als het gaat om confrontaties met extreem-linkse tegenstanders. In het algemeen gaan ze niet daadwerkelijk over tot geweld, maar het risico dat eenlingen of kleine groepen dit wel zullen doen is groter dan ooit, waarschuwt de AIVD.

Intellectueel rechts-extremisme

De hoger opgeleide opruiers gaan weliswaar berekenend te werk uit angst voor persoonlijke consequenties. Maar de dienst heeft meer zorgen over kwetsbare meelopers die mogelijk snel radicaliseren. Omdat er in extreem-rechtse kringen óók een grote fascinatie bestaat voor vuurwapens, baart dit de dienst grote zorgen.

Toch zijn die ontspoorde eenlingen niet het enige risico dat de AIVD beschrijft. De dienst heeft met name aandacht voor wat zij noemt het intellectuele rechts-extremisme, dat zich via sociale media laat inspireren door de Amerikaanse alt-right-beweging. Opmerkelijk genoeg doen ze dat minder vaak via Facebook dat haatberichten actief verwijdert, maar via de Russische tegenhanger VK.

Het systematisch haatzaaien, bevolkingsgroepen demoniseren, intimideren of een sfeer van angst creëren, druist volgens de dienst in tegen de principes waarop de Nederlandse democratische rechtsorde is gebaseerd. De opruiers willen een culturele omwenteling naar een maatschappij waarin racisme normaal is, en de grondrechten van de blanke burger gewaarborgd. ‘Als dergelijk gedachtegoed in de toekomst voet aan de grond krijgt in de samenleving en doorsijpelt naar het openbaar bestuur, is dat een bedreiging voor de Nederlandse rechtsorde.’

Rassenvermenging

Hoewel de AIVD in haar rapportage niet rept over democratisch in het parlement gekozen extreemrechtse partijen als PVV en Forum voor Democratie, wordt er wel uitgebreid stilgestaan bij ‘Studiegenootschap Erkenbrand’. Thierry Baudet, leider van Forum voor Democratie kwam vorig jaar in opspraak door een ontmoeting met Jared Taylor, een belangrijke ideoloog van de Amerikaanse beweging voor 'blank zelfbewustzijn'. Taylor zou later weer een lezing houden bij Erkenbrand. Volgens de AIVD is Erkenbrand expliciet tegen rassenvermenging en streeft deze beweging naar een etnostaat, waar er ook voor Joden geen plaats is. Net als bij de aanhangers die anti-islam zijn, speelt bij Erkenbrand een grote afkeer van de overheid.

In vergelijking met Duitsland waar in 2016 maar liefst 1600 geweldsincidenten met een rechts-extremistisch karakter plaatsvonden, zijn die in Nederland beperkt tot enige tientallen per jaar. In februari 2016 vond in Enschede het eerste geval van rechts-extremistisch terrorisme plaats, tekent de AIVD op. Toen gooiden vijf mannen daar brandbommen naar de moskee.

Voorspelling

Vanwege het fluïde en deels ongeorganiseerde karakter van rechts-extremisme in Nederland is het volgens de AIVD zeer lastig op uitspraken te doen over de verwachte ontwikkelingen in de toekomst. Op korte termijn is er geen verandering in het dreigingsbeeld. Op langere termijn speelt de mate van maatschappelijk polarisatie een grote rol. Mochten er nieuwe jihadistische aanslagen in West-Europa plaatsvinden, dan ontstaat er extra voedingsbodem voor rechts-extremisme.

Lees ook:

'Ik maak me zorgen over stemmingmakers, die polariseren tot het gewoon wordt'

De AIVD ziet een nieuw soort ongeorganiseerd rechstextremisme, dat zich via sociale media richt tegen ongeacht welke migrant. Het toont aan, zegt hoogleraar Joep Leerssen, dat er spelregels voor internet nodig zijn.

Hollandse moslimhaat: op internet is alles geoorloofd

Op internet zwelt de haat tegen moslims aan. Het gaat er zeer hard aan toe, ondanks pogingen om extreme uitingen te verwijderen.

Wat beweegt de noordelijke neonazi?

De neonazistische NMR, de 'Scandinavische verzetsbeweging', wint al een paar jaar aan invloed. En met hen andere extreem-rechtse groeperingen in Europa. Wie zijn deze extremisten? En hoe belanden ze in dit milieu? Het verhaal van Robert Örell.