Direct naar artikelinhoud

Nederland is de spil in een groeiend aantal claims van bedrijven tegen staten

Nederland is de spil in een groeiend aantal claims van bedrijven tegen staten
Beeld ANP XTRA

Buitenlandse bedrijven profiteren in Nederland niet alleen van het gunstige belastingklimaat, ook van handelsverdragen wordt gretig gebruikgemaakt.

en

Buitenlandse bedrijven maken via brievenbusfirma’s gebruik van Nederlandse handelsverdragen om andere staten aan te klagen. Na de Verenigde Staten werden in de afgelopen dertig jaar vanuit Nederland de meeste claims bij andere landen neergelegd. Het overgrote deel daarvan is afkomstig van buitenlandse bedrijven, die Nederland als claim-hub gebruiken.

Dat blijkt uit een rapport dat Milieudefensie in samenwerking met de onderzoeksbureaus TNI, Somo en de niet-gouvernementele organisatie Both ENDS, vandaag publiceert. Volgens die organisaties zorgen de Nederlandse handelsverdragen ervoor dat staten huiverig zijn om wetgeving in te voeren waardoor bedrijven schade lijden.

Dat Nederland zo populair is als claimland is volgens Milieudefensie te danken aan de ruime definitie van een investeerder.

“Als een overheid bijvoorbeeld gaswinning verbiedt of haar financiële sector beschermt door een bank te nationaliseren, en een bedrijf vindt dat het hierdoor winst misloopt, kan dat bedrijf schadevergoeding eisen”, zegt Freek Bersch van Milieudefensie. “Het kan zo als politiek drukmiddel worden ingezet.”

Schadeclaim

Via de zogeheten ISDS-regeling, die in veel handelsverdragen is opgenomen, kunnen bedrijven een schadeclaim bij staten neerleggen. Deze claim wordt vervolgens voor een speciaal tribunaal buiten nationale rechters om behandeld. Dit vonnis is bindend. Meer dan 100 miljard dollar werd volgens de onderzoekers door multinationals via Nederlandse handelsverdragen geclaimd. Hoeveel geld hiervan is toegekend is niet te zeggen: bij de meeste zaken is dit niet bekendgemaakt of werd een schikking getroffen.

Milieudefensie baseert zijn publicatie op openbare cijfers van de Wereldbank. Wereldwijd zijn er 817 speciale ISDS-zaken bekend, 96 daarvan zijn aangespannen vanuit Nederland. Alleen vanuit de VS zijn er meer procedures gestart. Het totale aantal zaken ligt volgens het rapport vermoedelijk nog hoger omdat er ook claims worden behandeld achter gesloten deuren.

Het voor een tribunaal slepen van een staat door bedrijven neemt de afgelopen jaren sterk toe. Werden in de jaren negentig nog enkele claims per jaar op tafel gelegd, de afgelopen jaren waren dat er jaarlijks meer dan zestig.

De tekst loopt door onder de grafiek

Schadeclaim

Populair

Van de zaken die via Nederland worden gestart is het overgrote deel afkomstig van buitenlandse multinationals: 84 procent. Die bedrijven maken gebruik van de bijna honderd uitgebreide handelsverdragen die Nederland in de afgelopen vijftig jaar met andere landen sloot en waarin de ISDS-regeling werd opgenomen. Daarmee is vestigen in Nederland niet alleen gunstig om belasting te ontwijken, maar ook om gebruik te maken van handelsakkoorden.

Dat Nederland zo populair is als claimland is volgens Milieudefensie te danken aan de ruime definitie van een investeerder. Bedrijven kunnen zelfs via een Nederlandse brievenbusfirma het eigen moederland aanklagen en zo het nationale rechtssysteem omzeilen. Dat bleek in 2008 toen het bedrijf Rompetrol een zaak aanspande tegen thuisland Roemenië op basis van het investeringsverdrag­­ met Nederland.

De kritiek op de ISDS-regeling is volgens Nikos Lavranos onterecht. Lavranos is sectretaris-generaal van denktank EFILA, die zich hard maakt voor behoud van investeerdersbescherming zoals ISDS, en onderhandelde jarenlang voor de Nederlandse overheid over handelsverdragen. Lavranos stelt dat de ISDS-regeling noodzakelijk is om investeerders te beschermen tegen landen die zomaar de regels veranderen waardoor investeerders een grote schadepost kunnen oplopen.

Ook vraagt Lavranos zich af of het totaal van 817 ISDS-zaken veel is, vergeleken met alle internationale handel. “Arbitrage via ISDS is het laatste middel waar bedrijven voor kiezen. Je moet bedenken dat zo’n zaak lang duurt en kostbaar is. Daarnaast is het helemaal niet gezegd dat een bedrijf zo’n zaak wint: slechts een beperkt aantal claims is beslecht in het voordeel van de investeerder.”

Lees ook: Nederland is populaire claim-hub