Alle goede bedoelingen ten spijt, Jezus was toch echt een man
Volgens hoogleraar kerkgeschiedenis Paul van Geest wordt Jezus door tijdgenoten 'Heer', 'Mensenzoon', 'Zoon van David' of 'Zoon van God' genoemd. Hij was toch echt een man, al was hij een uitzonderlijke.
De woordenlijst van de Zweedse taal werd in 2015 verrijkt met een genderneutraal voornaamwoord. Behalve han (hij) en hon (zij) wordt nu ook het onzijdige hen gebezigd om diegenen tegemoet te komen die zich niet als man of vrouw zien. Voor priester Susann Senter, verbonden aan de evangelisch-lutherse parochie te Västerås in Zweden, vormde deze taalevolutie aanleiding om in advertenties voor kerstdiensten te verwijzen naar Jezus middels het genderneutrale hen.
Onbegrip viel haar ten deel. Mikael Mogren, haar bisschop, liet daarop in een persverklaring weten dat voor hem transgenders en genderneutralen tot Gods mooie schepping behoren. Senter haastte zich in de kranten Expressen en Dagens Nyheter te verklaren dat de historische Jezus door haar kerk natuurlijk als man werd gezien, maar dat Jezus in de negentiende-eeuwse verbeelding met zijn zachte, sluike haar ook al niet echt mannelijk werd voorgesteld. Bovendien stelde zij dat Jezus uitstijgt 'boven een hem of haar' omdat hij 'waarlijk mens en waarlijk God' is.
Het siert de bisschop enorm dat hij benadrukt dat ieder zich in een kerkelijke gemeenschap welkom moet weten. Maar het is verbazingwekkend dat hij dit wil bewerkstelligen met een vorm van geschiedvervalsing. De ooggetuigen van Jezus' leven, zoals Johannes, hebben hem toch echt als man ervaren. Om nu iemand tegen historische bronnen in genderneutraal te verklaren teneinde genderneutrale mensen tegemoet te komen, werkt uiteindelijk averechts. De bisschop profileert zich nu als een goedbedoelende pastor maar zonder kennis van zaken.
De Zweedse bisschop die een genderneutrale Jezus wil, handelt als goedbedoelende pastor
Susann Senter ontkent niet dat Jezus een man was. Zij omschrijft Jezus als 'waarlijk God en waarlijk mens'. Deze passage komt voor in de Geloofsbelijdenis van Chalcedon. Zo werd, zoals in het Credo van Nicea en Constantinopel, benadrukt dat er twee verenigde en onscheidbare naturen in Christus waren: de goddelijke en de menselijke.
Niet waarlijk mens
Het oude citaat ten spijt zaait Senter verwarring. Zij stelt dat de historische Jezus een man was. Maar toch is hij gender-overstijgend omdat hij goddelijk is. Klaarblijkelijk hief Jezus' goddelijkheid tijdens zijn leven zijn mannelijkheid ook weer ergens op. Dat Christus' goddelijkheid maakte dat hij niet waarlijk mens kon zijn, werd in de eerste eeuwen door bijvoorbeeld de docetisten beleden, door de kerk als ketters gezien. Maar Senters gedachte dat Jezus historisch gezien wel een man was maar ook weer niet door zijn goddelijkheid, getuigt niet zozeer van de luciditeit die deze 'ketters' wél hadden als wel van een onnozelheid die eigenlijk alleen maar te begrijpen is door haar nobele pastorale motieven.
Het is onnozel de mannelijkheid te ontkennen door een beroep te doen op zijn goddelijkheid
Zeker: God is voor christenen geen mens maar een mysterie dat, paradoxalerwijs als persoon, zo onvergelijkbaar is met het verschijnsel mens dat Augustinus over God als vader maar soms ook als moeder spreekt. Maar ná Gods menswording bleek het kind en later de volwassen Jezus toch echt een man, al was hij een uitzonderlijke. Hij wordt door tijdgenoten 'Heer', 'Mensenzoon', 'Zoon van David' of 'Zoon van God' genoemd.
Hoe liefdevol Senter ook is, het getuigt van argeloosheid om de realiteit van de historische Jezus als man niet te ontkennen maar deze te bagatelliseren op grond van zijn verbeelding in de negentiende eeuw. En het getuigt van onnozelheid deze mannelijkheid weer te ontkennen door beroep te doen op zijn goddelijkheid. Nu wordt er een Jezus 'uitgevonden' die niets te maken heeft met de man die ons in de oude verhalen is overgeleverd.
In tegenstelling tot genderneutrale mensen is Senters Jezus geen vlees en geen vis. Die laatste at Jezus trouwens. Maar dus als man.
Lees meer over genderneutraliteit:
- Een parochie in Zweden beschrijft Jezus niet meer als een hij of zij. De meningen zijn verdeeld. 'Hij was happy als man.'
- De genderdiscussie heeft zich verplaatst naar het hart van het publieke domein. Overdreven gedoe? ‘Zeker niet. Het gaat om de mens’, zegt het Theologisch Elftal.
- 'Genderneutraal' irritant? Daar kan ik me wel iets bij voorstellen, schrijft columnist Ger Groot.