Liesbeth List: de levenslustige ambassadrice van het Franse chanson in Nederland

Ze oogde broos, maar op en top Liesbeth List, daar op het podium van Paradiso in oktober 2015. Haar kenmerkende kapsel en make-up, kohl-omrande ogen en rode lippenstift, zoals ze die al decennia droeg. Een prachtig designerjurkje, net boven de knie, en hoge hakjes, waarop ze met enige moeite haar balans hield. Haar muzikanten hielpen haar de lastige treden naar het podium af. Maar toen ze eenmaal stond en de muziek aanving, klonk haar stem als vanouds. Krachtig, gepassioneerd. Nummers van haar en Ramses Shaffy zong ze die avond. En chansons – haar uitspraak van het Frans was een genot.

Het was duidelijk dat dit een van haar laatste optredens zou worden. Op het podium lagen grote vellen met daarop de teksten van de liederen die ze al haar hele leven zong. Bij één nummer stopte ze de band omdat ze de draad even kwijt was. Heel eerlijk vertelde ze haar publiek, een zaal vol trouwe fans en vele bekende Nederlanders, dat ze vergeetachtig was. Toen Frank Boeijen, met wie ze in de latere jaren van haar carrière veel samenwerkte, zich bij haar voegde op het podium, vlijde ze zich dankbaar tegen hem aan.

Geen idee waar ‘Pastorale’ eigenlijk over ging

Ze vertelde dat het leven haar zwaar viel sinds het overlijden van haar man, Robert Braaksma, met wie ze sinds 1979 samen was. Maar ze had het ook over haar relatie met schrijver Cees Nooteboom. En natuurlijk over Ramses Shaffy, die andere man in haar leven. Toen ze in de jaren zestig een van hun grootste successen oogstten met ‘Pastorale’ hadden zij en Ramses geen idee waar de poëtische tekst eigenlijk over ging, met hoeveel verve ze het ook zongen. Nooteboom ergerde zich groen en geel aan hun leeghoofdigheid. Ze kon er nu wel om lachen.

Liesbeth List werd op 12 december 1941 geboren in Nederlands-Indië. Elly Driessen heette ze toen nog. Met haar moeder kwam ze, na de Japanse inval, terecht in een Jappenkamp. Vlak na de bevrijding pleegde haar moeder zelfmoord. Met haar vader reisde de kleine Elly in Nederland. Omdat het niet boterde tussen haar en haar stiefmoeder begon een zwerftocht langs tehuizen en pleeggezinnen. Op 7-jarige leeftijd werd ze door haar stiefmoeder achtergelaten bij Jaap en Marie List, een kinderloos echtpaar op Vlieland. “Die avond heb ik gevraagd of ik ze ‘pappie en mammie’ mocht noemen. Ze hebben toen allebei, aan de andere kant van de deur, staan huilen.” Zo werd ze Liesbeth, de dochter van de vuurtorenwachter, en begon een gelukkiger leven. Een bitter, romantisch verhaal, dat ze vaak vertelde. Maar het verdriet over die ongelukkige kinderjaren ging nooit over. Het nummer ‘Oude foto’, dat gaat over haar moeder, kon List lange tijd niet met droge ogen zingen.

Hoe heerlijk ze het ook had op het eiland, Amsterdam lonkte. Met haar pleegmoeder bezocht ze de hoofdstad ieder jaar en ze genoot van de etalages van de Bijenkorf. Op haar 18de begon ze aan de modevakschool. Maar ze kon ook zingen, ze begon op te treden en zo ontmoette ze Ramses Shaffy. Hij vroeg haar in 1962 voor zijn theatershow ‘Shaffy Chantant’. Het zou haar doorbraak worden. Liesbeth en Ramses waren betoverend samen, de uitbundige bohémien en het mysterieuze eilandmeisje deden de harten van een wat stijf calvinistisch volk smelten. 

“Dat was magie. Alsof we elkaar al uit een vorig leven kenden”, zei ze daar zelf over. Hun vriendschap was voor het leven. Of haar carrière ooit van de grond was gekomen zonder Shaffy, werd haar in 2016 gevraagd. “Dat zullen we nooit weten. Het doet er ook niet meer toe. Ik kwam hem toevallig tegen. Hij kwam mij toevallig tegen. Ramses vond dat ik mooi zong. Kom eens hier, zei hij, ik wil met je zingen. Ik vond dat maar normaal. Ramses heeft mij gekozen, niet andersom. Het zette alles in gang.”

Zelfvertrouwen kreeg ze van Ramses

Shaffy gaf List zelfvertrouwen, want hoe begaafd ze ook was, List bleef altijd onzeker. De relatie die ze in 1964 kreeg met schrijver Cees Nooteboom hielp daarbij niet. Volgens List vond hij haar maar ‘een onbeduidend zangeresje’. Toch bleven ze veertien jaar bij elkaar.

Op de bühne manifesteerde List zich echter als een zelfverzekerde vrouw, een dame. Immer tiptop gekleed en gekapt – ze droeg als ze optrad een pruik, daar maakte ze geen geheim van. Ook zonder Shaffy had ze succes. Hits scoorde ze met ‘Te veel te vaak’ en ‘Kinderen een kwartje’. Maar haar vertolking van Franse chansons, werk van Jacques Brel en Charles Aznavour, klinkt misschien nog wel luider na in het collectieve geheugen.

In de jaren tachtig ging het minder met haar carrière. Haar muziekstijl raakte uit de mode en ze kreeg slechtere recensies – iets dat de zangeres zich zwaar aantrok. “‘List, dat loopt niet meer’, dat was wat ik doorgaans hoorde. Daar kon ik niet tegen. Ik was zo verwend met volle zalen dat ik op het punt stond helemaal te kappen”, zei ze daarover. 

Moeder worden maakte haar heel gelukkig

Privé was het juist een gelukkige tijd. Ze ontmoette in 1979 restaurateur Robert Braaksma en ze kregen een dochter, Elisah. List was 41 en had altijd te horen gekregen dat ze nooit moeder zou kunnen worden. Haar blijdschap deelde ze met het hele land, want ook al ging het met haar carrière wat minder, ze bleef een beroemdheid die tot de verbeelding sprak. Volgens haar biograaf, Dave Boomkens, had ze alle artikelen over deze blije periode in een dik plakboek geplakt.

Het was zanger-componist Frank Boeijen die haar loopbaan een nieuwe wending gaf. In 1994 nam hij met haar een Nederlandstalig album op. Een nieuwe generatie kon niet om de stem en de zeggingskracht van List heen. “Ik zing wat ik voel. Als er een prachtig lied in mijn schoot wordt geworpen dat bij me past, bén ik dat lied als ik het zing, hier, in mijn hart. Dan kan ik het overbrengen zodat het anderen raakt.” Die liederen kreeg ze van Boeijen en ze noemde hem ‘een lot uit de loterij’. Ze ging weer op tournee, trok volle zalen.

Vijf jaar later werd ze door Albert Verlinde gevraagd voor de hoofdrol in de musical over Edith Piaf. Een rol die haar op het lijf was geschreven. Op het podium leek ze samen te smelten met de Franse chansonnière. Ook al had ze met het genre musical niet zo veel op, in deze rol kon ze haar tanden zetten. “Ik wil laten zien dat ik wel degelijk ook een actrice ben. Ik was namelijk zo graag filmster geworden, maar dat kan niet in dit calvinistische land waarin je als je eenmaal zangeres bent voor eeuwig in dat hokje moet blijven.” 

De musical werd een groot succes en in 2009 zou ze de rol nog eens oppakken. In Frankrijk bleef dit alles niet onopgemerkt. In 2005 werd ‘de ambassadrice van het Franse chanson in Nederland’ benoemd tot Officier de la Légion d’Honneur.

‘Heb het leven lief’ was haar lijflied

De dood van Shaffy in 2009 en haar echtgenoot in 2014 hakten er in, maar List hield niet op de kansen te grijpen die ze kreeg in haar leven. ‘Heb het leven lief’, was niet voor niets haar lijflied. Ze bleef optreden, er kwam een biografie – ‘De dochter van de vuurtorenwachter’ en een musical over haar leven. Daar genoot ze van. “Zo is mijn karakter: niet zeuren maar poetsen. Ik ben optimistisch eingerichtet. Het is de moeite waard het leven met twee armen en twee benen vast te grijpen, vind ik. Tenzij je ziek bent. Dat verandert alles.”

Die ziekte heette bij Liesbeth List dementie. In 2017 zette ze een punt achter haar carrière. Ze verhuisde van haar appartement aan het Amsterdamse IJ naar een verzorgingshuis in Soest, waar ze graag zong. Daar overleed ze woensdag in haar slaap, 78 jaar oud.

Lees ook: 

Het levenspad van Liesbeth List

Zangeres en vedette Liesbeth List vond het Nederlandstalige chanson uit. Niet zo lang geleden maakte ze bekend dat ze zich terugtrekt uit de openbaarheid omdat ze lijdt aan dementie. Trouw maakte een wandeling door Amsterdam met haar biograaf.