De kerk is nog vaak niet bereid om het dikke tapijt op te tillen, waaronder misbruik is geveegd
Aan de vooravond van de misbruiktop in het Vaticaan kijkt Trouw hoe de leiding van de rooms-katholieke kerk met misbruik omgaat. Eerste deel: Europa.
Franciscus zou hebben gezegd dat hij vond dat Nederland het misbruikdossier goed heeft aangepakt
Op 19 december van het vorig jaar had de voorzitter van de Nederlandse bisschoppenconferentie, Hans van den Hende , in het Vaticaan een ontmoeting met paus Franciscus. Het was zes dagen voor Kerstmis. Van den Hende had een bijzondere gast meegenomen. Niemand minder dan Wim Deetman. De oud-voorzitter van de Tweede Kamer en oud-burgemeester van Den Haag leidde de commissie die het misbruik in Nederlandse rooms-katholieke kerk onderzocht.
Goed aangepakt
Volgende maand vindt in Rome een topconferentie plaats over misbruik en de paus was benieuwd naar de visie van Deetman op dit pijndossier. De ontmoeting duurde drie kwartier. De paus bleek goed op de hoogte van het rapport dat Deetman in 2011 publiceerde. Naar verluid zou Franciscus Van den Hende, de Nederlandse vertegenwoordiger volgende maand in Rome, hebben gezegd dat hij vond dat hij en zijn collega’s het misbruikdossier goed hebben aangepakt.
Een compliment van de paus is nooit weg.
De Nederlandse katholieke kerk loopt eigenlijk in weinig meer voorop. Maar de Nederlandse bisschoppen hebben een goede naam bij nogal wat buitenlandse collega’s als het gaat om het beleid inzake zo’n beetje de grootste crisis in de kerk sinds de Reformatie. Soms valt daarbij dan zelfs het woord ‘voorbeeld’ (al zijn er misbruikslachtoffers in ons land die er anders over denken).
Concrete stappen
Het was paus Benedictus XVI die – met vallen en opstaan - een einde maakte aan decennia van incestueus niets doen binnen de rooms-katholiek kerk als het ging om de seksuele wandaden van bisschoppen, priesters en religieuzen. Hij stelde een zerotolerancebeleid in. Franciscus ging aanvankelijk voortvarend door op die weg, maar lijkt nu vastgelopen.
Katholieken van hoog tot laag hopen dat de misbruiktop in februari met concrete maatregelen komt en leggen de nadruk op volledige transparantie. Daar lijkt het in het Vaticaan, maar ook in oerkatholieke Europese landen als Polen en Italië nog altijd aan te ontbreken.
Het tapijt is dik en de kerk is lang niet altijd bereid om het op te tillen en met anderen te kijken wat er allemaal onder terecht is gekomen.
Spanje: onvoldoende inzicht in de omvang van kerkelijk misbruik
Van onze correspondent Alex Tieleman
Nu het misbruikschandaal op wereldschaal verder uitdijt, zet Spanje zich schrap voor een aanklachtenlawine
De omvang van het seksueel misbruik in de katholieke kerk in Spanje is nog onvoldoende in kaart gebracht. Spraakmakende zaken die een breed gevoerd publiek debat in de Spaanse samenleving zouden kunnen aanwakkeren, bleven vooralsnog uit. De afgelopen dertig jaar kwam het in ieder geval tot 33 veroordelingen van geestelijken voor het misbruik van in totaal tachtig minderjarigen. Het werkelijke aantal gevallen in Spanje (46 miljoen inwoners) wordt echter vele malen hoger geschat. Veel slachtoffers deden nooit aangifte vanwege een wijdverbreide schaamtecultuur in kerk en de Spaanse samenleving, stelde Karlijn Demasure, die namens het Vaticaan jarenlang werkte aan misbruikpreventie, in een interview met de conservatieve krant ABC. Een poging van de krant El Pais, afgelopen najaar, om de schaal van het seksueel misbruik in de Spaanse kerk te peilen, leverde weinig op omdat de meeste bisdommen weigerden mee te werken. Onlangs kwam aan het licht dat een veroordeelde pedofiele priester uit Barcelona in de jaren negentig overgeplaatst werd naar Bolivia, waar hij wederom met kinderen zou hebben gewerkt.
Twee derde noemt zich christen
In Spanje beschouwt twee derde van de bevolking zich als christen, waarvan het overgrote deel katholiek; een kwart van de Spanjaarden gaat in ieder geval eens per maand naar de mis of bidt dagelijks. Het land dat tot 1978 decennia onder een dictatuur van nationaal katholicisme gebukt ging, heeft 23.000 parochies en 18.000 priesters.
Nu het misbruikschandaal op wereldschaal steeds verder uitdijt, zet ook Spanje zich schrap voor een aanklachtenlawine: de Spaanse Bisschoppenconferentie heeft onlangs een commissie in het leven geroepen om seksueel misbruik in de kerk te voorkomen. Al lijkt die nog niet te blaken van ambitie: nieuwe protocollen om het tij te keren zijn vaak nog weinig concreet. Slachtoffers zijn boos omdat zij niet geraadpleegd zijn en geen stem hebben in de commissie.
Frankrijk: culturele revolutie gewenst
Van onze correspondent Kleis Jager
Zolang seksueel misbruik niet wordt gezien als een misdaad, maar als een zonde die je bestrijdt met boete doen en vergeving, is er weinig hoop
Een lawine aan onthullingen heeft de ‘oudste dochter van de kerk’ nooit gekend. Maar dat er in de Franse katholieke kerk veel in de doofpot moet zijn verdwenen, daarover bestaat weinig twijfel. Vorige week stond de kardinaal van Lyon, Philippe Barbarin, voor de rechter omdat hij een pedopriester niet aangaf bij de politie. Barbarin zou de derde hoge geestelijke kunnen zijn die wordt veroordeeld voor verdoezelpraktijken.
In 2001 kreeg Pierre Pican, bisschop van Bayeux, drie maanden voorwaardelijk en monseigneur André Fort, oud-bisschop van Orléans, werd eind vorig jaar veroordeeld tot acht maanden voorwaardelijk.
De kerk lanceerde na het uitbreken van de affaire-Barbarin drie jaar geleden een offensief tegen seksueel misbruik. Een onafhankelijke onderzoekscommissie verzamelt sinds eind vorig jaar feiten van na 1950 en er is nu een meldpunt.
Maar het verlangen om schoon schip te maken komt volgens verschillende critici niet van binnenuit. Volgens de progressief-katholieke essayiste Christine Pedotti is een ware culturele revolutie nodig. ‘Zolang seksueel misbruik niet wordt gezien als een misdaad, maar als een zonde die je bestrijdt met boete doen en vergeving, is er weinig hoop.’
Andere kant op kijken
Een goed voorbeeld van die houding is de manier waarop Barbarin en Fort aanvankelijk dachten de zaak in hun bisdom op te lossen. Barbarin liet een ontmoeting tussen dader en slachtoffer organiseren die werd afgesloten met een Onze Vader. André Fort zei dat hij na een ontmoeting met een misbruikte misdienaar, inmiddels een volwassen man, niet de indruk had dat het slachtoffer aangifte wilde doen.
Beiden keken de andere kant op jaren nadat de bisschoppen in 2000 in Lourdes verklaarden dat priesters die zich schuldig hebben gemaakt aan pedofiele handelingen zich voor de justitie moeten verantwoorden. Tussen goede bedoelingen en concreet handelen zit nog erg veel ruimte, zo concludeert dan ook de slachtoffervereniging La Parole Libérée.
Polen: bisschoppen blijven buiten schot
Van onze correspondent Ekke Overbeek
Sinds september trekt de film ‘Kler’ (de clerus) volle zalen met onverbloemd tonen van de zondes en misdrijven van geestelijken - ook seksueel misbruik
Een jaar of vijf geleden was het onderwerp seksueel misbruik in de kerk nog taboe in het katholiekste land in Europa. In dat opzicht is er iets veranderd. Onder druk van berichtgeving uit het buitenland schromen de media ook in Polen niet langer misbruikers in habijt aan de schandpaal te nagelen. Maar het blijft bij de daders. Bisschoppen blijven buiten schot. Dat terwijl er meer dan eens bewijs is dat de superieuren kindermisbruikers de hand boven het hoofd hielden.
Het is als een loodzwaar deksel dat langzaam van de beerput wordt gewrikt. Iedere keer als het onderwerp in het nieuws komt, een centimetertje. In oktober bepaalde een rechtbank voor het eerst dat de kerk – niet de dader – schadevergoeding moet betalen aan een vrouw die als kind door een priester werd verkracht: ruim twee ton. De kerk in Polen wijst elke institutionele verantwoordelijkheid van de hand.
Volle bioscopen
Sinds september trekt de film ‘Kler’ (de clerus) volle bioscoopzalen door onverbloemd de zondes en misdrijven van geestelijken te tonen, waaronder seksueel misbruik van kinderen. In december viel een van de beroemdste Poolse priesters bijna letterlijk van zijn sokkel. Prelaat Henryk Jankowski was nauw betrokken bij Solidarność, de beweging die het communisme ontwrichtte. Het verhaal dat hij zich vergreep aan kinderen deed al jaren de ronde, maar werd nu voor het eerst door de slachtoffers zelf uit de doeken gedaan. Zijn standbeeld in Gdansk is – zolang het er nog staat – veranderd in een plek waar slachtoffers van pedofiele priesters eer wordt bewezen.
Wat er schuilgaat onder het deksel blijft gissen. Bij de stichting ‘Wees niet bevreesd’, die vijf jaar geleden werd opgericht om slachtoffers te helpen, staat de teller op 473 meldingen van slachtoffers en 181 daders in habijt. De kerk heeft toegezegd in juni zelf met cijfers te komen. Dergelijke beloftes werden in het verleden niet nagekomen.
Italië: waar blijft het eerste grote schandaal?
Van onze Vaticaan-watcher Stijn Fens
Hans Zollner, Duits jezuïet en een van de organisatoren van de misbruiktop over Italië: ‘De kerk kan hier in feite doen waar ze zin in heeft.’
Italië is het land met het grootste aantal priesters in de wereld: 35.000 maar liefst. In dat licht is het zeer opmerkelijk dat het land nog altijd wacht op het eerste grote misbruikschandaal waarbij een geestelijke betrokken is. Volgens Francesco Zanardi, voorzitter van slachtoffervereniging Rete L’Abuso (Netwerk Misbruik) zijn in de afgelopen vijftien jaar 300 priesters en religieuzen door de Italiaanse justitie vervolgd voor misbruik. Daarbij leidde het in zo’n 140 gevallen tot een definitieve veroordeling. Ter vergelijking: in het rapport dat de Amerikaanse justitie uitbracht over misbruik in zes bisdommen van de staat Pennsylsvania , ging het ook over 300 vermeende daders. Het doet vermoeden dat het in Italië gaat om het topje van de ijsberg.
Nieuwe richtlijnen
Op aandrang van paus Franciscus bespraken de Italiaanse bisschoppen twee maanden geleden nieuwe richtlijnen om misbruik tegen te gaan. Hoe die eruit gaat zien, werd niet bekend gemaakt. In mei praten de bisschoppen verder. Kardinaal Gualtiero Bassetti, aartsbisschop van Perugia-Città della Pieve en voorzitter van de bisschoppenconferentie, zei na afloop niet te weten om hoeveel gevallen van misbruik het in zijn land gaat, maar “dat hier niet zo is als in de Verenigde Staten en Ierland .” Waarop hij dat baseerde, werd niet duidelijk.
Vorig najaar werd Mario Delpini, aartsbisschop van Milaan, ervan beschuldigd als hulpbisschop een misbruikpriester de hand boven het hoofd te houden. Volgens Rete l’Abuso was het Vaticaan hiervan op de hoogte toen paus Franciscus hem uitkoos voor de meest prestigieuze zetel - na Rome - van Italië. Het nieuws haalde de landelijke kranten niet en het Vaticaan hulde zich in stilzwijgen.
Volgens de Duitse jezuïet Hans Zollner , een van de organisatoren van de topconferentie over misbruik in Rome volgende maand, wacht Italië nog altijd ‘op het moment van de waarheid ’. Later zei hij ook nog dat niet alleen de kerk maar de Italiaanse samenleving in haar geheel het misbruikprobleem ontkent. Zanardi: “De kerk kan hier in feite doen waar ze zin in heeft.”
Lees ook:
Waarom treedt de paus niet harder op bij misbruikzaken?
Met het vertrek van de Amerikaanse aartsbisschop Theodore McCarrick, eind juli, bereikten de slepende schandalen in de rooms-katholieke kerk een voorlopig dieptepunt. Waarom grijpt de huidige paus Franciscus niet harder in?
Paus tegen misbruikers: Geef jezelf aan
De rooms-katholieke kerk is vastberaden er alles aan doen om misbruik binnen de eigen gelederen aan te pakken. Priesters en religieuzen die zich hieraan hebben schuldig gemaakt moeten zichzelf aangeven bij justitie en zich voorbereiden op de ‘goddelijke gerechtigheid’.
Weer een misbruikschandaal in de katholieke kerk. Wilt u dit nog wel lezen?
Ik vraag het maar. Weer een column over de misbruikschandalen in de katholieke kerk. Dat eeuwige liedje.