Nog nooit verloren kerken zo snel hun leden

Het is onzeker of die ontwikkelingen het tij kunnen keren, schrijven onderzoekers van het Sociaal en Cultureel Planbureau in een religie-rapport dat woensdag is verschenen. Ze noemen het beeld ‘pluriform en paradoxaal’. Het is volgens hen nog wel  te vroeg om te spreken van een postkerkelijk Nederland.

De trend neerwaarts gaat zo hard dat de gegevens uit het nieuwe rapport ‘Christenen in Nederland’ nu ­alweer verouderd zijn. In de studie naar kerkelijke deelname en christelijke gelovigheid wordt gemeld dat 28 procent zich rekent tot een kerkgenootschap. 

Maar dat was vier jaar geleden. In 2016 lag dat op een kwart en in 2018 zakt de teller daardoorheen: het SCP meldt desgevraagd dat dit jaar nog 24 procent van de bevolking ‘ja’ zegt op de vraag of ze zichzelf zien als lid van een kerkgenootschap of levensbeschouwelijke groepering.

De ontwikkelingen doen zich voor in alle kerken, een paar orthodox-protestantse kerken daargelaten. Maar de katholieken vormen ‘de voorhoede van de secularisatie’, schrijven de ­onderzoekers. Ze noemen de neergang de afgelopen vijftig jaar dramatisch. De afgelopen 35 jaar is het percentage katholieke Nederlanders ­gedaald van 28 naar 9, bij protestestanten ging de daling van 18 naar 6 procent van de bevolking.

Protestanten hebben meer dan katholieken het idee dat hun kerk aansluit bij hun ­levensvisie en actuele spirituele vragen. Katholieken associëren hun kerk met ‘conflicten en achterhaalde denkbeelden’. Ook vinden ze geloof meer een persoonlijk dan een groepsgebeuren.

Best wel gelovig

De cijfers van het SCP wijken sterk af van de bevindingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het CBS meldde eind oktober dat voor het eerst meer mensen zich niet tot een kerkelijke of levensbeschouwelijke gezindte rekenden dan wel (49 procent). Dat is twee keer zoveel als SCP-onderzoeker De Hart nu noteert voor 2018. Dat verschil zit hem in de ­onderzoeksmethode. Met name mensen aan de randen van de kerk komen bij de CBS-methode eerder naar voren als lid dan bij het SCP.

Het CBS zette boven zijn persbericht ‘Meer dan de helft van de Nederlanders is niet religieus’. Met name op die stelling kwam veel kritiek. Godsdienstwetenschappers stelden dat ook buiten de geijkte kerkelijke ­kaders veel religiositeit te vinden is. Je hoeft niet naar de kerk te gaan om te geloven in een god of een hogere macht, of om te bidden.

De SCP-onderzoekers wijzen erop dat de mate waarin mensen zichzelf als gelovig zien, duidelijk samenhangt met kerkelijkheid. Als Nederland ontkerkelijkt, neemt de ongelovigheid toe. Ze waarschuwen voor al te snelle en optimistische conclusies over die andere vormen van religiositeit. ­Anderzijds zien ze dat er wel een ‘een zeker potentieel’ voor is. Van de Nederlanders die zeggen ‘beslist wel ­gelovig’ te zijn is bijna een kwart geen lid van een kerk. Bijna de helft van de mensen die zegt te geloven in een god of hogere macht, of die weleens zeggen te bidden, is buitenkerkelijk.

Lees ook:

‘Ontkerkelijking slaat kraters in de samenleving’

Joep de Hart, auteur van het rapport ‘Christenen in ­Nederland’, dat het Sociaal en Cultureel Planbureau woensdag heeft gepresenteerd heeft het precies uitgerekend. Dagelijks verliezen de Nederlandse kerken 267 leden – meestal door overlijden, maar ook doordat ze zich actief uitschrijven.

Religieuze Nederlanders zijn nu in de minderheid

Voor het eerst noemt meer dan de helft van de Nederlanders zichzelf in onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek niet-religieus. Net iets minder dan vijftig procent rekent zichzelf tot een religieuze of levensbeschouwelijke groepering.

De duivel is weer terug

Jonge christenen zijn opvallend conservatief in hun denkbeelden. Waarom is nog een raadsel.