Zo train je een dier voor een film. 'Katten zijn het lastigst'

Na de toneelrepetitie van 'Don Quichot' zit Abatutu in de coulissen van de Nationale Opera & Ballet te spinnen. Af en toe krieuwelt er een danser onder zijn kinnebakje of maakt een selfie met hem. De cyperse kater blijft er stoïcijns onder. Zelfs als de toneeldienst een drie meter hoog decorstuk over het achtertoneel zwenkwielt, draait Abatutu zijn lekkerste aaiplekje naar je toe. Hij moet hier netjes blijven liggen, want er mogen geen haren op de tutu's van de ballerina's komen. Bovendien is de voorstellingsleider bloedje allergisch voor hem.

Abatutu heeft maar een klein rolletje in het ballet. Een beetje chillen op de rand van een balkon van een huis op het dorpsplein, that's it. Het is niet de bedoeling dat hij capriolen gaat uithalen, zoals zijn voorganger Hebbes wel eens deed in de eerste reeks voorstellingen, want de aandacht moet wel bij de pas de deux en ensembledansen blijven liggen. Geen probleem voor de coole kater, die wel eens de George Clooney onder de dierenacteurs is genoemd.

Abatutu wordt tegenwoordig herkend wanneer zijn handler en baasje Sabine van der Helm, als onderdeel van zijn training, een rondje met hem maakt over de drukke Amsterdamse Marnixstraat. Na 1 maart zal hij spreekwoordelijk wellicht niet meer over straat kunnen, want vanaf die datum draait de natuurfilm 'De Wilde Stad' in de bioscopen. Daarin laten de filmmakers die eerder tekenden voor de succesvolle film 'De Nieuwe Wildernis', Amsterdam zien vanuit de ogen van een kat - Abatutu dus.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Regisseur Mark Verkerk benaderde Van der Helm omdat hij een rode kater uit het bestand van haar dierencastingbureau Catvertise wilde boeken. "Rode katers zijn geliefd, zo'n Garfield, Dikkie Dik of theemuts uit Jan Jans en de kinderen. Maar ik zei nee, je moet Abatutu hebben. Hij had net 75 voorstellingen gedaan voor de Zonnebloem. Het is de enige kater die genoeg ervaring heeft om te doen wat Verkerk wilde. Hij was teleurgesteld, want op het eerste gezicht is Abatutu een simpele huis-tuin-en-keukenkater, maar na een proefopname was hij om."

Abatutu's acteerklus in de natuurdocumentaire is veel moeilijker dat zijn aandeel in Don Quichot. In De Wilde Stad gaat Abatutu op zoek naar het 'wildlife' in de stad, dwars door hossende massa's van Gaypride en langs hordes toeristen op de Dam. Hij deed alles picobello in één rechte lijn, alleen de zoektocht naar spreeuwen op het Amstelstation zorgde voor problemen. Van der Helm: "Abatutu moest vanuit de stationshal de trap op naar het perron, waar de spreeuwen nestelen, maar waarvandaan ook de treinen en metro's vertrekken. Het is voor een kat niet logisch om ergens naartoe te lopen waar herrie is, hoe goed je hem ook lokt. Toen hebben we hem maar de lift laten nemen, heel geestig."

Van der Helm gaat zelf mee naar alle klussen. Ze begeleidt de dieren uit haar 'stal' van a tot z. Ze laat ze op commando lopen, liggen, springen of wat de regisseur of artdirector dan ook van ze verlangt. Wat begon met een modellenopdracht met twee poezen is in dertig jaar uitgegroeid tot een business. Van der Helms katten zaten in 'Koefnoen' en in commercials van Albert Heyn. Haar honden speelden in 'Goede Tijden Slechte Tijden', 'Kees de Jongen' en 'Rokjesdag'. Ze begeleidde geiten in 'Kees Mees', zorgde voor een slang in 'Die Zauberflöte', escorteerde spinnen in 'Spangas', coachte een koe voor de Bijenkorf, een leguaan voor Ziggo en lieveheersbeestjes voor de Lidl. Het portfolio op de website van Catvertise omvat negen pagina's.

Castingdagen

Op castingdagen kunnen baasjes hun dier voor dertig euro inschrijven. Ze vinden het leuk als hun Minoes of Diesel op tv of in een tijdschrift komt. Daarvoor krijgen ze in elk geval castingfoto's van een gespecialiseerde dierenfotograaf mee naar huis. Maar of Van der Helm ze in haar bestand opneemt is een tweede. "Ik wil het dier zelf uit de reismand of kooi halen, gewoon even voelen hoe hij is. Dieren kunnen bij hun baasje nog zo leuk high-five doen of op commando doodvallen, als ik grote pupillen zie, weet ik genoeg: dit gaat niet werken op een filmset of tijdens een fotoshoot voor een reclamecampagne. Een dier moet uitstekend gesocialiseerd zijn, en niet puur gefocust op zijn baasje. Hij blijft anders echt niet rustig op de schoot van Pierre Bokma liggen. De dieren moeten goedmoedig zijn. Je kunt niet hebben dat een gans zijn snavel zet in Lies Visschedijk."

Katten zijn het lastigst, die zijn zo eigenwijs. Daarom werkt Van der Helm voor poezenklussen het liefst met een van haar eigen twaalf katten, die kriskras door haar Amsterdamse benedenwoning banjeren. Ze traint ze van kitten af aan in drukke situaties: aan een lijntje over de Albert Cuypmarkt en mee achterop de fiets. "Al mijn katten neem ik al vanaf zeven weken mee naar de set als ik een klus heb, zo kunnen ze wennen aan een hectische studio- of theatersetting."

Ze kan dieren 'lezen', zegt ze. Logisch, met dertig jaar ervaring in het dieren casten. Inleven is belangrijk, want een dier moet het ook leuk vinden. "Ik check continu op stressfactoren; gaan de oren naar achter, dan weet ik hoe laat het is. Dan zeg ik: stoppen, nú."

Met kippen is het extra oppassen, die zijn heel gevoelig en krijgen snel een hartaanval. Als ze een aanvraag krijgt voor kippen, betrekt ze die van een zorgboerderij. Daar zijn ze gewend aan onvoorspelbare situaties. Ze moest eens voor een serie een Barnevelder regelen. 'Goh, wat een rustige kip,' merkte de opnameleider op. Maar de kip bleek niet goed tegen warmte te kunnen en was onwel geworden. "Gelukkig zorg ik dat ik minimaal twee stand-ins bij me heb, geen mens die het opvalt als ik van kip wissel."

Commercials en fotoshoots voor de Dierenbescherming en Bont voor Dieren doet ze gratis. Ze is overtuigd vegetariër en zei nee tegen aanvragen van de Keurslager en Unox. Toen Paul de Leeuw twee pinguïns in zijn show wilde, adviseerde ze met klem het niet te doen. "Dat kun je pinguïns niet aandoen." Er wordt naar Van der Helm geluisterd. Op haar advies besloot Wehkamp voor de shoot van de voorjaarscampagne te stoppen met boerderijdieren. "Want biggetjes kunnen totaal overstrest raken en lammetjes zijn alleen geschikt als ze door hun moeder zijn verstoten en met de fles zijn grootgebracht, eigenlijk heel zielig. Ik zei: is dát wat je als bekend postorderbedrijf wilt uitstralen?"

De reclame- en entertainmentindustrie is niet bepaald een natuurlijke habitat voor dieren. "Maar als ik het niet doe, gebeurt het toch en als ik het regel, weet ik dat het met zorg voor de dieren gebeurt." Voor een fotoshoot van Hunkemöller moest ze op zoek naar witte konijnen. Die had ze niet in haar bestand. Normaal leent ze die dan van de zorgboerderij, maar die had geen witte konijnen dus haalde ze er drie bij de dierenwinkel. "Dan kan ik het niet over mijn hart verkrijgen ze terug te brengen, want dan eindigen ze als slangenvoer." Nu snuffelen er drie konijnen tussen de twaalf katten en twee honden in haar woning.

Het liefst cast Van der Helm voor het theater. Haar overleden rode kater Jaap ('gezicht' van de kattenbrokjes van C1000) werkte onder meer voor Toneelgroep Amsterdam, Noord Nederlands Toneel en De Nederlandse Opera. Abatutu komt ook van een boerderij, van boer Splunder op Goeree-Overflakkee, en heeft zoals al haar katten een 'hyperrelaxte' moeder. "Ze zoogt haar kittens tussen de trekkers en de koeien."

Vóór Don Quichot maakte Abatutu furore in de opera 'Neither' op de Ruhrtriennale, naast hond Lola, ook via Catvertise geëngageerd. Hond Kyra, volgens Van der Helm 'een natuurtalentje', staat dezer dagen in 'The Rake's Progress' van De Nationale Opera. De klussen zijn niet bij te benen.

Op toneel is niemand gediend van een kat die stuurloos rondloopt of een hond die tegen de tenor of ballerina aanrijdt. Producenten willen daarom graag met Catvertise werken, omdat Van der Helm wéét hoe theater of film werkt, of het nou om honden, vogels of ratten gaat. "Ik zorg voor vaste rituelen, voor duidelijkheid en rust. Dan staat het er binnen tien minuten op, heel belangrijk op de set. Op toneel moet ik zorgen dat er iets leuks voor ze is om naar uit te kijken: een beloning op vaste momenten. Je mag een dier nooit dwingen, daar wordt ie alleen maar gestrest en ongelukkig van."

Danseres

Van huis uit is Van der Helm klassiek geschoold danseres (ze danste in 'Cats'), later deed ze opleidingen tot dierenartsassistente en Vakbekwaamheid Besluit houders van dieren. Ze figureert nog geregeld in opera- en balletproducties om feeling met het vak te houden. In Don Quichot speelt ze mee als Spaanse dorpsvrouw en kan zo op de set Abatutu in de gaten houden.

Sommige acteurs, dansers of zangers vinden het maar niets, zo'n hond, kat of slang waar veel aandacht naar uitgaat. Laatst nog in de opera 'Lucio Silla' van de Brusselse Munt, toen een zangeres een ultimatum stelde: 'die drie herdershonden eruit of ik'. Dat liep hoog op, vertelt Van der Helm, maar er werd een compromis gesloten: er bleef één herdershond over, die uit haar buurt moest blijven.

Berucht is kater Jaaps rol in de opera 'Tosca', alweer twintig jaar geleden. Toen het doek opging en Jaap daar lag te kroelen in de gespierde armen van bas-bariton Bryn Terfel, hield het publiek niet op met applaudisseren. Dit tot grote ergernis van Riccardo Chailly, die de opera dreigde stil te leggen. Doordat de pers lyrisch was over Jaaps aandeel, ging de chef-dirigent overstag en mocht de kater blijven. Van der Helm: "Na de vierde voorstelling kwam Chailly mij en Jaap opzoeken in onze kleedkamer: 'I have to say, your cat is well trained,' zei hij. Toen wist ik: het zit snor."

Gelukkig is er bij Abatutu geen ultimatum gesteld in Don Quichot. Integendeel, hij is de mascotte van de dansers en dirigent Marzio Conti en laat zich alle aandacht al kopjes gevend welgevallen. Dat wordt nog wat na de première van De Wilde Stad, als hij 's Neerlands bekendste kater wordt.