Hoe de leugen van Halbe Zijlstra onhoudbaar werd

Halbe Zijlstra beklom op zaterdag 21 mei 2016 goedgemutst het podium tijdens het voorjaarscongres van de VVD in Leeuwarden. De toenmalige fractievoorzitter, een Fries, begon zijn toespraak vrolijk: “Welkom op mijn geboortegrond!”

Maar daarna was de boodschap ernstig. Zijlstra waarschuwde de VVD’ers in de zaal voor een dreigende oorlog met Rusland. Om zijn pleidooi kracht bij te zetten begon hij over een ontmoeting met president Vladimir Poetin. “Ik was begin 2006 aanwezig in zijn datsja (buitenverblijf).” Zijlstra was daar, vertelde hij, als gast van Shell-topman Jeroen van der Veer. “Ik was weggestopt achterin het zaaltje waarin het plaatsvond. Maar ik kon heel goed horen wat het antwoord van Vladimir Poetin was op de vraag wat hij verstond onder Groot-Rusland waar hij naar terug wil. Zijn antwoord was: dat is Rusland, Wit-Rusland, Oekraïne en de Baltische Staten. En Kazachstan was nice to have.”

Waarom liegt Zijlstra? 

Het voor de hand liggende antwoord: hier heeft een Nederlands politicus willen opscheppen over een zogenaamde ontmoeting met een belangrijke wereldleider. 

Het antwoord van Zijlstra, gisteren tegen de Volkskrant: “Ik vond het van groot belang dit geopolitieke verhaal te vertellen.” Rusland had inmiddels de Krim geannexeerd en was een oorlog begonnen met Oekraïne. De spanningen tussen Den Haag en Moskou waren hoog opgelopen vanwege het neerhalen van de MH17. De anekdote moest de waarschuwing van Zijlstra, over een mogelijke oorlog met Rusland, extra lading geven.

Het verhaal blijkt een leugen. Zijlstra meldt dat hij ‘in de eerste helft van 2014’ hoorde over de ontmoeting tussen Poetin en Van der Veer uit 2006. Wie die bron is, wil de VVD’er niet zeggen. Vanaf dat moment heeft Zijlstra over het voorval verteld alsof hij er zelf bij was, zowel binnen als buiten de VVD. “Ik heb het verhaal naar mijzelf getrokken om te zorgen dat de persoon die bij het gesprek aanwezig was niet de onthullende factor zou zijn.” 

Waardoor werd de leugen onhoudbaar?

Halbe Zijlstra wilde eigenlijk minister van sociale zaken worden. Maar toen duidelijk werd dat partijgenoot Jeanine Hennis niet zou terugkeren in het nieuwe kabinet, schoof Zijlstra door naar buitenlandse zaken. 

Het was een verrassende keuze van de VVD. Zijlstra staat niet bekend als man met grote diplomatieke kwaliteiten. Dat beeld wilde de partij graag nuanceren. Toen het AD in oktober 2017 werkte aan een profiel over de kersverse minister, wezen VVD’ers in zijn omgeving op de bewuste ontmoeting met Poetin. Hoe bedoel je, geen internationale ervaring?

Zijlstra schrok dat zijn leugen terugkeerde in de krant. Tegen de Volkskrant: “Het was eigenlijk nooit een item, tot ik minister werd (...) Vanaf dat moment heb ik iedereen die daar een vraag over stelde, gezegd: ik ga daar niks over zeggen. Want ik dacht: ik ga dit verhaal niet verder aanwakkeren.”

De Volkskrant deed navraag bij Van der Veer (Shell) en kreeg als reactie: “Al mijn bezoeken aan president P., daar was Halbe niet bij.” Zijlstra weigerde vervolgens maandenlang vragen te beantwoorden. Wel beweerden zijn woordvoerders, aldus de Volkskrant, dat de VVD’er ‘niet aan de gesprekstafel had gezeten, maar wel in de ruimte aanwezig was’. Het commentaar van Van der Veer: “Dat lijkt mij onwaarschijnlijk(...)Ik herhaal: ik heb nooit tegelijk met de heer Poetin en de heer Zijlstra in één kamer gezeten.”

Zo keerde de leugen in alle hevigheid terug, aan de vooravond van zijn eerste ontmoeting als minister met zijn Russische ambtgenoot Sergej Lavrov. Zijlstra zag geen andere oplossing dan de biecht en de nederigheid. “Het was dom, onverstandig en het spijt me dat ik het op deze manier heb aangepakt.”

Lees ook:

De Tweede Kamer wil vandaag uitleg van de minister van buitenlandse zaken. Hoe het debat ook loopt, de geloofwaardigheid van Halbe Zijlstra is zwaar aangetast.