Ruud Lubbers was naast een zakelijk politicus ook een zoekende gelovige
In bijna alle necrologieën over de christendemocratische staatsman valt te lezen dat Ruud Lubbers een zakelijke politicus was, die erin slaagde om Nederland in de jaren tachtig uit economische en politieke crises te leiden. Maar dat is maar het halve verhaal, betoogt historicus Jan de Bas.
Mensen zagen hem als bekwaam, maar vonden hem niet erg sociaal, beschreef hij zelf. En dan was er nog ‘de spaarzame kritiek over zijn vermeende gebrek aan emotionaliteit: in de ogen van velen in het CDA manifesteert hij zich te weinig als een CDA-man die de “C” uitdraagt’, schrijft Sjaak Tonen in zijn proefschrift (1992) Op zoek naar charisma, Nederlandse politieke partijen en hun lijsttrekkers 1963 - 1986.
Maar in al die beschouwingen mist iets. Ruud Lubbers had ook een andere, spirituele kant, zo heb ik ervaren bij een aantal ontmoetingen met hem. Aanleiding daarvoor was mijn promotieonderzoek naar de Evangelische Volkspartij (EVP), een partij die van 1982 tot en met 1986 zitting had in de Tweede Kamer.
Kruisraketten
Indringende herinneringen zijn er aan het debat over de kruisraketten op 1 november 1985, toen hij het ‘no nonsense’-kabinet van CDA en VVD leidde. EVP-Kamerlid Cathy Ubels bleef er bij de minister-president op aandringen dat er geen kruisraketten moesten komen in Nederland. Ze vroeg in haar betoog hoe de premier als christen een zegen kon vragen over dit kabinetsbesluit. Lubbers reageerde als gestoken door een wesp: ‘Misschien is het gif dat u op die manier in de harten van mensen zaait nog ernstiger dan de wapens’. Ubels repliceerde met een amen van een preek: ‘Kunt u een mens levend maken? U kunt er wel miljoenen doden met uw wapens.’ Hij ging er niet op in.
Vernietigingswapens
Mijn eerste ontmoeting met Lubbers - een forumdiscussie in 1999 aan de universiteit van Nijmegen, waarbij ook Mient Jan Faber van het IKV aanwezig was - eindigde in een gezamenlijke rit naar Rotterdam. Tijdens die autorit met de toen werkloze oud-premier werd duidelijk hoeveel emotionaliteit achter de politicus en staatsman schuilging. Hij vertelde dat hij zeer frequent tijdens de kruisrakettencrisis bisschop Philippe Bär bezocht om te praten over de vraag hoe een christen om moest gaan met de plaatsing van dergelijke vernietigingswapens. Lubbers: ‘Zulke bijeenkomsten eindigden vaak in gemeenschappelijk gebed.’ Het was een kant die in het openbaar onzichtbaar bleef. Achter de ogenschijnlijk koele politicus, bestond een twijfelende en zoekende gelovige. Lubbers gaf aan dat juist die twijfel op de Navo-bondgenoten niet goed over was gekomen.Waarschijnlijk een oorzaak voor zijn mislopen van een topfunctie.
Jaren later in 2010 ontmoette ik hem opnieuw, bij een boekpresentatie. Het ging om een bundel met moderne psalmen. Tijdens de presentatie in de Rotterdamse Laurenskerk, op loopafstand van zijn appartement, getuigde hij van de noodzaak je als mens te concentreren op de duurzame zaken van het bestaan. Geëmotioneerd vertelde hij over zijn persoonlijke zoektocht naar spiritualiteit en zingeving. Een tocht die hem bracht in vertrouwde kringen.
Hij maakte deel uit van een groep oud-politieke leiders, onder wie Michail Gorbatsjov, die zich concentreerde op metafysische kwesties. Lubbers sprak woorden van deze strekking: het gaat om de dingen achter de dingen die vergaan. Daar dien je als mens oog voor te krijgen.
Ook in latere contacten corrigeerde hij het beeld dat ik tijdens het schrijven van het proefschrift had gevormd: Lubbers was een politicus met verstopte emotionaliteit, die het in het leven uiteindelijk ging om de hogere vragen van het bestaan.