Nederlandse moskeeën kritisch over Erdogan

Twee grote Turkse moskeekoepels in Nederland uiten voor het eerst openlijk kritiek op de Turkse president Erdogan. Normaal gesproken zijn ze op zijn hand , maar ze keuren zijn nieuwste verbale aanval op Europese­­ landen af. Op een bijeenkomst in Ankara zei Erdogan gisterochtend: “Als jullie zo doorgaan, zal geen Europeaan of westerling waar ook ter wereld nog veilig over straat kunnen.”

Die uitspraak is ‘het toppunt’, zegt Yusuf Altuntas, bestuurslid van de conservatief-islamitische moskeekoepel Milli Görüs die in Nederland vijftig moskeeën telt. “Dit is niet de juiste taal voor een president.” Fikri Demirtas, voorzitter van de Stichting Islamitisch Centrum Nederland (SICN), sluit zich bij de kritiek aan. SICN heeft eveneens vijftig moskeeën in Nederland. “Wij zijn ook Europeanen: we wonen hier al meer dan vijftig jaar. Krijgen wij straks ook te maken met geweld?”

Ongelukkigerwijs klonken Erdogans woorden precies op de dag waarop de Belgen de terreuraanval van vorig jaar in Brussel herdachten en waarop in Londen een aanslag werd gepleegd. In zo’n context komt een verwijzing naar geweld extra hard aan. Beide koepels vrezen dat Erdogans uitspraak het imago van de Turkse gemeenschap in Nederland zal schaden.

Waarschuwing of dreigement?

Ondertussen blijft onduidelijk wat Erdogan precies met zijn woorden bedoelde. Door een slimme retorische aanloop liet hij ruimte voor twee interpretaties: een waarschuwing en een dreigement.

“Turkije is geen land waar je aan kunt duwen en trekken, waarvan je met de eer kunt spelen, waarvan je ministers kunt uitzetten, waarvan je burgers over de grond kunt slepen­­”, begon hij. Hier verwees hij duidelijk naar Rotterdam, de stad die op 11 maart de Turkse minister van familiezaken­­ Fatma Kaya wegstuurde en een demonstratie van Turkse Nederlanders liet beëindigen door ME’ers met honden.

Toen volgde zijn dubbelzinnige conclusie dat Europeanen straks niet meer veilig over straat kunnen. Wilde de Turkse president het Westen daarmee enkel waarschuwen dat het afglijdt naar een gevaarlijk niveau van repressie? Of suggereerde hij meer dat Turken in het Westen bereid zijn tot geweld tegen burgers?

Olie op het diplomatieke vuur

Hoe dan ook gooide Erdogan met zijn uitspraak olie op het diplomatieke vuur. In aanloop naar het Turkse referendum over een presidentieel stelsel, op 16 april, is hij radicalere taal gaan uitslaan tegen West-Europese landen met veel Turkse immigranten – potentiële stemmers. Hij noemde Nederland een ‘bananenrepubliek’ waar ‘fascisme en nazisme’ heersen. Ook Duitsland blijft hij ‘nazipraktijken’ verwijten.

Sommigen halen hun schouders op over de beledigingen, die louter bedoeld zouden zijn om Turken tot een ja-stem te verleiden. Anderen tonen zich bezorgd, zoals de nieuwe Duitse president Frank-Walter Steinmeier. Die complimenteerde Turkije gisteren, in zijn eerste toespraak voor het bondsparlement, met de economische vooruitgang van de afgelopen twintig jaar. 

Hij veroordeelde ook de mislukte staatsgreep van juli. Vervolgens zei hij dat de Turkse president na de coup is doorgeschoten met zijn repressie. “President Erdogan”, sprak hij, “u brengt alles in gevaar wat u en anderen hebben helpen opbouwen.” Erdogan liet na de coup honderdduizenden mensen ontslaan en zette er tienduizenden zonder proces vast. Kritiek kaatste Erdogan gisteren opnieuw terug door van Europa te verlangen dat het ‘de mensenrechten en democratie’ beter ‘respecteert’.

Altuntas vindt die provocatieve houding onverstandig, ook voor Erdogan. Bij Turkse verkiezingen stemde de meerderheid van de Turkse Nederlanders pro-Erdogan, memoreert hij. Maar als de president zo doorgaat, wordt dat minder, stelt Altuntas. “Laat ons gewoon met rust!”

De grootste Turkse moskeekoepel Diyanet (145 moskeeën in Nederland) wil niet reageren. “We reageren nooit op politieke kwesties”, zegt een woordvoerder. Imams van Diyanet krijgen hun salaris van de Turkse staat.