Bij meester Schot was het sommen maken met een meeuw op je kop

Hé ma, mag ik ook bij meester Schot in de klas?" Jan van der Mussele (71) zal niet de enige jongen geweest zijn die deze vraag stelde aan de keukentafel. Basisschoolmeester Karel Schot was vanaf de jaren vijftig een begrip in de Rotterdamse wijk Feijenoord. Van zijn oud-leerlingen niets dan lovende woorden.

In Schots lokaal vielen als eerste de talloze verkeersborden en straatnamenborden op, die her en der aan de muur hingen. Gewoon, ter decoratie. De achterwand stond vol met vogelkooien, gevuld met kleine vogels. Op een rek zaten reigers en meeuwen rustig naast elkaar, eendenkuikens waggelden tussen de stoelpoten door. En dan waren er ook nog schoolbanken, voor de leerlingen. Van die ouderwetse met inktpotten erin.

Tekst loopt verder onder de foto

Ontdekkingstochten

Schot was begin jaren vijftig een enthousiaste leraar op de Ericaschool, een basisschool (toen heette het nog lagere school) voor jongens in arbeiderswijk Feijenoord. In het naoorlogse Rotterdam wilde het stadsbestuur extra aandacht voor de jeugd. Een speciaal daarvoor ingestelde commissie richtte schoolclubs op voor allerlei disciplines: handenarbeid, gymnastiek, zwemmen, tekenen. Meester Schot had een grote liefde voor alles wat groeide, bloeide en leefde in de natuur, dus richtte hij een natuurstudieclub op. Regelmatig trok hij met zijn leerlingen op de vrije woensdagmiddag de natuur in. Tijdens deze ontdekkingstochten troffen Schot en zijn leerlingen zo nu en dan een gewond vogeltje aan. Dat werd dan meegenomen naar school en liefdevol verzorgd.

Het lokaal van Schot werd zo een vogelopvang - de Vogelklas was geboren. De leerlingen maakten hun sommen terwijl een herstellende reiger hen hooghartig aankeek vanaf de ladekast. Ze hadden als vanzelf een zakdoek bij de hand om vogelpoep van de schouder of het proefwerkblaadje af te vegen. Stinken deed het er niet, de leerlingen waren verantwoordelijk voor het schoonhouden van de hokken. Toen er een tweede lokaal beschikbaar kwam, kwam er ook een zwembad bij voor gewonde zwanen. De schoolleiding vond het allemaal prima. Die Schot, die ging zijn gang maar.

Maar je kunt toch geen dictee maken met zoveel afleiding om je heen? Daar lette de meester wel op. "Het werk werd gewoon gedaan", zegt Van der Mussele. Schot was streng maar rechtvaardig. En maakte ook promotie: hij vertrok naar de middelbare school. Daar had hij geen eigen lokaal meer, maar de ruimte met vogelkooien bij de oude basisschool bleef bestaan. "Ik vond het gewoon spannend om naar zijn les te gaan, hij kon zo goed vertellen", vertelt oud-leerling Tineke Lammerse (61). "Dan ging je weer naar de oude vogelklas, dan naar de botanische tuin, of naar de toren om een nest torenvalkjes te zien." Ook de natuurclub bleef, steeds meer leerlingen sloten zich aan. Zo ook Annette de Bus (61). Niet alleen elke vrije woensdagmiddag doken de leerlingen en ex-leerlingen de natuur in, ook elke zaterdag. Door sloten baggeren, klimmen en klauteren. De Bus, enthousiast: "Ik vond niks zo leuk als zo smerig mogelijk in de tram terug naar huis te zitten." Van der Mussele: "Ik ben sinds mijn twaalfde geen zaterdag meer thuis geweest."

Was er dan niemand die niets moest hebben van al die natuurliefhebberij? De Bus en Lammerse halen hun schouders op. Zij herinneren zich vooral de jaloezie van schoolgenoten die nooit les hebben gehad van Schot.

Tekst loopt verder onder de foto

Maling

Niet alleen op het gebied van vogels, ook op andere terreinen heeft Schot een stevige indruk achtergelaten. Lammerse herinnert zich hoe Schot een oog had voor leerlingen met wie het niet goed ging. Met hem kon je overal over praten, zegt ze, wat bij haar thuis soms wat lastig was. Ze memoreert ook de poging van Schot om seksuele voorlichting te geven. De schoolleiding stond het toe, maar alleen als het ter sprake kwam. "Nou, daar zorgde hij dan zelf wel voor." Van der Mussele: "Je moest een toestemmingsbriefje hebben voor die les. Lang niet iedereen had dat, maar daar had Schot maling aan." Met een weids armgebaar: "Tekende hij zo een geslachtsdeel van anderhalve meter op het bord."

Tussen 1950 en 1980 hebben Karel Schot en zijn volgelingen naar schatting 50.000 dieren, met name vogels, verzorgd. In mei 1980 stierf de populaire biologieleraar onverwachts op 53-jarige leeftijd. Een drama, vertellen Van der Mussele en De Bus, die toen nog steeds als vrijwilliger bij de natuurclub actief waren. Ze besloten zijn werk voort te zetten. Van der Mussele richtte met een groep van zeven ex-leerlingen Stichting Vogelklas Karel Schot op. Het principe was hetzelfde: opvang voor vogels en de natuur in met de jeugd. De opvang moest professionaliseren, er stond immers geen docent meer voor de klas die samen met zijn leerlingen tijdens de les voor de vogels kon zorgen. De zorg voor de dieren kwam in handen van vrijwilligers, veelal oud-leerlingen van Schot die aangestoken werden door zijn liefde voor de natuur en als bioloog of dierenarts gingen werken. Met de jaren werd de opvang steeds professioneler.

In 2005 stopte de jeugdgroep, het werd te druk en er was te weinig geld. De opvang bestaat nog steeds bij de gratie van giften en subsidie, inmiddels is het een begrip tot ver buiten Rotterdam Zuid. Alle dierenambulances in Zuid-Holland brengen zieke en gewonde dieren naar de Vogelklas, waar anders dan bij dierenartsen veel kennis is over de zorg van wilde dieren. De Bus was tot vorige zomer vrijwilliger, Van der Mussele loopt er nog steeds rond.

Lammerse, De Bus en Van der Mussele praten graag over hun tijd met meester Schot. Het liefst zouden ze iedereen zo'n leraar gunnen. De natuurclub is niet meer teruggekomen, schoolklassen komen wel regelmatig langs voor een rondleiding of om te helpen. Op die manier probeert de Vogelklas het contact tussen kind en natuur toch een beetje in stand te houden. Een echte klas met vogels zoals vroeger is door alle regels en hygiënevoorschriften niet meer voorstelbaar. Van der Mussele: "Nu moet ik al een mondkapje op als ik naar de wc ga."

Tekst loopt verder onder de foto

Opvang voor gewonde vogels nog steeds actief

Stichting De Vogelklas vangt jaarlijks zo'n tienduizend gewonde vogels en andere wilde dieren op in samenwerking met de dierenambulance. Het werkgebied beperkt zich niet alleen tot Rotterdam, maar strekt van de Biesbosch tot de Maasvlakte, van Zoetermeer tot Goeree Overflakkee. Zoveel mogelijk van de gebrachte dieren worden ook weer vrijgelaten. Het meeste werk wordt gedaan door vrijwilligers die vanuit hun eigen beroep als dierenarts of bioloog de juiste expertise hebben.

Voor de reünie van zaterdag 20 januari is De Vogelklas op zoek naar oud-leerlingen van Karel Schot die herinneringen aan die tijd willen delen. De reünie vindt 's middags plaats in Theater Walhalla in Rotterdam. Oud-leerlingen kunnen zich aanmelden via vogelklas.nl