'Die duizenden fanatiekelingen op straat boezemen mij het meeste angst in'
Midden op het Taksimplein heeft zich voor het onafhankelijkheidsmonument een groepje van zo'n vijftig mannen verzameld. Knalrode Turkse vlaggen om de schouders gedrapeerd, armen druk zwaaiend in de lucht. De zon brandt fel aan de strakblauwe hemel, het zweet druipt van hun voorhoofden. Maar de mannen laten zich door een beetje hitte niet uit het veld slaan. Dit is hún dag, hún overwinning, en dat moet gevierd worden.
"Tekbir!", roept een jongen met een schorre stem, zijn t-shirt doorweekt van het zweet. "Allahu Akbar!" antwoordt de groep. Onderwijl rijdt een man op zijn scooter rondjes om het monument. Zijn jonge zoontje zit achterop, en uit zijn speakers klinkt keiharde Ottomaanse marsmuziek. Iedere keer als hij voorbij rijdt gaat er gejuich op in de groep.
Het is de morning after. Nog geen twaalf uur geleden stonden op hetzelfde plein, op dezelfde plek een tiental militairen onder het waakzame oog van hun kameraden in gepantserde legervoertuigen. De coup was op dat moment nog in volle gang, en enkele uren was het onduidelijk wie precies de macht had in Turkije. Maar daar zou snel verandering in komen.
"Uiteraard ben ik de straat op gegaan nadat ik de oproep van onze president hoorde", vertelt de 63-jarige Abdullah Usta, een horlogemaker uit Göztepe, een conservatieve wijk in het Aziatische gedeelte van Istanbul. Hij is naar Taksim gekomen om de overwinningsroes van de afgelopen nacht nog iets verder uit te rekken.
Gehoor
Toen President Recep Tayyip Erdo¿an via de televisie de bevolking opriep om massaal de straat op te gaan om de coupplegers te confronteren en de democratie te beschermen, werd hier massaal gehoor aan gegeven.
Uiteraard ben ik de straat op gegaan nadat ik de oproep van onze president hoorde.
En zo stond de horlogemaker opeens op vrijdagavond oog in oog met de soldaten die het op zijn President hadden gemunt. "Ik heb foto's van mijn buurtgenoten die boven op een tank staan de dansen!" vertelt hij met een niet te miskennen trotse glimlach op zijn gezicht. "Wij zijn de échte soldaten van Turkije, en we hebben onze President geholpen het land te beschermen tegen die verrader van een Gülen."
Voor veel Turken bestaat er weinig twijfel wie er achter het complot zat. Dat kan er maar één zijn: Fetullah Gülen, een Islamitische prediker en oud-bondgenoot van Erdogan. Nadat hun vriendschap een vijftal jaar geleden op de klippen liep, is Gülen door de Turkse staatspropagandamachine tot volksvijand nummer één verklaard. Onder de vage noemer van een 'parallele staat' wordt Gülen vanalles in de schoenen geschoven: van studentenprotesten tot stroomuitval. En daar kan nu dus ook een couppoging aan toegevoegd worden.
Toch is niet iedereen door deze uitleg overtuigd. Om de hoek van het Taksimplein legt café-eigenaar Paia Vedadi, 34, uit dat hij zo zijn twijfels heeft bij deze verklaring. "Het lijkt verdacht veel op doorgestoken kaart", geeft hij te kennen in zijn nagenoeg lege café - de meeste Turken hebben vandaag besloten voor de zekerheid nog maar even thuis te blijven.
"Na deze coup zal het niet moeilijk zijn voor Erdogan om de politiek nog meer naar zijn hand te zetten", aldus Vedadi. In welke zin? "Meer controle over de bevolking. Meer autoritair. Meer dictatoriaal", geeft hij somber te kennen. "Die man is nu de koning!" voegt een eenzame klant toe vanuit de andere kant van het café, doelend op Erdogan.
Geweerschoten
Voor N.A., een 30-jarige ambtenaar op het Ministerie van Onderwijs die om veiligheidsredenen niet met haar volledige naam in de krant wil, zit de schrik er goed in. De hele nacht werd er gevochten tussen politie en het leger in de buurt van haar centraal gelegen appartement. Geweerschoten hielden haar en haar familie wakker, en nadat een straaljager pal boven haar appartement door de geluidsbarrière knalde, besloot ze met haar familie enkele uren in de kelder te schuilen.
Na deze coup zal het niet moeilijk zijn voor Erdogan om de politiek nog meer naar zijn hand te zetten.
"Maar de kogels zijn niet waar ik het meest bang voor ben", vertelt ze aan de telefoon. "Het zijn die duizenden fanatiekelingen die gisteravond de straat op zijn gegaan die mij het meeste angst inboezemen. We hebben in de afgelopen maanden gezien waar deze mensen toe in staat zijn, en dat belooft weinig goeds voor de toekomst van dit land."
Voor horlogemaker Abdullah en de zijnen op het Taksimplein is vandaag een heugelijke dag; ze hebben de vijand in de ogen gekeken en hebben een triomfantelijke zege geboekt. Voor vele anderen, de mensen die noch de coupplegers, noch President Erdogan steunen valt er echter weinig te vieren. Eén ding staat vast, de mislukte coup heeft de bestaande kloven in de Turkse samenleving alleen nog maar breder gemaakt.
We hebben in de afgelopen maanden gezien waar deze mensen toe in staat zijn, en dat belooft weinig goeds voor de toekomst van dit land.