Levenslang voor voormalige dictator Tsjaad

Het is een sneer naar de ijzersterke banden tussen diverse Afrikaanse leiders en hun voormalige kolonisator Frankrijk. De 'Pinochet van Afrika' verwijst zo naar de betrokkenheid van het Westen bij zijn neergang. Het klopt dat het Westen achter hem aanzat: België zette druk op de ketel door in 2006 zijn uitlevering te vragen, Nederland betaalde een miljoen euro van de 8,9 miljoen kosten voor de speciale rechtbank in Senegal die hem gisteren veroordeelde, de Amerikaanse jurist Reed Brody jaagde 17 jaar met Human Rights Watch op hem, de Nederlandse Klaartje Quirijns maakte in 2008 een documentaire over Habré en Brody.

Maar de meeste lof gaat naar de volharding van slachtoffers en nabestaanden uit Tsjaad zelf, die zich er niet bij neerlegden dat moord en geweld in Afrika zo vaak onbestraft blijven. Het was een doorbraak toen in 2001 een lawine aan belastende dossiers werd gevonden op het politiehoofdbureau in Tsjaad. Habré was direct betrokken bij martelingen en nam er ook aan deel. Voor het eerst is nu een oud-staatshoofd veroordeeld door een ander land, een waarschuwing voor langregeerders op het continent dat berechting van onderop mogelijk is.

Tranen en gejuich
Slachtoffers en activisten vielen elkaar juichend in de armen in zaal 4 van het paleis van justitie in de Senegalese hoofdstad Dakar. Advocaat van de slachtoffers, Jacqueline Moudeina, kon haar tranen niet bedwingen. Zestien jaar na de eerste aanklacht is de veroordeling een feit, mede dankzij Senegals president, hervormer Macky Sall die in 2012 aan de macht kwam. Zijn voorganger Abdel Wade had twaalf jaar lang een proces weten voorkomen.

Habré werd in 1990 afgezet als president van Tsjaad, na een achtjarig schrikbewind waarbij volgens een waarheidscommissie veertigduizend mensen werden gedood. Onder Habré's bewind werden tegenstanders en hun naasten op grote schaal gemarteld, verkracht en geëxecuteerd. Na de coup vluchtte hij naar Senegal waar hij in een villa aan zee woonde.

Tientallen slachtoffers vertelden het afgelopen jaar oog in oog met Habré  wat ze hadden doorgemaakt. Zoals Robert Hissein Gambier, die voordeed hoe agenten van de geheime dienst met stokken zijn schedel beknelden. Khadidja Hassan Zidane getuigde dat Habré haar vaker had verkracht. "Habré creëerde en onderhield een omgeving van totale straffeloosheid", stelt de voorzitter van de rechtbank, Gberdao Gustave Kam. "En hij toont geen enkele compassie met zijn slachtoffers."

De slachtoffers halen hun recht niet bij een ver tribunaal in Den Haag maar bij de 'Speciale  Afrikaanse Rechtskamer', een ad hoc-rechtbank  die in 2013 werd opgericht. Dat is het tweede krachtige signaal dat dit vonnis afgeeft. Voor wie zegt dat het Internationaal Strafhof zich te veel bemoeit met Afrika is er nu een alternatief: 'Afrika kan Afrika berechten', zoals een slachtoffer gisteren zei.