Waarom zaak-Moorlag uit de hand liep: PvdA-top was doof voor alarmbellen

De top van de PvdA heeft het afgelopen jaar zeker vier keer de alarmbellen horen afgaan: het nieuwe Kamerlid William Moorlag was verwikkeld in een rechtszaak over schijnconstructies, een kwestie die de partij zuur zou kunnen opbreken. Maar hoe hard de bellen ook rinkelden, de PvdA-top ondernam weinig. Ook Moorlag zelf zag geen probleem.

Het belangrijkste moment kwam in oktober. De PvdA presenteerde het nieuwe Kamerlid uit Groningen als welkome versterking voor de fractie. Met zijn twaalf dienstjaren als gedeputeerde en zijn Groningse komaf was Moorlag een droomkandidaat.

Maar binnen de partij was al een half jaar bekend dat Moorlag een potentiële politieke tijdbom in zijn geloofsbrieven meedroeg. De PvdA-top wist dat Moorlag als directeur van de sociale werkplaats Alescon verwikkeld was in een rechtszaak met vakbond FNV, over de vraag of Alescon arbeidsgehandicapten liet werken in een 'schijnconstructie'. Alle details van de rechtszaak waren bekend.

De afloop van de rechtszaak heeft de PvdA alsnog volledig overvallen, zo lijkt het. Komende week moeten politiek leider Lodewijk Asscher en voorzitter Nelleke Vedelaar de kwestie tot een goed einde zien te brengen, voordat de Kamer op 16 januari terugkeert van kerstreces. De kwestie is pijnlijk ontspoord. Moorlag en de partijtop staan tegenover elkaar.

Het juridische pijnpunt is dat volgens de rechtbank uitzendcontracten wel zijn toegestaan, maar alleen om arbeidsgehandicapten te detacheren bij 'gewone' bedrijven, niet om ze op de sociale werkplaats zelf te laten werken. Alescon deed beide. Het politieke pijnpunt is: Alescon zag het als noodgreep na bezuinigingen van het kabinet waarin de PvdA meeregeerde, en die de PvdA-bewindslieden Asscher en Klijnsma uitvoerden.

Verzwakte positie

Dat de kwestie uitgroeide tot interne crisis, heeft alles te maken met de verzwakte positie van de PvdA. Lodewijk Asscher had in oktober, toen er een zetel vrijkwam in de fractie, andere dingen aan zijn hoofd. Hij was vicepremier én oppositieleider tegelijk, en moest de PvdA weer op de kaart zetten. De fractie had nauwelijks personeel over, na de dramatische verkiezingsuitslag. Partijvoorzitter Nelleke Vedelaar was net aangetreden.

De details van de zaak konden sinds juni geen geheim meer zijn voor kenners. Ze staan uitgebreid beschreven in een brief aan de Tweede Kamer van PvdA-staatssecretaris Jetta Klijnsma uit juni, op vragen van de SP. Intern was de PvdA-top al tot in detail op de hoogte sinds maart, toen de FNV de rechtszaak aankondigde. De persoonlijk medewerker van Asscher drong er toen op aan dat de partij 'snel zou uitzoeken hoe het in elkaar zit' en 'hoe negatieve aandacht voorkomen kan worden'. Dat blijkt uit een interne e-mail, in bezit, van het Dagblad van het Noorden.

Het waren opgeteld drie momenten om een afweging te maken: wat vond de PvdA eigenlijk zélf van de uitzendconstructie waarmee Alescon werkt? Het vierde moment was bij de kandidaatstelling, vorig jaar december. Moorlag was toen al met de FNV in een bijtend conflict verwikkeld. Wat hij de kandidatencommmissie daarover vertelde, is niet bekend. Maar als Alescon-directeur was hij destijds vurig voorstander van de uitzendconstructie die door de rechter nu is verboden, en waarvan het partijbestuur nu zegt dat die niet past bij de boodschap van de PvdA.

"Deze werkwijze leidt tot lagere loonkosten en daardoor tot meer ruimte om werknemers te werk te stellen", schreef Moorlag op 1 november in een brief aan de FNV die door de rechtbank wordt aangehaald in het vonnis. Ook Lodewijk Asscher zei aanvankelijk dat Moorlag 'zo veel mogelijk mensen een plek wilde bieden'. Precies zoals het Groningse Kamerlid zelf de werkwijze bij zijn sociale werkplaats verdedigde. Inmiddels vindt ook Asscher dat Moorlags positie onhoudbaar is geworden.

Lees hier een interview met vakbond FNV over de zaak Moorlag