Direct naar artikelinhoud

Wiebes brengt gaswinning 'zo snel als mogelijk' terug naar 12 miljard kuub per jaar

Gaswinnings- en gasbehandelingslocatie van de NAM in Ten Post.Beeld Kees van de Veen

Minister Eric Wiebes van economische zaken wil het advies van toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) opvolgen om de gaswinning in Groningen zo snel mogelijk terug te brengen naar 12 miljard kubieke meter per jaar. Hetzelfde geldt voor het advies om de gaswinlocaties rond Loppersum op de kortst mogelijke termijn te sluiten. 

Momenteel wint de Nam nog zo’n 21,6 miljard kuub gas per jaar in Groningen. Naast de forse verlaging van de productie moet een aantal productieclusters in Loppersum – het hart van het aardbevingsgebied in Groningen – per direct worden gesloten, aldus SodM. Wiebes geeft hier dus gehoor aan. De NAM, het bedrijf dat het gas wint, had de sluiting ook al geopperd. Bovendien moet volgens de SodM in andere gebieden de gaswinning vlakker worden, dus met minder fluctuaties in de verschillende seizoenen.

Aanleiding voor het advies van SodM is de zware aardbeving bij het dorpje Zeerijp, in de gemeente Loppersum, op 8 januari van dit jaar. De toezichthouder stelt opvallend genoeg dat die beving ‘niet onverwacht’ kwam. De gaswinning is sinds 2014 weliswaar teruggebracht, maar die beperking heeft slechts een tijdelijk effect. Al in november 2016 signaleerde SodM een toenemende ‘activiteit in het Loppersumgebied’.

Volgens de Gasunie, die de afzet van gas in binnen- en buitenland beheert, is het nauwelijks mogelijk om op korte termijn de gasproductie terug te brengen

Het advies van SodM ziet alleen op de veiligheid en houdt dus geen rekening met de vraag of daarmee voldoende gas wordt geproduceerd voor binnenlands gebruik, en voor de in contracten vastgelegde levering aan het buitenland. 

Volgens de Gasunie, die de afzet van gas in binnen- en buitenland beheert, is het nauwelijks mogelijk om op korte termijn de gasproductie terug te brengen. Gasunie gaat daarbij uit van de vraag naar gas in Nederland, en de afgesproken levering aan het buitenland.

Volgens de Gasunie is het in theorie mogelijk de productie te verlagen tot 14 miljard kuub per jaar, zonder dat daarbij de leveringszekerheid in het geding komt. Dat geldt echter alleen voor relatief warme jaren. Gasunie vergelijkt het relatief warme 2007 met 1996, dat juist erg koud was. Voor een jaar zoals 1996 zou een productie nodig zijn van 27 miljard kubieke meter uit het Groningenveld, aldus de Gasunie. Toezichthouder SodM adviseert juist de gasproductie zo vlak mogelijk te houden. 

Meedogenloos besluit

Tegenover de NOS liet de oud-inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen, Jan de Jong  weten dat het vorige kabinet in 2013 willens en wetens de gaswinning in Groningen heeft opgeschroefd, terwijl duidelijk was dat daardoor het risico op aardbevingen zou toenemen. Een ‘meedogenloos besluit’, stelt De Jong . 

Na de zware aardbeving bij Huizinge in 2012 adviseerde de toezichthouder de gaswinning zo snel mogelijk zo veel mogelijk terug te brengen. Het tegenovergestelde gebeurde: de gaswinning steeg in 2013 naar 54 miljard kubieke meter. Het advies was om terug te gaan naar een veilig niveau van 12 miljard kubieke meter. Het Staatstoezicht op de Mijnen werd niet in het besluit gekend, zo zegt De Jong.

Het ministerie heeft bewust risico´s genomen. Er hadden doden kunnen vallen
Jan de Jong (voormalig inspecteur-generaal Staatstoezicht op de Mijnen)

"Wij kwamen er in dat jaar 2013 pas in augustus achter. Toen hebben wij dat aangekaart. Toen zei het ministerie: de minister weet ervan, het is een bewuste keus. Het was een besluit van de coalitietop en dat was een meedogenloos besluit”, aldus De Jong tegenover de NOS. Daarmee zijn bewust risico’s genomen: “Er hadden aardbevingen van tussen kracht 4 en 5 kunnen plaatsvinden. Er hadden doden kunnen vallen.”

Het verbaast De Jong allerminst dat er begin dit jaar opnieuw een zware aardbeving plaatsvond in Groningen. Op 8 januari was er een beving van 3.4 op de schaal van Richter bij het dorpje Zeerijp, in de gemeente Loppersum. “Nee, ik was niet verbaasd. Er is een grote relatie tussen het aantal en de zwaarte van bevingen. En het aantal bevingen is niet minder. Dus je kon erop wachten.”

Er moest destijds bezuinigd worden. Ik denk dat dat ten koste is gegaan van de veiligheid van de Groningers
Jan de Jong

Volgens De Jong liet het kabinet zich leiden door economische belangen, zegt hij tegenover de NOS. Hij verwijt de Staat, en de aandeelhouders van de Nam Shell en ExxonMobil , nog even te willen ‘cashen’. “Er moest destijds bezuinigd worden, dus om aan de inkomstenkant ook nog terug te gaan, was waarschijnlijk heel moeilijk voor het kabinet. Maar ik denk dat dat ten koste is gegaan van de veiligheid van de Groningers.”

Geheime overeenkomst

Intussen is de geheime overeenkomst tussen de Staat, Shell en ExxonMobil, op basis waarvan in 1963 werd begonnen met de gaswinning, boven tafel gekomen. Het Dagblad van het Noorden publiceerde het document gisteren op de eigen website, inclusief een geheime side letter die door Shell en ExxonMobil  kort na de overeenkomst werd gestuurd aan toenmalig minister De Pous van economische zaken. Opeenvolgende ministers hebben de Tweede Kamer stelselmatig inzage in de overeenkomsten geweigerd.

Het Dagblad van het Noorden citeert hoogleraren die uit de documenten concluderen dat de rol van de Staat veel groter is dan eerder gedacht. De Staat is niet alleen begunstigde, maar ook aandeelhouder, stelt hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring in de krant. Opvallend is dat de overeenkomst niet kan worden opgezegd, zelfs niet bij wanprestatie door de Nam. “De partijen zijn zo elkaars gevangene”, aldus Bröring. “Je zou verwachten dat de overheid een slag om de arm wil houden.”

Lees ook: Doorbraak: de Nam staat buitenspel

Is de Nam rijk genoeg om claims te kunnen betalen?