Hé, een windmolen kan ook gas maken!

Met kromme tenen volgt Richard van de Sanden het debat, maatschappelijk en politiek, over aardgas. Hij zucht diep. De hoogleraar zit op zijn werkkamer in het Dutch Institute for Fundamental Energy Research, op de campus van de TU Eindhoven. Van de Sanden is de directeur hier. En hij wil wat kwijt. “De discussie over stoppen met aardgas wordt gevoerd op basis van emoties.”

Die emoties snapt hij goed, nu Groningen te kampen heeft met aanhoudende aardbevingen. Logisch, dat de roep om te stoppen met aardgas uit Groningen aanzwelt. “Alleen, de consequentie die iedereen eraan verbindt deugt niet.” Die consequentie luidt: vervang het aardgas uit Groningen zo snel mogelijk door duurzame energie. Huizen moeten massaal gaan draaien op groene stroom van windmolens en zonnepanelen, of op warmtenetwerken. Je hoort niet anders, zeker na de schok in Zeerijp deze maand.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

VVD-minister Eric Wiebes van economische zaken en klimaat stuurde industriële bedrijven vorige week een gepeperde brief. Ze mogen hun fabriek ombouwen zodat ze kunnen draaien op buitenlands (hoogcalorisch) aardgas. Maar nog liever wil Wiebes dat ze direct overstappen op duurzame energie. Hij geeft ze vier jaar de tijd om het te regelen. Het specifieke (laagcalorische) aardgas gaat vooral naar Nederlandse huizen en kantoren, maar de fabrieken slokken toch ook nog wat op. Veertig grote Nederlandse chemiebedrijven gebruiken 3 miljard kuub Gronings gas, vergelijkbaar met de afname door twee miljoen huizen.

'Dat gaat helemaal niet'

Volgens de lobbyorganisatie voor grote energiegebruikers Vemw kunnen ze niet zo vlug op buitenlands gas overstappen. Laat staan dat ze, zoals Wiebes uiteindelijk van ze wil, switchen naar duurzame energie, zoals stroom van windmolens en zonnepanelen. “Dat gaat ook helemaal niet”, zegt Van de Sanden. Het zou onmogelijk zijn om zoveel groene elektriciteit met windmolens en zonnepanelen te produceren dat energieslurpende fabrieken erop kunnen draaien. Misschien in de zomer, als de zon flink schijnt. Maar de opslag van grote ladingen schone stroom, voor de luwe wintermaanden, acht hij onhaalbaar. 

De oplossing is volgens hem niet om gas in te ruilen voor groene stroom. “Nee, we moeten gas máken van de groene stroom.” Dat zegt hij niet alleen. Samen met andere experts, van de ‘topsectoren’ chemie, techniek en energie, roept Van de Sanden het kabinet op om hier werk van te maken.

En nu niet gelijk afhaken, zegt hij, het is best wel te volgen. Van elektriciteit, zoals uit het stopcontact, kun je met een apparaat, een elektrolyser, gas maken. Zulk ‘kunstgas’ kun je goed opslaan, in de pijpen in de grond. “We hebben een prachtige infrastructuur, die moeten we koesteren.” Het zou volgens Van de Sanden dom zijn om gaspijpen weg te halen. “We redden het niet met groene stroom en warmte”, zegt hij. Straks komt Nederland daar over tien jaar achter, vreest hij, dan moeten er weer nieuwe gasleidingen komen.

Schoon gas maken van groene stroom kan al. ‘Power to gas’ noemen energiebedrijven dat. Er bestaan al kleine installaties in Nederland, die deze wisseltruc uithalen. Met het juiste recept lijkt het kunstgas precies op dat uit Groningen. Een huis kan daarop gewoon doorstoken met de vertrouwde cv-ketel. Een fabriek hoeft ook weinig aan te passen.

Een Boeing vliegt niet op stroom

Het Nederlandse windmolenbedrijf Lagerwey bouwt begin 2019 de allereerste windmolen waar geen elektriciteit uitkomt maar gas. Waterstof om precies te zijn. Dat gas moet direct dienen als energie, om een ketel op te stoken of om met een voertuig op te rijden. Die unieke molen komt in de Wieringermeer te staan. Onderzoeksinstituut ECN en waterstofbedrijf Hygro doen mee.

“Goed nieuws”, zegt Van de Sanden. Volgens hem zal de vraag naar zulke schone gassoorten heel groot worden. Personenauto’s ziet hij wel elektrisch worden, die kunnen rijden op groene stroom. Maar bij tientonners in het vrachtverkeer, zeevaart of vliegtuigen kan dat volgens hem niet. “Nee zeg! Ook als batterijen steeds beter worden gaat een Boeing 747 echt niet vliegen op stroom.” Daar zijn alternatieve brandstoffen voor nodig. 

Kan Nederland daar wel genoeg van maken? Ja, zegt Van de Sanden. En anders haal je het uit het buitenland, daar zitten ze ook niet stil. Via pijpen in de grond of (vloeibaar) per schip kan Nederland extra synthetisch gas aan laten rukken.

De grote energienetbeheerders Gasunie en Tennet geloven er ook in. Zij willen een eiland bouwen op zee, bij de Doggersbank. Daar kan de stroom die windmolens op zee opwekken worden omgezet in waterstof. Via de gasleidingen in de zeebodem kan die waterstof naar Nederlandse energieklanten komen. 

“Veel mensen denken nu: we gaan allemaal van het gas af. Dat kan dus wel eens heel anders uitpakken”. Dat nieuwbouwhuizen geen aardgasaanluiting meer krijgen, zoals de Kamer vorige week besloot, vindt Van de Sanden heel verstandig. Maar de zeven miljoen bestaande huizen, zeker de oude buurten met slechte isolatie, moeten volgens hem over op het synthetische gas, in plaats van groene stroom of een warmtenet. “Dat is veel beter, in oude grachtenpanden en flats drie hoog achter.”

Dolenthousiast

Maar daar houdt het zeker niet bij op, zegt de chemie-expert. “We moeten niet zeggen dat alleen waterstof dé oplossing is.” Hij wordt dolenthousiast als hij begint over alle opties die er bestaan om allerlei synthetische gassen te maken. Schoon gas maken door groenafval en mest te vergisten in een ketel kan ook. Er is meer mogelijk, met de verwerking van afval tot gas. Dat moet dan wel vuil zijn waar je verder niets meer van kan maken. Ook met ammonia en andere stoffen kun je gas brouwen, zegt Van de Sanden. “Tjonge, wat een kansen zijn er voor groene diesels.” Oké, er is nog wel een heleboel onderzoek voor nodig. Vele jaren lang. 

Ho eens even, we gaan nú van Groningengas over op duurzame energie? Dat heb je niet zomaar voor elkaar, zegt hij, ook met isoleren, pompen op groene stroom en warmtenetten, vergt dat een lange adem.

Wil synthetisch gas een serieuze optie worden, dan moet het wel snel uit de laboratoriumfase komen. Het belangrijkste is schaalvergroting, tegen een schappelijke prijs. Ook aan het verkleinen van energieverlies bij het omturnen van stroom in gas moet gewerkt worden. Een andere kopzorg is nog: ook als je gas niét uit de bodem oppompt, maar kunstmatig produceert, gaat er broeikasgas de lucht in bij verbranding. Daardoor wordt het alsnog warmer op aarde. En dat is nu precies niet de bedoeling. Afspraken in Den Haag eisen, net als het mondiale klimaatakkoord van Parijs, dat de uitstoot van broeikasgas keldert. Tot een volledig nulpunt in 2050.

Zelfs dát is op termijn mogelijk, met zelf ontwikkelde gassen, volgens Van de Sanden. Hij heeft het al stralend over een ‘circulair methaangas’. Maar dat is nog echte toekomstmuziek. “Het werkt zo”, zegt de hoogleraar en hij begint te schrijven op een wit vel papier. “Van groene stroom, uit windmolens of zonnepanelen, maak je waterstof.” Met een grote stofzuiger buiten filter je CO2 uit de lucht. Stop dat waterstof en CO2 samen en daar is het circulaire methaangas. Dat is een gesloten kringloop. Je stoot wat uit als je het gas verbrandt, maar je haalt net zoveel broeikasgas uit de lucht. “Kijk, dan is gas gebruiken toch het beste wat we kunnen doen voor het klimaat?”

Lees ook:

Hele woonwijken van het gasnet halen kan niet van vandaag op morgen. Hoe graag we dat ook willen na de aardbeving van maandag. Overstappen op ander gas, aardwarmte of groene stroom is niet zo makkelijk.

Zorg dat mensen met een kleine beurs niet opdraaien voor de kosten van de energie-transitie, bepleit André Jurjus, directeur Netbeheer Nederland.