Fethullah Gülen: Turkije dwaalt af van democratisch pad

Het is uiterst teleurstellend om te zien wat er de afgelopen jaren van Turkije is geworden. Niet zo lang geleden werd Turkije door veel landen met een moslimmeerderheid benijd: een goede kandidaat voor EU-toetreding, hard op weg om een functionerende democratie te worden en voorstander van universele mensenrechten, gelijkheid tussen mannen en vrouwen en een rechtsstaat met gelijke rechten voor Koerden en niet-moslims. Deze historische kans lijkt verkwanseld nu de regerende AKP die vooruitgang terugdraait en repressief optreedt tegen maatschappelijke organisaties, media, rechterlijke macht en ondernemers.  

De huidige Turkse leiders lijken te denken dat hun verkiezingsoverwinning een absoluut mandaat betekent. Maar die overwinning geeft hen niet het recht om de grondwet te negeren of meningsverschillen te onderdrukken. De AKP-leiders schilderen nu iedere democratische kritiek op hen af als een aanval op de staat. Door elk kritisch geluid als vijandig - of erger, als verraad - te bestempelen, leiden ze het land naar totalitarisme.  

Overheidsfunctionarissen die corruptiezaken onderzochten zijn vervolgd en vastgezet, louter omdat ze hun werk deden. Een onafhankelijk rechtssysteem, functionerende maatschappelijke organisaties en media vormen het tegenwicht wanneer de staat haar boekje te buiten gaat. De huidige intimidatie is een duidelijke boodschap dat iedereen die de agenda van de regerende partij dwarsboomt doelwit wordt van laster, sancties en valse beschuldigingen.

Dit artikel verscheen onder meer in Trouw op 7 februari 2015. Het is een bewerkte versie van een artikel dat op 3 februari 2015 verscheen in The New York Times.

Islamitische waarden  
De belangrijkste fundamenten van een functionerende democratie - de rechtsstaat en respect voor individuele vrijheden - vormen tegelijkertijd de meest fundamentele islamitische waarden. Verzet tegen onderdrukking is een democratisch recht, een burgerlijke plicht en voor gelovigen een religieuze verplichting. De Koran stelt duidelijk dat men bij onrecht niet mag zwijgen: "O jullie gelovigen! Wees handhavers en vaandeldragers van rechtvaardigheid, getuig in de naam van God van de waarheid, zelfs wanneer die ingaat tegen het belang van uzelf, uw ouders of verwanten."

De afgelopen vijftig jaar genoot ik het voorrecht deel uit te mogen maken van een sociale beweging, Hizmet, waaraan miljoenen Turkse burgers deelnemen. Deze burgers hebben zich gecommitteerd aan dialoog, dienstbaarheid aan de maatschappij, hulpverlening en het toegankelijk maken van onderwijs voor behoeftigen. In ruim 150 landen hebben zij meer dan duizend moderne seculiere scholen, huiswerkbegeleidingsinstituten, universiteiten, ziekenhuizen en hulporganisaties opgericht. Deze mensen zijn leraren, journalisten, zakenmensen en andere gewone burgers.  

De retoriek die de regerende partij gebruikt om Hizmet-aanhangers aan te vallen is een voorwendsel om haar autoritarisme te rechtvaardigen en te verhullen. Deelnemers aan Hizmet hebben nooit een politieke partij gevormd en nimmer politieke ambities gekoesterd. Zij zijn intrinsiek gemotiveerd.  

Al meer dan vijftig jaar predik en onderwijs ik waarden als vrede, wederzijds respect en altruïsme. Ik heb altijd geloofd dat geluk zit in het geluk van anderen en dat Gods welbehagen bereikt kan worden door zijn mensen te helpen. Invloed die aan mij wordt toegeschreven heb ik aangewend om educatieve en sociale projecten te ondersteunen. Politieke macht interesseert me niet.

Fethullah Gülen (1941) vocht tot eind 2013 samen met de regerende AKP tegen de gemeenschappelijke seculiere vijand, het Turkse leger. Maar hij verbruide het toen hij Erdogan van corruptie beschuldigde. Sindsdien bestrijdt Erdogan hem en diens aanhangers fel. De president voert een ware heksenjacht tegen 'Gülenisten'.

Heksenjacht  
Veel Hizmet-deelnemers, onder wie ikzelf, steunden vroeger de agenda van de AKP - inclusief de EU-toetredingsonderhandelingen. Onze steun was destijds, evenals onze hedendaagse kritiek, gebaseerd op principes. Het is ons recht én onze plicht om ons uit te spreken over regeringsbeleid dat de samenleving zwaar aantast. Helaas heeft onze democratische stem tegen publieke corruptie en autoritair beleid ons tot slachtoffers van een heksenjacht gemaakt.  

Net als anderen zijn ook Hizmet-deelnemers werkzaam binnen overheidsorganisaties en de private sector. Deze burgers kunnen niet hun grondwettelijke rechten ontzegd worden, noch kunnen zij vervolgd worden omdat zij sympathiseren met de idealen van Hizmet, zolang zij de wet, de regels van hun instellingen en de ethische basisbeginselen gehoorzamen. Het uitsluiten van een deel van de samenleving en hen als een bedreiging zien is een teken van intolerantie. 

Wij zijn niet de enige slachtoffers van het hardhandige optreden van de AKP. Vreedzame milieuactivisten, Koerden, alevieten, niet-moslims en sommige soennitische groeperingen hebben ook te lijden. Zonder een rechtsstaat is geen individu of groep veilig voor de toorn van de regerende partij. Ongeacht hun achtergrond kunnen en zouden burgers zich moeten verenigen rond universele mensenrechten en vrijheden en op democratische wijze een front vormen tegen schenders ervan.  

Turkije heeft nu een punt bereikt waarop democratie en mensenrechten vrijwel verdwenen zijn. Ik hoop en bid dat de machthebbers op hun schreden zullen terugkeren. In het verleden heeft het Turkse volk haar gekozen leiders afgewezen wanneer deze van het democratische pad afdwaalden. Ik hoop dat het volk haar wettelijke en democratische rechten opnieuw zal gebruiken.