Het klimaatverdrag van Parijs is officieel, nu echt plannen maken

De klimaatafspraken zijn nu officieel

Geen champagne of blije wereldleiders voor de camera, toch wordt vandaag een klimaatmijlpaal bereikt: het Klimaatverdrag van Parijs treedt op 4 november in werking. Het verdrag is in april al door veel landen getekend. Maar dan volgt nog de gang door alle afzonderlijke parlementen.

Vorige maand werd die horde genomen. Meer dan 55 landen, goed voor meer dan 55 procent van de CO2-uitstoot in de wereld, hadden de afspraken geratificeerd. Dertig dagen daarna, zo luiden de regels, geldt het verdrag echt. Het is nu dus officieel: bijna 200 landen gaan er alles aan doen de stijging van de temperatuur op aarde te beperken tot 2 graden, liefst 1,5 graad.

De grote uitstoters China en de VS ratificeerden in september. India ging begin oktober akkoord. Vlak daarna volgde de Europese Unie, waarmee de drempel van 55 procent van de uitstoot geslecht was. Niet alle EU-landen hebben de Parijse afspraken al door het eigen parlement geloodst. Maar de EU-ministers van milieu en het Europees Parlement zijn akkoord. In Nederland moet de zogeheten 'goedkeuringswet' nog door de Tweede Kamer.

De volgende klimaattop staat al voor de deur

Het tekenen en ratificeren lijkt een langdurige kwestie, het kostte bijna een jaar, maar in internationale-verdragstermen is het snel. Net op tijd in ieder geval voor de volgende top, die maandag in Marrakesh begint. Daar is het jaarlijkse overleg van de landen die het klimaatverdrag van de Verenigde Naties uit 1994 ondertekenden, in jargon de COP22, de tweeëntwintigste Conference of the Parties.

In Marokko zullen geen harde besluiten vallen. Het akkoord van Parijs wordt uitgewerkt, landen moeten plannen inleveren die gaan bijdragen aan het terugdringen van broeikasgassen. Die plannen worden besproken. Nog voordat de bewindslieden en ambtenaren in Marrakesh neerstrijken is de conclusie al duidelijk: er is heel veel werk aan de winkel.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Landen doen te weinig

Die inspanningen moesten ze namelijk ook al voor Parijs bekendmaken. Heel drastisch zullen ze in minder dan een jaar tijd niet veranderd zijn. In de klimaatwereld heten die bijdragen INDC's, Intended Nationally Determined Contributions. Tel je die bij elkaar op, zo zette het bureau PwC onlangs nog op een rijtje, dan belandt de wereld op het pad richting drie graden opwarming. De economie is nog te 'koolstofintensief', groei gaat gepaard met te veel broeikasgassen.

Het goede nieuws is volgens PwC dat die koolstofintensiteit in 2015 met 2,8 procent afnam. Al die INDC's bijeen komen erop neer dat de wereldeconomie per jaar gemiddeld 3 procent minder koolstofintensief wordt. Maar om aan het eind van de eeuw op hooguit twee graden opwarming te komen, moet dat percentage naar 6,5.

Sancties kent het klimaatverdrag niet, maar landen zullen veel sneller afscheid moeten nemen van fossiele brandstoffen en schonere technologieën moeten ontwikkelen om hun handtekening waar te maken. Politieke onzekerheid helpt daarbij niet. Stel dat volgende week Donald Trump gekozen wordt als president van de VS, dan zal één van de grootste uitstoters niet bepaald haast maken. Klimaatverandering is volgens 'ontkenner' Trump een uitvinding van de Chinezen, hij wil het al getekende verdrag weer in de prullenbak gooien. In een zeer ongebruikelijke verklaring liet de hoogste Chinese klimaatonderhandelaar deze week weten dat heel onverstandig te vinden.

Klimaatwet kan helpen

Geen straf van de VN dus als landen niets of te weinig doen. Pas in 2018 wordt het beleid van landen langs de meetlat van klimaatpanel IPCC gehouden. Internationale druk is er wel. Een groeiende stapel rapporten over de kosten en risico's van klimaatverandering stelt bovendien: wie een beetje gezond verstand heeft, koerst tijdig richting een CO2-neutrale economie en anticipeert op het schaarser worden van grondstoffen en schoon water.

Hoe later in actie, hoe duurder het wordt, waarschuwde ook De Nederlandsche Bank eerder dit jaar. Daarnaast zijn er burgers die met rechtszaken een strenger klimaatbeleid proberen af te dwingen. In Nederland moet het hoger beroep in de klimaatzaak dienen, in andere landen zijn zaken aangespannen. Onlangs kwam daar een groep Noorse jongeren bij en in Zwitserland een verzameling 'oma's', de 'KlimaSeniorinnen' die de rechtbank opzoeken.

Om juridische actie voor te zijn, kunnen landen een klimaatwet invoeren, zoals het Verenigd Koninkrijk heeft gedaan. Daarin ligt vast wanneer welke doelen gehaald moeten worden, gecontroleerd door een onafhankelijke autoriteit. Het Nederlandse voorstel voor een klimaatwet, van GroenLinks en PvdA, krijgt steun van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid maar moet nog behandeld worden in de Kamer. Een 'transitiecoalitie' van bedrijven, waaronder Shell, Havenbedrijf Rotterdam en Schiphol, vroeg vorige week ook om zo'n wet op de Nationale Klimaattop.

Ook Nederland moet harder lopen

Onder het motto 'Bring Paris home' had het ministerie van infrastructuur die top in Rotterdam georganiseerd. Dat gebeurt voortaan elk jaar. Plannen zijn er genoeg. Zo gaan zeventig gemeenten en twee provincies uitzoeken hoe Nederlandse huizen van het aardgas af kunnen komen in 2035. Een plan om 100.000 hectare bos bij te planten zag het licht. Een 'slim netwerk' moet grootschalig CO2 gaan 'hergebruiken', in de tuinbouw bijvoorbeeld.

Opgeteld betekenen deze plannen een daling van de CO2-uitstoot van 9 procent in 2030, rekende bureau Ecofys uit. Fossiele reus Shell stond in Rotterdam gebroederlijk op het podium met actiegroep Greenpeace, de sfeer was optimistisch.

Leuk zo'n feestje, reageert Frans Rooijers, directeur van bureau CE Delft deze week, maar de afspraken zijn 'boterzacht'. "Ze bevatten geen sancties en ontberen rentabiliteit en geld", schrijft Rooijers op de site Energiepodium. CE Delft concludeerde deze zomer in een rapport dat de klimaatdoelen alleen te halen zijn met 'economische shocktherapie'. Nederland moet vijf keer zoveel investeren in een koolstofarme economie. Over de noodzaak van een hoge prijs op koolstof had niemand het in de Van Nelle-fabriek, constateert Rooijers. "Waaraan het ontbreekt zijn hoge prijsprikkels of harde regels om al die afspraken te realiseren.

"Ook Gerard van der Steenhoven, directeur van het KNMI en hoogleraar aan de Universiteit Twente, wees erop dat Nederland er de sokken in moet zetten. "De streefcijfers van het Energieakkoord moeten verdubbeld worden." Er is bovendien "een brede maatschappelijke verandering nodig om de verdere opwarming van de aarde tegen te gaan".