Direct naar artikelinhoud
Column

Vluchten kan niet meer, ook niet naar Terschelling

Leonie BreebaartBeeld Maartje Geels

Bijna had ik meteen na de ramp met de in zee gevallen containers de boot naar Terschelling genomen. Helpen opruimen! Eendrachtig die badslippers en sportschoenen, gloeilampen, flatscreens en my-little-pony-onderdelen in een vuilniszak stoppen en laten afvoeren. 

Het leek me ondanks de nare aanleiding een opbeurende taak. Wegens het overzichtelijke ervan waarschijnlijk, en ook door de fraaie omgeving, die ik alleen van vakanties ken. Terschelling - een laatste stukje ongerept Nederland.

Toen die reis dankzij het enthousiasme van andere Nederlanders niet meer nodig bleek, bespeurde ik bij mezelf zowel opluchting dát het strand weer schoon was als lichte teleurstelling over deze gemiste kans. Hoe vaak zien we onze inzet voor het milieu (minder vlees eten, vaker fietsen) nou beloond met zulk zichtbaar resultaat? Hoe vaak krijg je de kans de natuur binnen één dag te redden?

Er schijnt inmiddels evenveel kilo plastic in de oceanen rond te drijven als er vis in rondzwemt

Even later begon ik mijn aanvankelijke enthousiasme te wantrouwen. Was mijn actiebereidheid eigenlijk niet het gevolg van een terugval in een naïef en verouderd eco-bewustzijn? Eén dagje eendrachtig opruimen en we kunnen weer rustig gaan slapen? Zo is het natuurlijk niet. Grote kans dat het piepschuim en de my-little-pony-onderdelen nog maanden, zo niet jaren zullen blijven aanspoelen op diverse stranden. We weten tenslotte hoe het afliep met de tienduizenden badeendjes die in 1992 uit een container in zee verzeild raakten. Die bleven nog jaren nadien overal aanspoelen, als ze al niet terecht waren gekomen in de magen van vissen en daarmee waarschijnlijk in de onze. Die complexe verwevenheid tussen mens en vis stemt alweer een stuk minder optimistisch en actiebereid. Er schijnt inmiddels evenveel kilo plastic in de oceanen rond te drijven als er vis in rondzwemt.

Van ‘natuur’ is volgens de Engelse filosoof Timothy Morton dan ook geen sprake meer - niet als een wereld die buiten de mens om min of meer zichzelf blijft - als stabiel toevluchtsoord. We leven in het Antropoceen, een tijdperk waarin de mens volgens Morton ‘een geofysische kracht op planetaire schaal vormt’.

De uitdaging de komende jaren: blijven puinruimen in het volle besef dat we zelf met elk ritje of vaartochtje naar het Waddeneiland deel zijn van het klimaatprobleem

Vluchten kan niet meer, ook niet naar Terschelling dus. En om eerlijk te zijn: zelfs op het ‘puurste’, oostelijke puntje van Terschelling zie en hoor je ’s nachts de tankers en containerschepen langs de horizon schuiven. Dat is de realiteit die we voortaan onder ogen moeten zien. Vluchten voor onze eigen aanwezigheid en alles wat we op aarde achterlaten kan niet meer.

Puinruimen

Om zichzelf van die realiteit te overtuigen is Morton op zeker moment met zijn gezin naar oliestad Houston verhuisd. Onder de rook van de industrie die we moeilijk kunnen missen, krijg je toch een realistischer beeld van het ecosysteem waar we eigenlijk allang in leven - en dat niet binnen een paar dagen te ontdoen is van onze rommel.

Dat gaat nog een uitdaging worden in de komende jaren: blijven puinruimen in het volle besef dat we zelf met elk ritje of vaartochtje naar het Waddeneiland deel zijn van het klimaatprobleem. Blijmoedig plastic van het strand blijven rapen in de wetenschap dat er allang niet meer zoiets bestaat als ‘puur natuur’.

Wat is daar nou erg aan? Leonie Breebaart onderzoekt in haar column de actualiteit op filosofische wijze. Breebaart is filosoof en redacteur van Trouw. Haar andere columns leest u hier. 

Lees ook:

Terschelling houdt het hoofd koel: ‘Windkracht 9 is voor ons een briesje’

Op Terschelling schrikken ze niet van een Beaufortje meer of minder. Wel vrezen de eilanders dat de storm van dinsdag opnieuw overboord geslagen spullen het strand opblaast.