Vertalers Nashville: Het is nu tijd voor reflectie
De storm rond de Nashville-verklaring, verraste de Nederlandse vertalers. En niet alles werd gelezen zoals ze het bedoelden. Daarom gaan ze nu werken aan een nadere verklaring. In stilte.
Ze hadden stuk voor stuk een paar zeer tumultueuze dagen achter de rug, de leden van de werkgroep achter de Nederlandse versie van de Nashville-verklaring. Dinsdagavond gingen ze bij elkaar zitten, om te bespreken hoe het nu verder moest. Dat de publicatie van de verklaring wat los zou maken, hadden ze wel verwacht. Maar deze storm – een tsunami, noemde een van de leden het – hadden ze niet zien aankomen.
Het was sowieso allemaal anders gelopen dan ze hadden bedacht. Half november had dominee Piet de Vries bij zichzelf gezegd: het wordt nu echt tijd om die Amerikaanse Nashville-verklaring eens in het Nederlands te vertalen. Via via was hij in contact gekomen met Arjan Baan, de voorman van stichting Heart Cry, een reformatorische stichting met Amerikaans-evangelische trekken. Die bleek al bezig te zijn met een Nederlandse vertaling van de tekst.
De twee sleutelden samen verder aan de vertaling en verzamelden een groepje geestverwanten om zich heen, zeven mannen in totaal, uit de Hersteld Hervormde Kerk, de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten en de Protestantse Kerk in Nederland. Het plan was: we ronden de vertaling af, benaderen intussen een grote groep predikanten, voorgangers en andere prominente figuren uit orthodox-protestantse hoek, beleggen in het voorjaar van 2019 een studiedag en presenteren dan de Nederlandse tekst samen met de lijst ondertekenaars.
Geen houden meer aan
Maar toen schreven twee hoogleraren uit de Christelijke Gereformeerde Kerken – beiden waren benaderd om hun handtekening – vorige week in het Reformatorisch Dagblad (RD) waarom zij de Nashville-verklaring niet wilden ondertekenen. Nou moeten we ‘m wel gaan publiceren, dacht de werkgroep. De verklaring verscheen op de opiniepagina’s van het RD en, samen met de namen van zo’n 250 ondertekenaars, op de website nashvilleverklaring.nl. En toen was er al snel geen houden meer aan.
Op zondag stonden de meeste leden van de werkgroep nog op de kansel, op maandag werden ze platgebeld. Over wie namens de groep het woord zou voeren, waren geen afspraken gemaakt. Dominee Maarten Klaassen verscheen voor de camera, net als dominee Rinie van Reenen. De Vries werd ook volop gebeld. Stuk voor stuk zeiden ze: we staan pal voor deze verklaring. En ze wezen op het ‘pastoraal naschrift’ dat aan de tekst was toegevoegd.
In gesprek met Trouw nuanceerden Klaassen en De Vries wel een van de meest springende punten uit de verklaring: een van de zinnen uit de tekst laat zich lezen als een oproep aan lhbt’ers om niet uit de kast te komen. Dat hebben we zo niet bedoeld, zeiden de dominees. En ook de impliciete suggestie in de verklaring dat lhbt’ers genezen kunnen worden van hun geaardheid moest minder ernstig worden genomen, zeiden ze. Al zei Baan in het enige interview dat hij gaf – in de Alblasserwaard-editie van de regiokrant Het Kontakt: “Er zijn wel degelijk getuigenissen van mensen bij wie dit is gebeurd. Wij willen ervoor openstaan dat God voor zo’n verandering kan zorgen. Deze nuance hadden we mee moeten nemen.”
Nazi-ideologie
Dat ook de naam van SGP-voorman Van der Staaij onder de verklaring verscheen, droeg flink bij aan de verontwaardigingsgolf die over het land rolde: de discussie bereikte daarmee ook politiek Den Haag. Het Openbaar Ministerie liet in reactie op de aangiftes die inmiddels waren gedaan weten dat het een verkennend onderzoek was gestart naar de strafbaarheid van de tekst.
Een aantal ondertekenaars – hoeveel precies is niet duidelijk, maar het gaat niet om een grote groep – trok eerder die maandag hun handtekening terug. Maar intussen benaderde de werkgroep nog eens een grote groep predikanten in de hoop op hun steun.
Dinsdag zorgden uitspraken van De Vries voor nieuwe verontwaardiging. “Toen de nazi-ideologie zich opdrong, zwegen de kerken. Nu dringt de genderideologie zich op en zwijgen de kerken weer te vaak”, zei hij in het AD. Later op de dag betuigde hij spijt. De Vrije Universiteit, waar hij als docent werkt, riep hem op het matje voor een ‘pittig gesprek’.
In het hoofdredactioneel commentaar riep het Reformatorisch Dagblad de werkgroep dinsdag op om pas op de plaats te maken. “Stop deze verklaring even terug in de kast. Verzamel nu geen handtekeningen. Ga eerst wenen op de puinhopen.”
Dat is precies wat de werkgroep later die avond besloot. Geen nieuwe handtekeningen meer. “Het is nu eerst tijd voor reflectie”, vertelt Klaassen, die door de groep werd aangewezen als enige woordvoerder. “De verklaring heeft heel erg veel losgemaakt, het zijn bewogen dagen geweest. We merkten dat verschillende passages uit de tekst verwarring hebben opgeroepen en anders gelezen werden dan we bedoelden. Dat vraagt dus om een nadere verklaring. Daar gaan we nu aan werken. En dat doen we in radiostilte.”
Een van de zeven initiatiefnemers – dominee Sonnevelt, predikant in de Gereformeerde Gemeenten – heeft zich inmiddels teruggetrokken, ‘om persoonlijke redenen’, zegt Klaassen.
Lees ook: Nashvillers willen progressieve PKN’ers tegengas geven
Dat er over homoseksualiteit behoudend wordt gedacht in orthodox protestant Nederland is niet nieuw. Dat er in die hoek van de kerk stevige statements als de Nashville-verklaring worden gemaakt wél. Wat is er in de orthodoxie aan de hand?
Is de Nashville-verklaring discriminerend én strafbaar?
De Nashville-verklaring is discriminerend en in strijd met artikel 1 van de Grondwet, zeggen critici. Operazangeres en ambassadeur van de Gay Pride, Francis van Broekhuizen, doet daarom aangifte tegen SGP-voorman Kees van der Staaij. Heeft een rechtszaak kans van slagen?