De nieuwe bisschop van Roermond gooit niet meteen de bijl erin

Begin oktober kreeg Harrie Smeets, toen nog deken van Venray, een telefoontje van Aldo Cavalli, de vertegenwoordiger van de paus in ons land. Of die langs mocht komen voor een urgent matter.

Het was wel duidelijk dat de nuntius niet naar Venray kwam voor de uitgebreide engelencollectie van de deken. Toen Cavalli hem in dat telefoongesprek aansprak met 'monseigneur', wist Harrie Smeets dat hij bisschop zou worden. "Die eerste dagen daarna waren vergelijkbaar met wat ik bij mensen aantrof die iemand plotseling hadden verloren. In de zin van: het is niet waar. Het leven gaat toch wel gewoon verder? De dag na het bezoek van de nuntius heb ik zoals altijd de mis opgedragen en gezegd: 'Heer, hier ben ik. Wat gaat gebeuren, gaat gebeuren.‘”

U vertrouwt op Christus?

"Nou en of, anders zat ik hier niet. Want uit eigen kracht zou ik dit niet kunnen en niet willen." 

Nu, vlak voor de wijding, lijkt de schok van die eerste dagen ver weg. Harrie Smeets is net verhuisd naar het bisschopshuis in de binnenstad van Roermond, op een steenworp afstand van de kathedraal. Het lijkt of hij er al jaren woont. Toch moet hij ook wennen. 

"Ik dacht dat ik het bisdom goed kende, maar van wat zich allemaal op het bisdomkantoor afspeelde, wist ik toch niet veel. Ik heb altijd in de parochies gewerkt. Verder is mijn indruk dat dit bisdom een hoop gelovigen kent die trouw zijn aan de kerk en hun werk gewoon blijven doen. Maar dat er ook dingen zijn die steeds moeizamer gaan. Voor de toekomst ligt er wel een aantal problemen voor mij klaar, waarvan je niet kan zeggen: dat komt wel goed."

Om maar met zo'n probleem te beginnen. Het bisdom Roermond heeft nog heel veel kerken. Ook hier loopt het kerkbezoek terug. Er zijn mensen die zeggen: Limburg leeft boven zijn stand. Moet u niet een hoop kerken sluiten?

"Er staat een aantal kerkgebouwen waar te weinig mensen naartoe komen om mee te vieren en waar te weinig mensen zich voor inzetten. De enige manier om te zorgen dat die kerkgebouwen behouden blijven, is dat dorpsgemeenschappen zich iets van de situatie aantrekken. We moeten heel eerlijk zijn: als het proces van afkalving nog een aantal jaren op deze manier doorgaat, hebben we een levensgroot probleem."

Past het huidige parochiemodel, met als centraal punt een kerkgebouw waar mensen geacht worden elk weekend naartoe te komen, nog wel bij deze tijd?

"Ik denk dat kerken het nog altijd moeten hebben van zichtbaarheid ter plekke. We hebben in Venray een Mariakapel, waar mensen overdag een kaarsje kunnen aansteken. Op een gegeven moment vulde de koster de kaarsen aan en vond een brief. Die stond bij de kaarsenstandaard. Er stond op: 'Aan de Heer en de deken.' Ik nam aan dat Onze Lieve Heer de inhoud al kende, dus ik heb de envelop opengemaakt.

"Er zat een hartekreet in van een jong iemand, met een naam erbij, maar verder niets. Alleen dat ze altijd op die dag, op dat moment in de kapel was. Dan had ze de mogelijkheid om daar te gaan bidden, zonder dat ze er thuis achter kwamen. Ik heb toen gezorgd dat er op het goede moment een brief van mij stond met mijn telefoonnummer erin. Als de kerk niet meer zichtbaar is, raken we dit soort mensen kwijt."

U behoort tot de laatste lichting priesters die is gewijd door bisschop Gijsen. De klachtencommissie voor seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk verklaarde na zijn dood twee klachten over misbruik tegen hem gegrond. Het bisdom Roermond stelde zich vrijwel meteen achter dit oordeel. Tot ongenoegen van nogal wat Limburgse priesters. Hoe kijkt u daar tegenaan?

"Ik vind het heel erg dat het is gebeurd, maar heb mijzelf er nooit in verdiept. Laat staan dat ik nu zelf ga onderzoeken of hier nou wel of geen sprake was van misbruik. Dat is iets voor de klachtencommissie. Er zal een goede reden zijn geweest om die klacht tegen monseigneur Gijsen gegrond te verklaren."

Bestaat er nog een kloof tussen de priesters van de generatie-Gijsen en die erna?

"Op dit moment zie ik die kloof niet. Er is in het verleden wel afstand geweest, maar mijn voorganger bisschop Wiertz heeft heel goed werk gedaan om alles weer bij elkaar te krijgen. Voor de rest: monseigneur Gijsen is bisschop geweest en wij gaan nu verder de toekomst in."

Het gaat nu alweer een paar maanden in de media over misbruik in de kerk. Veel Amerikaanse bisdommen publiceren nu lijsten van priesters die beschuldigd zijn van misbruik. Zou u dat ook voor het bisdom Roermond overwegen?

"De eerste zorg zou moeten uitgaan naar de slachtoffers. Er is schade aangericht en die kun je nooit herstellen. Je moet als kerk alles doen om te zorgen dat ze toch met dit misbruik verder kunnen leven. Maar de zorg moet natuurlijk ook uitgaan naar de daders, voor zover die nog in leven zijn. Dat ze niet meer in de gelegenheid kunnen komen om het nogmaals te doen. Ik weet gewoon niet of zo'n lijst werkt om het vertrouwen werkelijk te herstellen."

Ondertussen lijkt de rooms-katholieke kerk onder paus Franciscus als het om de leer gaat, verdeeld tussen rekkelijke en precieze bisschoppen. Waar staat u? Wat is bijvoorbeeld uw standpunt over hertrouwd gescheidenen die de communie willen ontvangen?

"De leer van de kerk is daar heel duidelijk in: dat kan niet zolang het eerste, kerkelijke huwelijk nog bestaat. Maar als ik zie hoeveel kinderen de communie doen en wie er dan naar voren komt, dan denk ik ook wel eens: 'Dat is vader nummer twee'. Ik blijf 100 procent achter de leer van de kerk staan, maar ik ga geen mensen wegsturen. Als je de leer in zo'n viering keihard gaat uitventen, maak je zoveel kapot. Het ideaal is er en we zijn op weg naar dat ideaal, maar soms is het gewoon niet anders. Tussen leer en leven zit een kruipruimte en daarin moeten wij als kerk ons werk doen."

U heeft ergens gezegd dat u niet zo van de kerkpolitiek bent. Wat is voor u dan wel belangrijk?

"Voor mij persoonlijk gaat het erom dat ik mijn uiterste best wil doen om in welke omstandigheid van het leven dan ook, in Christus' naam en met de mogelijkheden die ik heb, de mensen lief te hebben. En daarin word ik gevoed door de kerk en de sacramenten. Er gaat geen dag voorbij dat ik niet de mis opdraag. In de 26 jaar dat ik nu priester ben, is me dat twee dagen niet gelukt. U mag van mijn aannemen dat er toen overmacht in het spel was. De eucharistie is de grote bron waaruit ik put en die mij de kracht geeft mijn werk te doen."

Het eerste jaar gaat de nieuwe bisschop op bezoek in alle dertien dekenaten van zijn bisdom.

"Over een jaar weet ik beter welke kant het op moet met het bisdom. Eerst ga ik goed rondkijken, pas dan maak ik een plan. Je moet nooit te hard van stapel lopen. Ik wantrouw mensen die heel hard roepen: 'Ik weet het, kom achter mij maar aan.'"

Deze behoedzame houding doet denken aan de wijze waarop zijn voorganger, Frans Wiertz, bisschop was. Mild, dichtbij de mensen en de dingen liever niet op de spits drijven. Limburgs. Harrie Smeets ging de afgelopen tijd een aantal keren bij Wiertz langs. "Wat mij bij hem aanspreekt, is dat hij de dingen deed langs lijnen van geleidelijkheid. Dat hoopt hij denk ik ook van mij: niet meteen de bijl erin."

U lijkt in uw karakter een beetje op bisschop Wiertz...

"Dat zou kunnen. In ieder geval kreeg ik al drie dagen na de bekendmaking van mijn benoeming een mail van de Limburgse Genealogische Vereniging. Die had onderzocht waar de stambomen van Wiertz en mij elkaar kruisten. En ja hoor: in 1571 was er een familie Delahaye waar wij allebei van afstammen. Maar ja, Limburgers zijn allemaal familie van elkaar."

Wie is Harrie Smeets?

Hendrikus Marie Gerardus Smeets werd op 22 oktober 1960 in Heerlen geboren. Hij groeide op in Born in een gezin van drie kinderen. Smeets ging naar de middelbare school in Sittard en ging daarna in Utrecht Nederlands studeren.

Toen hij al bijna klaar was, begon hij na een Rome-reis met het bisdom Roermond aan de opleiding tot priester op het seminarie Rolduc in Kerkrade. In 1992 werd hij tot priester gewijd. Hij was kapelaan in Weert, Thorn en Wessem en pastoor in Maastricht.

Langzaam maar zeker kroop hij omhoog in de hiërarchie van het bisdom. In 2004 werd hij benoemd tot pastoor-deken van Venray. Drie jaar geleden werd hij lid van het kathedraal kapittel van het bisdom Roermond, het hoogste adviescollege van de bisschop.

Lees ook

Het was een moeibare procedure, maar in oktober benoemde paus Franciscus Smeets tot opvolger van Frans Wierts.