Direct naar artikelinhoud
Reportage

Nederlandse IS-vrouwen en hun (tachtig) kinderen wachten tevergeefs op terugkeer

In het vluchtelnigenkamp Ain Issa in Noord-Syrië zitten honderden vrouwen van Europese IS-strijders. FOTO Eddy van WesselBeeld EDDY VAN WESSEL

Honderden vrouwen en kinderen van Europese IS-strijders wachten in Syrische en Iraakse vluchtelingenkampen op toestemming om naar huis te keren. De omstandigheden in kamp Ain Issa in Noord-Syrië zijn slecht. Deel 1 van een tweeluik.

Of we koperen munten van Dawla Islamiya (Islamitische Staat) willen kopen? Kadija Karchoud uit Tunesië blijft aandringen. Ze heeft geld nodig. "Drie munten voor dertig dollar. Geen geld. Ze zijn veel meer waard. Maar ik kan niet anders." Kadija woont met ruim twintig andere IS-vrouwen in het vluchtelingenkamp bij Ain Issa, Noord-Syrië. We ontmoetten haar eerder deze zomer, toen ze met haar vier kinderen het kalifaat ontvluchtte nadat haar man was gearresteerd.

Inmiddels is ze opgeklommen tot vertegenwoordiger van de IS-vrouwen in het kamp. "Zij beslist over de schoonmaakbeurten en over onze uitgaven," vertelt Ilham uit Gouda, de 23-jarige vrouw van de Antwerpse Syriëstrijder Bilal Al Marchochi. 

Haar man zit in de gevangenis in afwachting van zijn verhoor door de Koerden. De Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) arresteerden hem toen hij zich tijdens het offensief tegen Raqqa overgaf, samen met Ilham en hun zoontje van nog geen anderhalf. Sindsdien zit zij met het kind in Ain Issa.

In het kamp leven zo'n tachtig Nederlandse minderjarige kinderen

Vrijwillige overgave

Nu IS zo goed als verslagen is in Syrië en Irak verblijven honderden echtgenotes van buitenlandse jihadisten met hun kinderen in de vluchtelingenkampen. Onder hen zo'n tachtig minderjarige kinderen van Nederlandse IS-strijders. 

Overzichtsbeeld van het vluchtelingenkamp waar de circa tachtig Nederlandse kinderen verblijven. FOTO Eddy van WesselBeeld evw

De meeste IS-vrouwen in Ain Issa zijn afkomstig uit Europa en woonden in Raqqa en Deir ez-Zor. Ze hebben zich bijna allemaal vrijwillig overgegeven aan de SDF, klinkt het. Een minderheid werd opgepakt. Hun mannen zijn ofwel dood ofwel gevangengenomen door de SDF. Contact met de gearresteerde echtgenoten hebben de vrouwen niet. Ze weten alleen dat hij 'ergens in de gevangenis' zit. Intussen moeten zij met hun kinderen in de kampen blijven tot er duidelijkheid is over hun toekomst.

"Ik had veel zilveren en gouden munten van Dawla", zucht Ilham. "Ze zijn allemaal afgepakt. Eén gouden munt heb ik gehouden. Die wilde ik als cadeau voor mijn moeder meebrengen. Een uniek geschenk. Helaas heb ik hem moeten verkopen. Voor 150 dollar. Een schijntje, maar ik had geld nodig."

De teneur onder de vrouwen varieert van gelatenheid tot hoop op terugkeer naar huis. Ze klagen over het gebrek aan voeding, de beperkte voorzieningen van het kamp, luizen bij de kinderen, schulden bij de kampwinkeltjes. 

De vrouwen en kinderen zijn afhankelijk van voedselpakketten

"We zijn afhankelijk van voedselpakketten. Maar daar hebben we niet genoeg aan. Dus kopen we voedsel op krediet", zegt Ilham. "We staan al maanden in het rood bij de winkel. Maar ik moet overleven voor mijn zoon." Ze wijst op het kereltje naast haar op grond dat bedremmeld om zich heen kijkt naar de bende rondrennende kinderen. "En voor mezelf. Ik ben zesenhalve maand zwanger."

Ze mist de Goudse kaas. "En de stroopwafels. En de centrale verwarming." Als ze met haar moeder in Nederland belt om te vragen of ze met ons mag praten, horen we luid protest. Ze zijn achter de schermen druk bezig om Ilham naar huis te krijgen, zegt de moeder op een toon die geen tegenspraak duldt. Waarbij media niet gewenst zijn. 

Aanpak verschilt per land

In praktijk gebeurt er echter weinig om de vrouwen terug te halen. Er is veel onduidelijkheid over het lot van buitenlandse IS-vrouwen en kinderen in de kampen. Volgens kampmanager Hazem Homedi verschilt de aanpak voor een terugkeer van land tot land. Vrouwen uit Indonesië die we afgelopen zomer in het kamp spraken, zijn inmiddels door hun regering opgehaald. Ook Rusland heeft een aantal echtgenotes plus kroost opgenomen. 

Sommige vrouwen blijven liever in Syrië, bang dat ze bij terugkeer de cel in moeten

Vanuit Nederland komt er geen initiatief, zegt de manager.

De 23-jarige Nederlandse Ilham uit Gouda (foto) is zes maanden zwanger en heeft een zoontje van anderhalf. FOTO Eddy van WesselBeeld evw

Toch ziet niet iedereen een terugkeer zitten. Een Russische met felblauwe ogen zegt dat ze absoluut niet naar huis wil omdat ze geen zin heeft de cel in te gaan. Ook voor Mohammed, haar blonde zoontje van zes, ziet ze geen toekomst in haar thuisland. Haar eerste man, een Rus, is omgekomen. Echtgenoot nummer twee is van Syrische afkomst en zit achter de tralies. "Mijn nieuwe schoonmoeder is Syrisch. Ik hoop dat ik bij haar terecht kan."

Een Turkse spreekt ons aan. Ze heet Emal Bashar en is getrouwd geweest met een Nederlandse man. Ze wijst op een jongen met kortgeschoren haar: "Dat is René. Elf jaar. Ik ben gescheiden van mijn man toen René nog klein was, hij spreekt geen Nederlands. Drie jaar geleden vertrok ik met mijn tweede echtgenoot - een Turk - naar het kalifaat. Hij zit nu in de gevangenis. 

De Nederlandse overheid is niet van plan om minderjarige kinderen te repatriëren

Of we de vader van René in Nederland kunnen opsporen, vraagt ze. Zodat hij weet dat zijn zoon nog leeft. "Nee, hij is niet geradicaliseerd. Ik heb hem drie jaar lang zo veel mogelijk in huis gehouden, weg van extreme invloeden." Het is een uitleg die we vaak horen van de IS-vrouwen.

Blonde haren

De 11-jarige René trok met zijn blonde haren de aandacht van journalisten, vertelt Bashar. "Maar we hebben zijn haar moeten afscheren, hij zat onder de luizen." Haar jongste kind, zo'n anderhalf haar oud, ligt krijsend op haar schoot. Het jongetje is duidelijk over zijn toeren. Hij zit onder de wonden en schrammen. Wil niet eten of drinken. Zijn oudere broertje van vijf en halfbroer René rennen wild om ons heen. Hun moeder zucht: "Ik heb geen idee wat ons de komende maanden te wachten staat. Maar voor René is er misschien nog hoop."

René is een van de oudste kinderen in het kamp. Vanaf 12 jaar mogen nakomelingen van jihadisten niet meer bij hun moeder blijven, zegt kampmanager Homedi. "Op die leeftijd is de kans op radicalisering groter. Per geval wordt bekeken wat er verder met de jongeren moet gebeuren."

Eind december besliste de Belgische ministerraad dat kinderen tot tien jaar van Belgische IS-strijders automatisch naar België terug mogen keren. Op voorwaarde dat DNA-onderzoek uitwijst dat ze van Belgische ouders afstammen. 

De Nederlandse overheid is niet van plan pogingen te doen om minderjarige kinderen te repatriëren. "Ons beleid blijft onveranderd. Wij achten de ouders verantwoordelijk voor hun kinderen," zegt een woordvoerster van het ministerie van justitie en veiligheid.

Terugkeer zelf regelen

"Het is een lastige discussie - het gaat tenslotte om kinderen - maar de ouders zijn al dan niet met hun kinderen uitgereisd. Dus halen wij die kinderen niet actief terug. Familieleden die willen terugkeren, moeten zelf contact opnemen met een ambassade in de regio of op eigen kracht naar huis reizen", zegt de woordvoerder van het ministerie.

De speurtocht leidt naar de woonplaats van de Nederlandse vader van de 11-jarige René

De Nederlandse stelregel om niet actief op te treden openbaart zich tijdens de zoektocht naar de vader van het jongetje René. De man blijkt via de sociale media onvindbaar. Een verzoek om informatie bij de landelijke informatiedienst van de politie levert als antwoord op dat de politie 'een actief beleid heeft om niets te doen'. 

De speurtocht leidt naar de woonplaats van de vader. De vraag aan de gemeente om hem te laten weten dat er nieuws is over zijn zoon in Syrië, en dat hij desgewenst contact kan opnemen, levert aanvankelijk ook niets op. De gemeente neemt pas na herhaaldelijk aandringen contact op met de man. Die wil niet met de journalist spreken, aldus de gemeente.

De achternaam van René is bij de redactie bekend.  Op 16-04-2018 is de achternaam van Ilham uit het artikel verwijderd omdat zij een verdachte in een rechtszaak is en Trouw geen achternamen van verdachten vermeldt.

Lees ook: Zorgen over kinderen van het kalifaat

Lees ook: Wat staat teruggekeerde IS-strijders in Nederland te wachten?