Direct naar artikelinhoud
Reportage

Na vijftig jaar malaise in Lelystad moét dat vliegveld in 2019 gewoon open

Na vijftig jaar malaise in Lelystad moét dat vliegveld in 2019 gewoon open
Beeld Werry Crone

Lelystad bruist van de energie. Er komen hotels, de jachthaven is volop in ontwikkeling, bedrijven tonen interesse. Maar alles hangt samen met het vliegveld in Lelystad: dat moét op tijd open. Vertraging of uitstel kán gewoon niet.

Een stipje duikt uit de zwartgrijze ochtendlucht snel omlaag naar de enorme landingsbaan van 2745 meter die hier sinds kort ligt. Twee landingslichtjes branden onder de neus met de draaiende propeller als de wielen het wegdek raken. De kleine Cessna taxiet over het lege lange brede asfalt dat bestemd is voor toestellen met een paar honderd passagiers. Veel meer vliegtuigjes zullen er op deze winderige natte dag niet landen. Slagregens teisteren het stalen skelet van de nieuwe aankomst- en vertrekhal. Bouwvakkers werken gewoon door aan de terminal die eind van het jaar klaar moet zijn. "We willen hét vakantievliegveld van Nederland worden", zegt Hanne Buis (41), de directeur van Lelystad Airport, in een villa aan de rand van de luchthaven waar zij met haar team werkt.

Toch is het nog moeilijk voor te stellen dat hier over ruim veertien maanden Boeings en Airbussen vol toeristen opstijgen. Lelystad Airport moet op 1 april volgend jaar opengaan, als overloopluchthaven voor het overvolle Schiphol. De bedoeling is dat vakantiecharters naar de polder verhuizen, maar er dreigt vertraging.

We willen hét vakantievliegveld van Nederland worden

Reden: de Milieueffectrapportage heeft de geluidsoverlast niet goed berekend. Wat dat betekent zal de minister van infrastructuur Cora van Nieuwenhuizen binnenkort laten weten aan de Tweede Kamer en Lelystad Airport. Kan de luchthaven open of moet er gewacht worden tot het luchtruim opnieuw is ingedeeld tussen het militaire en burgerluchtruim in 2023? Vanuit omliggende gemeenten en provincies zwelt het protest tegen de geluidsoverlast aan. Daar wordt gepleit voor uitstel tot 2023, dan vliegen toestellen hoger, met minder lawaai.

Grote belangen

In Lelystad moeten ze aan de laatste variant niet denken. Zelfs niet aan één dag uitstel, want de belangen zijn groot voor deze jonge stad op het opgespoten land dat nu al meer dan vijftig jaar malaise en werkloosheid kent. Ook nu de economie weer flink aantrekt is 7,3 procent van de beroepsbevolking werkloos, terwijl dat landelijk maar 4,4 procent is.

Sinds de eerste bewoner zich in 1967 vestigde in het kale land waar eens de Zuiderzee was, heeft de stad grote problemen gekend. Lelystad moest in het midden van het nieuwe land komen te liggen, want ook het Markermeer zou nog worden ingepolderd. Dat kwam er niet van. Zo lag de stad, op de tekentafel met rigide hand ontworpen, met de rug naar het water en dat bleek geen gelukkige keus.

Lelystad zou vooral een agrarische gemeente worden, was het idee. De stad wordt nog steeds omringd door eindeloos uitgestrekte zwartbruine akkers. Sinds enige jaren staan overal witte windmolens, die wat diepte aan het grauwe, winterse landschap geven.

Bewoners uit Amsterdam konden er een nieuw leven opbouwen als heuse pioniers. Maar toen was daar ineens Almere, dichter bij de hoofdstad, waar de nieuwe Flevolander liever ging wonen.

Lelystad lag heel lang in het midden van niets. Er liep geen grote weg langs, zoals inmiddels de A6. De eerste twee decennia was er zelfs geen spoorlijn om er te komen. Pas in 1988 werd de stad aangesloten op het westen met de Flevolijn en in 2012 ging de Hanzelijn richting het noorden open.

De stad moest 100.000 of meer inwoners krijgen, maar wie wilde erheen? Nog steeds staat de teller op 77.000. In de jaren tachtig werden er loketten in Amsterdam geopend om mensen naar Lelystad te lokken met goedkope huizen. De arme werkloze Amsterdammer vertrok, waagde de gok. Maar werk, behalve voor ambtenaren bij een aantal overheidsdiensten, was er indertijd niet. Lelystad werd een paria, een planologische mislukking met bewoners die hier voor boetten.

Tekst loopt door onder de afbeeling

Grote belangen
Beeld Werry Crone

Het tij keren is tientallen jaren de opdracht geweest van elke lokale bestuurder en ondernemer in die verlaten polder. Nu, na vijftig jaar noeste arbeid, lijkt het succes binnen handbereik.

De sleutel ligt bij de opening van Lelystad Airport waar velen zo hard voor hebben gevochten. Nog vorige week hield de Bedrijfskring Lelystad zijn Gala 2018 met 800 lokale ondernemers onder het motto: 'Love is in the air'. Het gaat gebeuren, was overal te horen bij ondernemers en bestuurders in Lelystad.

De eerste zonnestraal die over de stad scheen, kwam vorig jaar uit Spanje. Het moederconcern Inditex, van modeketens als Zara en Pull & Bear, een van de grootste kledingbedrijven ter wereld, gaat zijn eerste distributiecentrum buiten Spanje bij Lelystad bouwen. Op een stuk grond van 35 hectare, zeventig voetbalvelden groot, verrijst een megahal die volgend jaar opengaat. Daar is uiteindelijk werk voor duizend man, vooral laagopgeleide mensen, waar Lelystad er zo veel van werkloos thuis heeft zitten.

Niet dat er vrachtvliegtuigen mogen vliegen vanaf Lelystad Airport, maar toch speelde de nieuwe luchthaven met grote passagiersvliegtuigen een rol bij de keuze van het bedrijf voor deze locatie, naast de ruimte waar Lelystad over beschikt. "Inditex zet Lelystad op de kaart", zegt PvdA-wethouder economische zaken Jop Fackelday. Al elf jaar doet hij alles om Lelystad uit het slop te trekken. Na de gemeenteraadsverkiezingen in maart stopt hij ermee. "Zo werkt dat dus. Als een groot bedrijf als Inditex voor deze omgeving kiest, gaan ook andere bedrijven onderzoeken waarom Lelystad interessant zou zijn."

Nieuwe hotels

De uitgestrekte gemeente beschikt ook nauwelijks over hotels. Waarom zou je in Lelystad overnachten, in het midden van niets? Maar dat niets heet ineens ruimte, waar in toenemende mate behoefte aan is bij bedrijven. De eerste hotels melden zich. Reisorganisatie Corendon gaat een hotel bouwen naast de luchthaven.

Hanne Buis, directeur Lelystad AirportBeeld Werry Crone

Nee, directeur van Lelystad Airport Hanne Buis kan niet zeggen of 'Cor en Don', zoals ze zichzelf in hun reclame afficheren, ook gaan vliegen vanaf Lelystad. Ze praat met alle vakantiemaatschappijen, van Tui tot easyJet, maar mag er niks over zeggen. "Er bestaat veel belangstelling", formuleert ze tactisch. Maar het lijkt aannemelijk dat als Corendon een hotel bouwt het bedrijf ook wil gaan vliegen vanaf Lelystad Airport.

Ook het Van der Valk-concern heeft een vergunning aangevraagd om een hotel met 142 kamers te bouwen dat begin 2020 klaar moet zijn. Voor de hotel- en restaurantketen was Lelystad de laatste witte vlek op de kaart van Nederland. De opening van het vakantievliegveld, en attracties zoals de fashion outlet Batavia Stad en het natuurgebied de Oostvaardersplassen trokken het concern over de streep, vertelt Naud Hunink, projectmanager en behorend tot de familie.

Van der Valk kocht ook een leegstaand kantoorpand in het centrum en verbouwde het tot 66 appartementen voor expats. Hunink bevestigt dat een deel wordt verhuurd aan Inditex voor Spaanse managers die hier komen werken.

Infrastructuur

Naast ruimte heeft Lelystad nu de infrastructuur: de A6, de Flevolijn, de Hanzelijn, Lelystad Airport en straks de Flevokust Haven, een overslagknooppunt voor de binnenvaart. De containerhaven ligt buitendijks in het IJsselmeer en moet eind 2018 klaar zijn. Op het recent opgespoten haventerrein is containeroverslagbedrijf CTU al actief. De overslaghaven zal voor de agrarische sector van belang zijn; dit wordt de nieuwe Nederlandse 'agro-hub'.

Fackelday ziet zijn Lelystad een logistieke hotspot worden, centraal in Nederland, met verbindingen via weg, spoor, water en de lucht

Fackelday ziet zijn Lelystad een logistieke hotspot worden, centraal in Nederland, met verbindingen via weg, spoor, water en de lucht. Voorlopig is er nog genoeg grond voor bedrijven om zich hier te vestigen.

Ook Bataviahaven is sterk in ontwikkeling. De jachthaven ligt er nu verlaten bij. In het snel verdwijnende licht van de namiddag jaagt een gure wind over het plein en staan er witte koppen op het rollende water. In de zomer ziet het er totaal anders uit als de zon op het water ketst en de terrasjes vol zitten.

De nieuwe jachthaven moet de stad naar het water keren. Joop van Diest heeft vanuit de gemeente als doelstelling Lelystad als watersportlocatie neer te zetten. "Het is een evenementenhaven", zegt Van Diest. Zijn eerste grote succes is binnen. Vanaf het najaar strijkt watersportspektakel 'Hiswa te water' vijf jaar lang neer in Lelystad en heeft Amsterdam het nakijken.

De Bataviahaven is beroemd vanwege de replica van het VOC-schip dat op de werf is nagebouwd en dat al vier miljoen bezoekers trok. Naast het schip ligt Batavia Stad, het winkelcentrum dat een groot succes is bij dagjestoeristen en shoppers van buiten Lelystad.

Van Diest is mede betrokken bij de ontwikkeling van woningen aan het water. Om de jachthaven, die als een halve maan is gebouwd, komen allemaal koopappartementen. Lelystad wil zich als waterstad ontwikkelen, als stad aan de kust.

Middenklasse lokken

Het bouwen van goedkope koopwoningen mag ook niet meer van de gemeente. Nieuwbouwappartementen moeten minimaal 180.000 euro kosten. Om de jachthaven worden appartementencomplexen gebouwd waar de projectontwikkelaar voor 450.000 euro zeker 200 vierkante meter 'woongenot' belooft, met uitzicht op het IJsselmeer. In Amsterdam krijg je daar slechts 60 vierkante meter voor. Fackelday hoopt met dit beleid de middenklasse te trekken.

Plannen genoeg. Plannen die ook uitgevoerd worden. Maar om economisch te groeien moet Lelystad Airport wel op tijd open. Door een vertraging kan het momentum weleens voorbijgaan, vrezen ze in Lelystad. "Bedrijven gaan dan naar andere locaties kijken om zich te vestigen. Ik krijg nu al vragen van geïnteresseerde buitenlandse ondernemingen over het gedoe rond Lelystad Airport", moppert Fackelday. "Het is voor de stad nú de tijd om te oogsten."

Hunink van Van der Valk is niet blij met de perikelen rond Lelystad Airport. "Een eventueel uitstel helpt niet. Het vliegveld speelt een grote rol in onze plannen. Vertraging of uitstel levert schade op."

We liggen op schema met de bouw om volgend jaar te starten

"Bij grote projecten als de Betuwelijn en de Tweede Maasvlakte ontstaan altijd dit soort spannende momenten", vertelt Buis van de luchthaven ter geruststelling. Maar ze memoreert ook dat Lelystad Airport vorig jaar al open zou gaan, maar dat dat met een jaar is uitgesteld omdat de luchtverkeersleiding er niet klaar voor was. "We liggen op schema met de bouw om volgend jaar te starten", zegt ze monter.

Eigenlijk wil Buis niet speculeren over uitstel, ze gruwt ervan. "We hebben 70 miljoen geïnvesteerd, als we niet op tijd opengaan, moet je met veel gederfde inkomsten rekenen. Volgend jaar staan er 4000 vluchten gepland, dat zou 4000 keer geen omzet zijn." Dat aantal groeit van 10.000 vliegbewegingen in 2023 naar uiteindelijk 45.000 per jaar. Hanne Buis blijft optimistisch, net als de wethouder en ondernemers in Lelystad.