Toe aan een nieuwe laptop? 'Refurbished' electronica gaan vaak nog jaren mee

De meeste elektronicaproducten worden niet afgedankt omdat ze oud en versleten zijn, maar omdat ze niet nieuw genoeg meer zijn. Een smartphone wordt door consumenten gemiddeld na twee jaar omgeruild voor een nieuwe, een laptop na zo’n vijf jaar. Dat is ongeveer de helft van de tijd die deze producten mee kunnen gaan als we er bewuster mee omgaan.

De technologische hoogstandjes die we zo makkelijk inruilen, hebben een enorme impact op mens en milieu. Voor de productie zijn allerlei (edel)metalen gedolven onder vaak dubieuze omstandigheden, de losse onderdelen zijn overal ter wereld in elkaar gezet onder vaak erbarmelijke arbeidsomstandigheden en in beide processen worden grote hoeveelheden water en energie gebruikt. Dan schuurt het nogal om te bedenken dat een smartphone soms al wordt vervangen als er een krasje op het scherm zit of het telefoonabonnement afloopt.

Ook bedrijven schrijven hun hardware relatief snel af, zegt Paula van Velden van de circulaire it-leverancier Infotheek Group. Mobiele apparaten als smartphones, laptops en tablets worden na twee jaar meestal weer afgedankt, ‘vaste’ apparatuur zoals desktops en schermen na zo’n drie jaar. Infotheek Group kan de levensduur van een smartphone vaak meer dan verdubbelen en die van desktops zelfs verdrievoudigen. Dat doet het bedrijf door afgeschreven hardware - waaronder computers, laptops, smartphones en tablets - op te kopen van zakelijke klanten en ze opnieuw op de markt te brengen. Apparaten die nog goed werken, worden schoongemaakt en krijgen nieuwe software geïnstalleerd. Apparaten die (deels) kapot zijn, worden zoveel mogelijk gerepareerd. Onbruikbare onderdelen gaan naar een bedrijf dat elektronisch afval verwerkt. De opgeschoonde (‘refurbished’) apparaten worden streng gecontroleerd en krijgen één tot drie en soms wel vijf jaar garantie.

Fabrieksoverschotten

Behalve dat Infotheek Group oude apparaten opnieuw aanbiedt, koopt het bedrijf apparatuur in die zo goed als nieuw is, zoals fabrieksoverschotten, geannuleerde bestellingen of teruggestuurde producten. Het apparaat is dan amper gebruikt, maar mag niet meer als nieuw worden verkocht. Infotheek Group verkoopt deze producten na keuring weer door.

Een derde manier waarop het bedrijf het gebruik van ict probeert te verlengen is via verhuur en lease. Verhuur geldt voor periodes tot twee jaar, lease voor twee tot vijf jaar. Het voordeel is dat de hardware eigendom blijft van Infotheek Group, zodat de apparaten na gebruik kunnen worden opgeschoond en doorverkocht. Afnemers kunnen de nieuwste apparatuur gebruiken zonder de hoge investeringskosten die daar tegenover staan.

Ruud Balkenende, hoogleraar Circular Product Design aan de TU Delft, ziet wel heil in het model van Infotheek Group. “Voor veel gebruikers zou de levensduur van elektronicaproducten te verdubbelen zijn. Dat kan door meer gebruik te maken van updates en reparaties en door een andere manier van verkopen. Door de aanschaf van een nieuwe telefoon te koppelen aan een abonnement wordt vroegtijdig afdanken gestimuleerd.” Consumenten beseffen nog niet dat een refurbished product van hogere kwaliteit is dan een tweedehands product, zegt hij. “Bij refurbishing wordt een product uit elkaar gehaald, geïnspecteerd en gereinigd, waardoor de kwaliteit dicht bij die van het oorspronkelijke product ligt en soms zelfs beter is. Er zit meestal ook een paar jaar garantie op. Toch zijn deze producten nog niet echt geaccepteerd, wat vanuit circulair oogpunt wel wenselijk zou zijn.”

Arnold Tukker, hoogleraar industriële ecologie aan de Universiteit Leiden, is het daarmee eens. “Door slim ontwerp kun je processoren en geheugens van laptops en computers best verbeteren. Losse onderdelen vervangen is veel goedkoper en minder milieubelastend dan alles nieuw maken.”

Krasje

Cosmetische beschadigingen zijn voor veel klanten een reden om extra kritisch te zijn, zegt Van Velden. Hoewel een krasje zeker niet betekent dat een product niet meer werkt, besteedt Infotheek Group veel aandacht aan het (opnieuw) puntgaaf maken van de buitenkant. De accuduur is wel een belangrijk functioneel punt. Accu’s behoren tot de meest vervuilende onderdelen om te vervangen. Daarom biedt Infotheek Group op basis van batterijpercentages verschillende ‘accugradaties’ aan, zodat ze zo lang mogelijk in het apparaat blijven zitten.

Het verlijmen van onderdelen – wat elektronicafabrikanten schijnen te doen om reparatie te bemoeilijken en afdanken te bevorderen – komt in de praktijk weinig voor, zegt Van Velden. Veel apparatuur is met precisiewerk uit elkaar te schroeven en anders volgen de technici de handleiding van de fabrikant. Ze verhitten verlijmde onderdelen tot ze loslaten, waarna ze bekijken of de onderdelen opnieuw gebruikt kunnen worden of vervangen moeten worden. Elektronicafabrikanten wordt ook wel eens verweten dat ze hun producten suboptimaal ontwerpen, zodat ze eerder stukgaan en vervangen moeten worden. Balkenende vermijdt de bijbehorende term ‘geplande veroudering’ liever, omdat hij moeilijk te bewijzen vindt dat het echt plaatsvindt. Bovendien is het koopgedrag van consumenten misschien wel belangrijker. ‘Vroegtijdige veroudering’ vindt hij een betere term.

Door hergebruik te stimuleren kan vroegtijdige veroudering worden aangepakt, zegt Balkenende, omdat het voor bedrijven aantrekkelijker wordt om producten met een lange levensduur te maken. Tukker is het daarmee eens: “Bij kopieerapparaten werkt het al decennia zo. Je neemt het oude ding in, zet er wat nieuwe componenten in, plaatst er een mooi kastje omheen en klaar. Voor relatief weinig geld kun je een apparaat leveren waarvan niemand doorheeft dat het veel hergebruikte onderdelen bevat.”