Direct naar artikelinhoud

Wegens geruzie gesloten: de Amerikaanse overheid

Wegens geruzie gesloten: de Amerikaanse overheid
Beeld AFP

Donald Trump had de eerste verjaardag van zijn presidentschap, zaterdag, anders willen vieren. In plaats van naar Florida te vliegen voor een feest in zijn buitenhuis Mar-a-Lago, zat hij vrijdagmiddag in het Witte Huis, machteloos om een politieke crisis af te wenden die het overheidsapparaat goeddeels zou lamleggen. 

En zaterdagochtend, 0.01 uur aan de Amerikaanse oostkust, 6.01 uur in Nederland, was het zover. Voor talrijke diensten, en honderdduizenden ambtenaren, mogen hij en zijn ministeries geen geld meer uitgeven.

Democraten en Republikeinen gaven elkaar de schuld van de impasse. De Republikeinen lanceerden de bijnaam SchumerShutdown, genoemd naar de Democratische fractieleider in de Senaat, Chuck Schumer. Die verweet in een toespraak diep in de nacht de Republikeinen dat er niet met hen te praten viel omdat ze aan de leiband liepen van een chaotisch opererende president. Maar hij riep op tot verder onderhandelen, dit weekeinde nog.

Een noodwet om de overheid voor 1 maand te financieren haalde het ook niet.

Formeel waren het de Democraten in de Senaat die even na tien uur 's avonds het sein voor de shutdown gaven. Daar was toen een wet aan de orde die – bij gebrek aan een echte begroting – de overheid voor een maand zou financieren. Die was het Huis van Afgevaardigden al gepasseerd, dankzij de Republikeinse meerderheid daar. In de Senaat hebben de Republikeinen ook een krappe meerderheid, met 51 van de 100 zetels, maar volgens de regels daar waren er 60 van de 100 stemmen nodig. Enkele Democraten stemden met hen mee, maar niet genoeg. Enkele Republikeinen stemden bovendien ook tegen.

Tekst loopt verder onder de foto

Democratische senatoren Tom Carper (links) en zijn collega Chuck Schumer lopen teleurgesteld weg na het mislukken van urenlange onderhandelingen met de Republikeinen over de begroting.Beeld AFP

'Dreamers'

De meeste Democraten besloten tegen te stemmen, omdat de Republikeinen weigerden de positie te regelen van de 'Dreamers', de ongeveer 800.000 inwoners van de VS die als kind illegaal immigreerden met hun ouders. Onder president Barack Obama kregen ze een tijdelijke status, waardoor ze konden studeren en werken. De Republikeinen vonden dat in strijd met de immigratiewetten, en om die reden trok Donald Trump toen hij president werd de maatregel weer in. Wel zei Trump daarbij dat hij sympathie had voor de Dreamers. Hij gaf het Congres daarom nog tot dit jaar maart de tijd om hun positie bij wet te regelen.

Volgens de Democraten moeten de Dreamers onderhand weten waar ze aan toe zijn. Ze eisten dat de financieringswet ook een oplossing voor de Dreamers zou bevatten, en dat ze er anders niet voor zouden stemmen. Vrijdag voegden ze de daad bij het woord.

Dichte deuren

De shutdown die nu is ingegaan betekent niet dat letterlijk bij hele overheid in de VS de stekker eruit wordt getrokken. Lokale overheden, van kleine gemeenten tot grote deelstaten, werken gewoon door. De sluiting raakt alleen de federale overheid. En daar blijven genoeg werknemers actief om 'essentiële' functies uit te voeren: van landsverdediging en luchtverkeersleiding tot postbezorging. In tegenstelling tot bij vorige gelegenheden - de laatste was in 2013 - blijven de nationale parken open – al zullen bezoekers er maar weinig personeel tegenkomen en worden de afvalemmers niet geleegd.

Als er dit weekeinde niet alsnog een oplossing wordt gevonden, zitten er vanaf maandag zo'n 850.000 ambtenaren met onbetaald verlof thuis.

Als er dit weekeinde niet alsnog een oplossing wordt gevonden, zitten er vanaf maandag zo'n 850.000 ambtenaren met onbetaald verlof thuis. Na 1 februari stopt bovendien de betaling van soldij aan de militairen, al moeten die gewoon doorwerken.

Schade

Doorgaans wordt na een shutdown het salaris uiteindelijk nabetaald, maar op korte termijn moeten al die ambtenaren en militairen zelf maar zorgen dat ze het geld voor huur, hypotheek en creditcard-afbetaling ergens vandaan halen. Ondernemers die werk uitvoeren voor de overheid, of goederen leveren, lopen omzet mis en die zullen dat niet allemaal weer inlopen. Econoom Beth Ann Bovino van kredietbeoordelaar Standard & Poor's zei tegen website Politico dat de crisis de Amerikaanse economie elke week 6 miljard dollar (4,9 miljard euro) kost.

Ook voor de staat is de shutdown nadelig: het starten en stoppen van allerlei activiteiten gaat zo'n twee miljard dollar kosten.

De golf van kritiek van burgers op het stilvallen van de overheid komt goed van pas en dwingt politici met een oplossing te komen.

Al die nadelen, opgeteld bij de golf aan kritiek van burgers waarop het stilvallen van de overheid steevast kan rekenen, leveren een gebeurtenis op die de Congresleden onder de hoogst denkbare druk zet. En dat is ook de bedoeling, want in de zwaar gepolariseerde Amerikaanse politiek is tijdsdruk, onder dreiging van rampen, vaak de enige manier om iets gedaan te krijgen.

Deadlines

Bij de stemming van vrijdag kwamen meerdere drukmiddelen samen. Er was het aflopen van de vorige tijdelijke begrotingswet, aangenomen in december – op zijn beurt onder de dreiging dat de Congresleden anders hun kerstvakantie zouden mislopen. Dan was er de aflopende termijn voor de Dreamers, waarvoor de Democraten een oplossing in de wet opgenomen wilden zien. Op hun beurt hadden de Republikeinen in hun wet de verlenging opgenomen van een programma dat een ziektekostenverzekering biedt voor negen miljoen kinderen uit arme gezinnen. Dat had eigenlijk al eind vorig jaar verlengd moeten worden, en inmiddels is dat programma in financiële problemen aan het komen. Zo kunnen beide partijen de ander verwijten dat ze een kwetsbare groep in de steek laten. Dat kan rake schimpscheuten opleveren om later te gebruiken, tijdens toespraken en in campagne-advertenties.

In feite zijn de twee partijen het er over eens dat de arme kinderen hun verzekering moeten hebben en de Dreamers hun verblijfsvergunning. Maar achterliggende motieven en diep wantrouwen stonden een akkoord in de weg. Volgens de Republikeinen kan de positie van de Dreamers later wel geregeld worden. Maar de Democraten willen niet het risico nemen daarmee te wachten. Ze weten dat de het legaliseren van 'illegalen' bij de Republikeinse achterban niet populair is. De Republikeinen zullen daarom voor het beschermen van de Dreamers de nodige concessies eisen, waaronder miljarden dollars voor de muur bij de grens met Mexico die president Trump tijdens de verkiezingscampagne beloofde. Maar daar geld aan uitgeven is aan de Democratische achterban weer niet te verkopen.

Trump werkte als stoorzender tijdens de onderhandelingen over immigratie door sommige landen 'shitholes' te noemen.

Tijdens de onderhandelingen was Donald Trump, ondanks de door hemzelf gecultiveerde reputatie van toponderhandelaar, eerder een stoorzender dan een hulp. Een compromis over de Dreamers en een aantal andere immigratie-onderwerpen werd vorige week door hem eerst verwelkomd, maar daarna alsnog verworpen, waarbij hij zulke racistische taal bezigde (hij zou volgens aanwezigen landen in Afrika 'shitholes' hebben genoemd) dat de Democraten hem verder links lieten liggen.

En terwijl de Republikeinen de kinderverzekeringen in hun begrotingswet opnamen, om het voor de Democraten pijnlijker te maken die wet te blokkeren, twitterde Trump dat die kwestie beter later apart geregeld kon worden.

Zelfs de Republikeinse fractievoorzitter Mitch McConnell klaagde er de afgelopen week over dat hij niet wist wat de president eigenlijk wilde.

Een op een

Trump deed vrijdagmiddag nog wel een laatste poging om tot een vergelijk te komen met de Democratische fractieleider Chuck Schumer – hij nodigde hem uit voor een gesprek zonder dat er andere Republikeinen of stafleden bij waren. Volgens Schumer gingen de Democraten daarbij heel ver, en kwam zelfs geld voor de muur bij Mexico aan de orde, maar de president kwam hen uiteindelijk niet tegemoet. 's Avonds laat kwam het in de Senaat uiteindelijk tot een stemming, waarin zoals verwacht de begrotingswet sneuvelde.

De Republikeinse fractieleider McConnell hield de definitieve uitslag nog tot vlak voor middernacht voor zich, hopend dat onderhandelingen op het laatste moment zouden leiden tot uitstel van de crisis. En ook na de stemming werd er nog onderhandeld, over een begrotingswet die de overheid voor enkele dagen of weken open zou houden in plaats van voor vier weken, met de afspraak dat er in die tijd verder onderhandeld zou worden. Maar ze kwamen er niet uit.

De Democraten willen een shutdown om af te doen aan het grote succes van de belastingvermindering en wat die doet voor onze boomende economie.
Donald Trump, president van de Verenigde Staten

In een tweet gaf Trump daarna de Democraten de schuld van de crisis. Hij zocht iets anders achter hun standvastigheid (of halsstarrigheid) dan compassie met de Dreamers: "Het ziet er niet goed uit voor onze geweldige krijgsmacht en voor de veiligheid aan onze heel gevaarlijke zuidgrens. De Democraten willen een shutdown om af te doen aan het grote succes van de belastingvermindering en wat die doet voor onze boomende economie”.